Καμίλ Κλοντέλ: μπρούντζος που χορεύει, μάρμαρο που κλαίει, πέτρα που αγαπάει...

"Η οικογένεια αποφάνθηκε πως είναι τρελή και την έκλεισε στο τρελοκομείο.

Η Καμίγ Κλοντέλ πέρασε έγκλειστη εκεί μέσα τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής της.

Για το καλό της, είπαν.

Στο τρελοκομείο, μια παγωμένη φυλακή, αρνήθηκε να ζωγραφίσει

και να καταπιαστεί με τη γλυπτική.

Η μητέρα και η αδερφή της δεν την επισκέφθηκαν ποτέ.

Καμιά φορά ερχόταν να τη δει ο αδερφός της Πολ, ο μουσικός.

Όταν η αμαρτωλή Καμίγ πέθανε, κανείς δεν πήγε να πάρει τη σορό της.

Ο κόσμος άργησε πολλά χρόνια μέχρι να ανακαλύψει ότι η Καμίγ

δεν ήταν μόνο η ταπεινωμένη ερωμένη του Ογκίστ Ροντέν.

Σχεδόν μισό αιώνα μετά τον θάνατό της, τα έργα της αναστήθηκαν, ταξίδεψαν κι άφησαν τον κόσμο άναυδο: μπρούντζος που χορεύει, μάρμαρο που κλαίει, πέτρα που αγαπάει.

Στο Τόκιο, οι τυφλοί ζήτησαν την άδεια να αγγίξουν τα γλυπτά της.

Τα ακούμπησαν. Είπαν πως τα αγάλματα ανέπνεαν".

(Eduardo Galeano: "Γυναίκες", εκδ. Πάπυρος, μτφ: Ισμήνη Κανσή, σελ. 142)

Σαν σήμερα, 19 Οκτωβρίου 1943 ταξιδεύει για το ουράνιο φως η ταλαντούχα Γαλλίδα γλύπτρια, Καμίλ Κλοντέλ.

H Kαμίλ(αριστερά) με την Τζέσι Λίπσκομπ(δεξιά)
στο εργαστήριο του Ροντέν

Γεννημένη στη νότια Γαλλία, έδειξε την κλίση της στη γλυπτική από πολύ νεαρή ηλικία, κάτι που αναγνωρίστηκε από τον  φίλο της οικογένειας, γλύπτη Alfred Boucher, με προτροπή του οποίου η Καμίλ μεταβαίνει στο  Παρίσι για σπουδές. Μαθητεύει στο εργαστήριο του Ωγκίστ Ροντέν, γίνεται μοντέλο και μούσα του και μεταξύ τους αναπτύσσεται μια παθιασμένη -πλην ταραχώδης- ερωτική σχέση.
Στο εργαστήριο του Ροντέν γνωρίζεται και με την αγγλίδα γλύπτρια, Jessie Lipscomb. Οι δυο τους ήταν οι πρώτες γυναίκες που εντάχθηκαν στο αποκλειστικά ανδρικό ατελιέ του Ροντέν ώστε να βοηθήσουν στη σμίλευση του έργου του: " The Burghers of Calais - Οι Αστοί του Καλαί".

Οι δυο γυναίκες έγιναν φίλες καθώς μοιράζονταν την αγάπη τους για τη γλυπτική και πέρασαν μαζί τις καλοκαιρινές διακοπές του 1886 στο Πετερμπόροου με την οικογένεια της Τζέσι. Ηταν η περίοδος που ο Ροντέν βομβάρδιζε ερωτικά την Καμίλ, παρότι παντρεμένος.  Επιστολές του γλύπτη προς την Λίπσκομπ το αποδεικνύουν. Η φιλία της Καμίλ με την Τζέσι διακόπτεται και οι δρόμοι τους αποκλίνουν λίγο αργότερα. 

Ωστόσο, η Λίπσκομπ  επισκέφτηκε την Κλωντέλ το 1929 στο Ψυχιατρείο όπου νοσηλευόταν με ταραγμένο τον ψυχικό της κόσμο.

 "Buste d'Auguste Rodin", Camille Claudel 

Τα έργα της Καμίλ Κλοντελ εντυπωσιάζουν και διεγείρουν έντονα συναισθήματα με την καινοτόμα και πρωτοποριακή τέχνη τους, που αναδύει την "ψυχή" της γλυπτικής,  απελευθερώνοντάς  τη από τα καθιερωμένα θεματικά και φορμαλιστικά πλαίσιά της. Σμιλεύει τα γλυπτά της απαλά, δίνοντας μορφές που αναδύονται θεϊκά μέσα από το τραχύ ακατέργαστο υλικό...Σμιλεύει "μπρούντζο που χορεύει, μάρμαρο που κλαίει, πέτρα που αγαπάει...", όπως χαρακτηριστικά γράφει παραπάνω ο Ουρουγουανός, Εδουάρδο Γκαλεάνο στο βιβλίο του.

Η σχέση της Κλοντέλ με τον Ροντέν  τερματίζεται το 1898, ενώ είναι εμφανείς οι ψυχολογικές της διαταραχές . Καταστρέφει πολλά από τα έργα της και στρέφεται ενάντια στον πρώην αγαπημένο της κατηγορώντας τον για κλοπή δικών της ιδεών, που χρησιμοποίησε σε δημιουργίες του.

Αρχίζει να απομονώνεται και η ψυχική της υγεία παραμένει άστατη. Αγωνίστηκε να σταθεί στα πόδια της και να βρει αναγνώριση ως ανεξάρτητη καλλιτέχνις, όμως η εμμονή της με τον Ροντέν στάθηκε καθοριστική και η επίδρασή του καταστροφική.

Camille Claudel: "Shakuntala"

"Πιστεύω ότι είμαι στα πρόθυρα ενός κακού τέλους ...",

γράφει σε μια επιστολή της προς τον ξάδελφό της.
Τελικά δεν γλυτώνει τον εγκλεισμό σε ψυχιατρική κλινική, για τα νοσήλεια της οποίας συμμετέχει οικονομικά ο Ροντέν, με πολλούς να κατηγορούν την οικογένειά της για το χαμό μιας διάνοιας της τέχνης.

Παρατημένη από όλους, δέχεται επισκέψεις μόνο από τον αδελφό της. Ακόμα και η μητέρα της αρνήθηκε την έκκληση της Καμίλ να την επισκεφτεί, με τη δικαιολογία πως η κόρη της είχε προκαλέσει τεράστιο κακό στην οικογένεια. 

Η ταλαντούχα γλύπτρια πέρασε τριάντα χρόνια εγκλεισμού στο Ψυχιατρείο, μέχρι το θάνατό της στις 19 Οκτωβρίου του 1943...

Μια από τις τελευταίες της φωτογραφίες είναι εκείνη με την παλιά φίλη και συμμαθήτριά της, Τζέσι Λίπσκομπ , όταν η δεύτερη -όπως αναφέραμε- επισκέφτηκε την Κλοντέλ το 1929 στο Άσυλο...

Η απόφαση της οικογένειάς της να την κλείσει σε ψυχιατρικό άσυλο σκότωσε αυτό το σπουδαίο ταλέντο, ένα ανήσυχο, πρωτοπόρο πνεύμα, μια ασυμβίβαστη καλλιτεχνική ιδιοφυΐα, που το έργο της εμπνέει μέχρι σήμερα, παρόλο που ποτέ δεν κατάφερε να ξεφύγει από την σκιά του Ροντέν...

Camille Claudel: "La petite châtelaine"

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:

O Jake Heggie, είναι από τους πλέον καταξιωμένους αμερικανούς δημιουργούς σύγχρονης-κλασικής μουσικής παγκοσμίως. Πολυβραβευμένος συνθέτης και πιανίστας, σπούδασε σύνθεση με τον Ernst Bacon, με τους μουσικοκριτικούς να τον χαρακτηρίζουν: "Πουλένκ του 20ού αιώνα. Η μουσική προσέγγισή του, ο τρόπος με τον οποίο οι επιλογές του ξεκλειδώνουν και αποκωδικοποιούν την ποίηση, την ένταση των λέξεων και ζωγραφίζουν τις μορφές, είναι εντυπωσιακά και γεμάτα εκπλήξεις".

Το 2012, ο Jake Heggie συνέθεσε έναν Κύκλο τραγουδιών για μέτζο-σοπράνο και κουαρτέτο εγχόρδων  βασισμένα στη ζωή και το έργο της Γαλλίδας γλύπτριας, Καμίλ Κλοντέλ. Η σύνθεση που τιτλοφορείται "Camille Claudel: Into the fire" έγινε κατόπιν παραγγελίας από την San Francisco Performances για τα 30 χρόνια του  Alexander String Quartet, με τη "φωνή των 24 καρατίων", όπως έχει χαρακτηριστεί η διάσημη μεσόφωνος, Joyce DiDonato να αναλαμβάνει το απαιτητικότατο σολιστικό μέρος.

Camille Claudel: " The Gossips"
(pinterest)

Ο τραγουδιστικός κύκλος προσδοκά να αποτυπώσει μουσικά τη δημιουργική ιδιοφυΐα της Κλοντέλ, μιας προσωπικότητας που -ως γυναίκα- η εποχή της σπάνια έπαιρνε στα σοβαρά, παρά μόνο σε σχέση με έναν άντρα. Για την Καμίλ, ο άνδρας ήταν ο Ροντέν, δάσκαλος, μέντορας και εραστής της. Το θυελλώδες ειδύλλιό τους, οι αντιμαχόμενοι εγωισμοί, η σύγκρουση της ιδιοφυΐας τους, οι τολμηρές επιλογές της ζωής της, οι αθετημένες υποσχέσεις του και η ψυχική ασθένεια που θα την οδηγούσε στον 30χρονο εγκλεισμό της σε ένα απομακρυσμένο άσυλο - όλα αυτά είναι μέρος της τραγικής ιστορίας της...

Ο κύκλος λαμβάνει χώρα την ημέρα που η Καμίλ πρόκειται να μεταφερθεί στο άσυλο.
Στο εναρκτήριο ατμοσφαιρικό πρελούδιο δηλώνεται το χάραμα της μέρας. 

Camille Claudel: "L'age mûr"

Ξημερώνει, και η γλύπτρια ξυπνά και κείνη. Απευθύνεται σε μερικά από τα γλυπτά-ορόσημά της. Καθένα γίνεται μέρος της αφήγησης... "Rodin", "La Valse", "Shakuntala", "La petite châtelaine", "The Gossips", όπως και το αυτοβιογραφικής διάστασης "L'age mûr", καθώς  η καλλιτέχνιδα πραγματεύεται το αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου, τα γηρατειά και το θάνατο...

Ο επίλογος βασίζεται στην ξεθωριασμένη φωτογραφία που τραβήχτηκε το 1929 στο Montdevergues Asylum,  όταν την Καμίλ επισκέφτηκε η φίλη, συμμαθήτρια και συγκάτοικός της, Τζέσι Λίπσκομπ...

 Καμίλ Κλοντέλ και Τζέσι Λίπσκομπ το 1929
στο Montdevergues Asylum
(pinterest)

Το ποιητικό κείμενο είναι του Gene Scheer, βασισμένο σε εφημερίδες και επιστολές της Κλοντέλ.

Ο συνθέτης προσεγγίζει με σεβασμό και τοποθετεί το έργο της Κλοντέλ σε επίπεδο αντάξιό της, αποτίοντας φόρο τιμής στη μοναδική ιδιοφυία της. Ο κύκλος μουσικά ακολουθεί έντονη, ρυθμική χορευτική αίσθηση καθ' όλη τη διάρκεια των τραγουδιών.
O συνθέτης επιδέξια μετακινείται από τον ακραίο λυρισμό στο έντονο δράμα, κοσμώντας το κείμενο με σπαρακτικά μελίσματα, απ' όπου ξεπηδούν πρωτόγονοι θρήνοι, πλάνες κι αλλόκοτες ψευδαισθήσεις. Ακρόαμα μυστηριακό και άκρως ποιητικό με μοτίβα που μετουσιώνουν στη δίνη τους το πάθος της τέχνης της Καμίλ. 
Εμφανής είναι κι η επιρροή από τον Ντεμπισί και το "Κουαρτέτο Εγχόρδων σε σολ ελ" του Κλωντ Ντεμπισί...

Camille Claudel: "La Valse"

Μην ξεχνάμε ότι ο γάλλος συνθέτης υπήρξε στενός φίλος της γλύπτριας, είχε συχνά εκφράσει το θαυμασμό του για τα έργα της, η Καμίλ άκουγε εκστασιασμένη τον Κλωντ να παίζει πιάνο για κείνη, ενώ ο συνθέτης κρατούσε αντίγραφο του γλυπτού της "La Valse", τοποθετημένο πάνω στο πιάνο του... (Μπορείτε να διαβάσετε σχετικά σε παλαιότερο άρθρο μου, εδώ).

Τα μέρη:

Πρελούδιο: Awakening

1. Rodin

2. La Valse

3. Shakuntala

4. La petite châtelaine

5. The Gossips

6. L'age mûr

7. Επίλογος: "Η επίσκεψη της Jessie Lipscomb στο Montdevergues Asylum"

Jake Heggie: "Camille Claudel: Into the fire"

(Joyce DiDonato - Alexander String Quartet) 

Για τη σπουδαία γλύπτρια, Καμίλ Κλοντέλ υπάρχουν πολλά άρθρα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!