Ο Ραβέλ και τα "Χριστούγεννα των παιχνιδιών"...

 

Την τελευταία πενταετία της ζωής του ο Μωρίς Ραβέλ άρρωστος βαριά δεν μπορούσε ούτε να κινηθεί, ούτε και να μιλά. Το 1937 υποβλήθηκε σε μια αποτυχημένη χειρουργική επέμβαση που επέφερε το θάνατό του σαν σήμερα 28 Δεκεμβρίου.

Πάντα υπέρμαχος της ομορφιάς και της ευγένειας, ένας δανδής αριστοκράτης, διακρινόταν για την περιποιητική συμπεριφορά του και δικαίως χαρακτηρίζεται ως ένας από τους "Ιππότες της κλασικής μουσικής".
Κυριολεκτικά, τo 1920 ανακηρύχθηκε "Ιππότης επί τιμή", τίτλος που αποκήρυξε μεν, όμως έδωσε την αφορμή στον  φίλο του Ερίκ Σατί να γράψει: "Ravel vient de refuser la Légion d'honneur, mais toute sa musique l'accepte - O Ραβέλ μπορεί να αρνήθηκε τον τίτλο τιμής  αλλά όλη η μουσική του τον αποδέχεται". 

 Ο Ραβέλ την περίοδο σύνθεσης του έργου

Δεν παντρεύτηκε ποτέ και είχε λιγοστούς φίλους, μολονότι εξαιρετικά κοινωνικός, αν και κάπως εκκεντρικός...
Άγαμος και άτεκνος, όμως ο Ραβέλ  λάτρευε τα παιδιά και τον κόσμο της φαντασίας τους. Υπήρξε ένας ανεξάντλητος παραμυθάς, αφού συχνά κατασκεύαζε δικές του ιστορίες και τις έλεγε στα παιδιά των φίλων του, διατηρώντας έτσι καθόλη τη διάρκεια της ζωής του την ικανότητα να βλέπει τον κόσμο με τα μάτια ενός παιδιού...

Το "Noël des jouets - Χριστούγεννα των παιχνιδιών" συνέθεσε ο Ραβέλ το 1905, και είναι εκείνο με το οποίο ο τριαντάχρονος συνθέτης έκανε το λογοτεχνικό του ντεμπούτο, αφού εκτός από τη μουσική έγραψε και το κείμενο.  

Θυμίζουμε πως τα παιχνίδια, και ιδιαίτερα τα μηχανικά, ασκούσαν μια ιδιαίτερη γοητεία στον Ραβέλ.

"Χειροποίητα λουστραρισμένο το κοπάδι με τ' αρνάκια

κυλάει με απότομους ήχους προς την παιδική φάτνη.

Τα κουνέλια-τυμπανιστές παίζουν στακάτο

καλύπτοντας τα τσιριχτά κουδούνια των προβάτων.

Η Παναγία με το κρινολίνο

και τα  από σμάλτο μάτια της, που ανοιγοκλείνουν ασταμάτητα,

περιμένοντας το χιονάνθρωπο,

παρακολουθεί τον Ιησού στην κούνια.

γιατί εκεί κοντά, κάτω από το έλατο, κρυμμένος στη σκιά

ο ξύλινος μελαμψός σκύλος, ο Βελζεβούλης, 

καραδοκεί για το χειροποίητα φτιαγμένο Παιδί από ζαχαρόπαστα.

Μα οι πανέμορφοι, άθραυστοι άγγελοι

που κρέμονται με λεπτά συρματάκια

απ' την κορφή των γιρλαντών

εξασφαλίζουν τη γαλήνη της φάτνης.

Και τ' αστραφτερά φτερά τους από μπρούτζο

κουδουνίζουν με ρυθμικούς χτύπους,

συντονισμένους στο χρόνο με κείνους των κουρδιστών ζώων 

των οποίων οι λεπτές φωνές δυναμώνουν:

"Χριστούγεννα! Χριστούγεννα! Χριστούγεννα!"

("Noël des jouets", κείμενο Μ. Ravel / Απόδοση δική μου από τα γαλλικά)

Το έργο που είναι για φωνή και πιάνο, βασίζεται σε μια παλιά παραδοσιακή γαλλική μελωδία και αναδύει μελωδικούς, λεπτεπίλεπτους απόηχους από την ορχήστρα γκαμελάν, αλλά και συνθέσεων των Μασνέ και Μουσόργκσκι. 

"Jouets de Noël", Emilio Grau Sala (από  mutualart)

Αναπτύσσεται σε 5 σύντομα μέρη που εκτελούνται ενιαία, όμως αντιστοιχούν σε ξεχωριστούς τίτλους:

• Τα πρόβατα στην παιδική φάτνη
• Η Παναγία με το κρινολίνο της 
• Ο σκύλος Βελζεβούλης απειλεί το Χριστούλη
• Ο Χριστός ως ζαχαρωτό, και 
• Η Προσκύνηση
  
  

Πρόκειται για μια πρωτότυπη, γοητευτική πιανιστική μινιατούρα-τραγούδι για τα Χριστούγεννα, για παιδιά και όσους αισθάνονται παιδιά. Η σύντομη πιανιστική εισαγωγή υποβάλλει την ονειρική ατμόσφαιρα του κειμένου και η φωνή που ακολουθεί αναπτύσσει περαιτέρω το υλικό της μέσα σε ένα παραμυθικό, ηχητικό τοπίο. Τα ιριδίζοντα μέρη του πιάνου ηχούν σα γλυκές, λαχταριστές λιχουδιές υποστηρίζοντας την με εκφραστική, παιχνιδιάρικη ενέργεια, φωνή, σ' αυτό το  απαράμιλλης ομορφιάς δείγμα ασματικής γραφής του Ραβέλ.

Το έργο αφιερώθηκε στην Mme Louise Cruppi, συγγραφέα, ακτιβίστρια και πιανίστα, που ενθάρρυνε το έργο του Ραβέλ στην πρώιμη συνθετική του περίοδο και κείνος για να την ευχαριστήσει τής αφιέρωσε πλην των "Noël des jouets" και την μεταγενέστερη όπερα του "Η ισπανική ώρα".
Το "Noël des jouets" πρωτοπαρουσιάστηκε με τον ίδιο τον Ραβέλ στο πιάνο, που λίγο αργότερα ολοκλήρωσε και την ορχηστρική του εκδοχή.

"Noël des jouets", Ravel: