Το ΦΩΣ πάντα επιστρέφει...

Elihu Vedder: "Το Φως της Βηθλεέμ", 1879

Όταν η σκιά του χειμώνα καλύπτει ολάκερη την πλάση, μια φλόγα μικρή αλλά ανίκητη φαίνεται να αναδύεται από τις καρδιές των ανθρώπων. Τα Χριστούγεννα φέρνουν μαζί τους αυτή τη φλόγα, το φως που γεννιέται μέσα στο σκοτάδι. Κι ίσως δεν είναι μόνο ο Χριστός που ανατέλλει αυτή τη μέρα.

Sol Invictus

Αιώνες πριν, οι άνθρωποι κοιτούσαν τον Sol Invictus, τον Ανίκητο Ήλιο, να γεννιέται ξανά στο χειμερινό ηλιοστάσιο και ένιωθαν την ίδια ελπίδα, την ίδια νίκη του φωτός επί του σκότους. Οι ρωμαϊκές γιορτές, οι ύμνοι στους ήλιους και τα μυστήρια του Μίθρα, με τη σιωπηλή τους μεγαλοπρέπεια, γίνονται ψίθυροι που φτάνουν μέσα από τον χρόνο, ενώ οι ελληνικοί μύθοι, που μιλούν για τον Διόνυσο που αναγεννιέται, δεν είναι παρά αλλιώς ντυμένα σύμβολα της ίδιας αλήθειας. Κάθε σκοτεινή εποχή, κάθε νύχτα που μοιάζει ατέλειωτη, κρύβει μέσα της μια υπόσχεση φωτός.

Έτσι, τα Χριστούγεννα γίνονται η επανάληψη ενός αρχαίου μύθου, η ανατολή ενός φωτός που ποτέ δεν σβήνει και ξυπνά μέσα μας την ελπίδα, όπως έκανε πάντα από τους ήρωες και τους θεούς των παλιών χρόνων μέχρι τη φλόγα που φωτίζει την ψυχή μας σήμερα. Και αν ανοίξουμε τ' αυτιά και την καρδιά μας, μπορούμε ακόμα να αφουγκραστούμε τους αρχαίους ψιθύρους. Μέσα στις καμπάνες και τα κάλαντα που υμνούν την αγάπη, το ΦΩΣ πάντα επιστρέφει.

Το πνεύμα αυτό του φωτός και της αναγέννησης αποτυπώνεται μουσικά στο έργο "Lux Aurumque" του Eric Whitacre, ένα από τα πιο γνωστά χορωδιακά του κομμάτια. Η σύνθεση δημιουργεί Χριστουγεννιάτικη, πνευματική ατμόσφαιρα, ερμηνεύοντας ποιητικά την ιδέα του φωτός που επανέρχεται και αναγεννάται. Το κείμενο της σύνθεσης είναι στη λατινική γλώσσα:

"Lux, calida gravisque pura velut aurum

et canunt angeli molliter

modo natum.

Φως, ζεστό και βαρύ, καθαρό σαν χρυσάφι,

και οι άγγελοι τραγουδούν απαλά

για το παιδί που μόλις γεννήθηκε."

Το ποίημα αποδίδεται στον Edward Esch, τον οποίο ο Whitacre περιγράφει ως "έναν ερημίτη, γεννημένο στις αρχές της δεκαετίας του ’70, αλλά σπάνια εμφανιζόμενο δημόσια". Υπάρχει η άποψη ότι το όνομα Esch είναι ψευδώνυμο του ίδιου του Whitacre, καθώς ο γιος του φέρει το όνομα Esch Edward Whitacre.

Edward Burne-Jones: "Το Φως της Βηθλεέμ"

Το "Lux Aurumque" έχει χαρακτηριστεί ως η απόλυτα κατάλληλη σύνθεση για τα Χριστούγεννα, χάρη στη γλυκιά και εσωτερική της ατμόσφαιρα που δημιουργεί μια αίσθηση ηρεμίας και στοχασμού, ενώ ο συνθέτης σημειώνει στην έντυπη παρτιτούρα:
"…αν οι σφιχτές αρμονίες είναι προσεκτικά κουρδισμένες και ισορροπημένες, θα λαμπυρίζουν και θα ακτινοβολούν".

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Γουίτακερ αντλεί έμπνευση από το έργο του Άρβο Περτ "Passi", χρησιμοποιώντας για την τελική λέξη "natum - νεογέννητο" τις δύο αρχικές συγχορδίες του έργου αυτού. 
Με αυτόν τον τρόπο, η σύνθεση συνδέει τη γέννηση και τον θάνατο του Χριστού με την Ανάσταση, προσδίδοντας στο έργο μια βαθιά θεολογική και συμβολική διάσταση, ενώ ταυτόχρονα η μουσική του συνεχίζει να αναδεικνύει την πανανθρώπινη χαρά για το φως που πάντα επιστρέφει.

Eric Whitacre: "Lux Aurumque":

Ο μύθος για το "ου", το πουρνάρι των Χριστουγέννων...

 

Ένα φυτό που συνδέεται άμεσα με τα Χριστούγεννα και το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι το ου(ίλεξ ή αρκουδοπούρναρο στα ελληνικά). Η σημασία του δεν είναι μόνο διακοσμητική, αλλά βαθιά συμβολική, με ρίζες στη νορβηγική παράδοση και στα αρχαία παγανιστικά έθιμα του Βορρά.

Από εικονογράφηση του μύθου του Μπαλντρ

Σύμφωνα με τη μυθολογία της Σκανδιναβίας, ο Μπάλντρ, γιος του Όντιν και της Φριγκ, αποτελεί μία από τις πιο φωτεινές και αγαπητές μορφές των θεών. Συνδέεται με το φως, την αγνότητα, τη δικαιοσύνη, τη ζωή και τη χαρά. Eκπροσωπεί τον φωτεινό και αρμονικό κόσμο, το ιδεώδες της θεϊκής τάξης. Η Φριγκ έμαθε μέσω προφητείας ότι ο γιος της θα πέθαινε και για να τον προστατεύσει, πήρε όρκους από όλα τα όντα  της πλάσης να μην τον βλάψουν. Παρέλειψε όμως το ου, επειδή το θεώρησε ακίνδυνο. Αυτό το κενό εκμεταλλεύτηκε ο δόλιος θεός Λόκι, ο οποίος κατασκεύασε ένα βέλος από ου και το έδωσε στον τυφλό αδελφό του Μπάλντρ, Χοντρ, που συνδέεται με το σκοτάδι και τον χειμώνα. Καθοδηγώντας το χέρι του, ο Λόκι προκάλεσε τον θάνατο του Μπάλντρ.

Η Φριγκ θρήνησε βαθιά τον χαμό του παιδιού της και τα δάκρυά της μεταμορφώθηκαν στα κατακόκκινα μούρα του ου. Έτσι, το φυτό απέκτησε διπλό συμβολισμό, έγινε ταυτόχρονα ιερό φυτό, σύμβολο αγάπης και συμφιλίωσης, αλλά και υπενθύμιση του θανάτου. Ο Μπάλντρ κατέληξε στον κόσμο των νεκρών και η παράδοση λέει πως κάποτε θα επιστρέψει στον νέο, αναγεννημένο κόσμο ως σύμβολο ελπίδας και αναγέννησης. Ο μύθος του συχνά ερμηνεύεται ως αλληγορία του κύκλου ζωής, θανάτου και αναγέννησης και του φωτός που χάνεται προσωρινά για να επιστρέψει.

Για τους βόρειους λαούς, το ου(γνωστό στις αγγλόφωνες χώρες ως holly) ήταν ιερό φυτό, σύμβολο της αιώνιας ζωής (επειδή παρέμενε πράσινο καθόλη τη διάρκεια του χειμώνα), που προστάτευε από τα κακά πνεύματα και έφερνε τύχη, γονιμότητα και υγεία, γι’ αυτό και στόλιζε τα σπίτια κατά το Γιουλ, τη γιορτή του χειμερινού ηλιοστασίου.Οι χωρικοί πίστευαν πως το ου είχε μαγικές δυνάμεις. Τα αιχμηρά φύλλα του έμοιαζαν με μικροσκοπικά σπαθιά, ικανά να κρατήσουν μακριά κάθε τι κακό και τα κοκκινωπά μούρα του έμοιαζαν με μικρές σταγόνες χαράς, θυμίζοντας σε όλους πως ακόμα και μες στο καταχείμωνο υπάρχει ομορφιά, αγάπη κι ευτυχία.

Ο Χριστιανισμός δεν κατάργησε το έθιμο, αλλά του έδωσε νέο νόημα, μετατρέποντας το ου σε σύμβολο ζωής μέσα στον θάνατο, ελπίδας στο σκοτάδι του χειμώνα και αγάπης και συγχώρεσης.

Σε αυτό το ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και το τραγούδι "Deck the Halls with Boughs of Holly". Η μελωδία του προέρχεται από την Ουαλία και χρονολογείται από τον 16ο αιώνα. Η φράση "deck the halls-στολίστε τις αίθουσες", παραπέμπει στο αρχαίο έθιμο του στολισμού των σπιτιών με αειθαλή φυτά κατά τις γιορτές της Yule.
Το holly-ου, αειθαλές και ανθεκτικό στο σκοτάδι του χειμώνα, συμβόλιζε τη ζωή, την προστασία και την επιστροφή του φωτός μετά το ηλιοστάσιο.
Οι χαρούμενες κραυγές "fa la la la la" θυμίζουν παλαιότερα τραγούδια και τελετές, όπου οι άνθρωποι τραγουδούσαν και κραύγαζαν επιφωνήματα για να προσκαλέσουν το φως να επιστρέψει.

Έτσι, το "Deck the Halls with Boughs of Holly" τραγουδιέται τα Χριστούγεννα γιατί γιορτάζει τον στολισμό και τη χαρά της εποχής, διατηρεί ζωντανά αρχαία σύμβολα του χειμώνα και της αναγέννησης και συνδέει την επιστροφή του φωτός με τη Χριστουγεννιάτικη ελπίδα. Όπως και το ίδιο το φυτό, το τραγούδι ενώνει παλιές μυθολογίες με το πνεύμα και το μήνυμα των Χριστουγέννων.

Traditional Christmas song: "Deck the Halls with Boughs of Holly"

"Στολίστε τις αίθουσες με κλαδιά από ου,

Φα-λα-λα-λα-λα, λα-λα-λα-λα.

Ήρθε η εποχή της χαράς και του κεφιού,

Φα-λα-λα-λα-λα, λα-λα-λα-λα.

Ας φορέσουμε τώρα τα γιορτινά μας ρούχα,

Φα-λα-λα, λα-λα-λα, λα-λα-λα.

Και ας αντηχήσει το αρχαίο άσμα της Γιουλ 

Φα-λα-λα-λα-λα, λα-λα-λα-λα.

Στολίστε τις αίθουσες με κλαδιά από ου,

Φα-λα-λα-λα-λα, λα-λα-λα-λα.

Δονείστε την άρπα, ενωθείτε στο τραγούδι,

Φα-λα-λα-λα-λα, λα-λα-λα-λα.

Ακολουθήστε με στον εύθυμο ρυθμό,

Φα-λα-λα, λα-λα-λα, λα-λα-λα.

Καθώς αφηγούμαι τους θησαυρούς της γιορτής της Γιουλ

Φα-λα-λα-λα-λα, λα-λα-λα-λα"

Ο Θρήνος της Μεγάλης Νύχτας...

Όταν η νύχτα έφτασε στο μέγιστο σκοτάδι της, τα χωριά στα βόρεια βυθίστηκαν σε βαριά σιωπή. Οι φλόγες από τα τζάκια χόρευαν στους τοίχους, αλλά το φως τους φαινόταν μικρό, αδύναμο, μπροστά στο αχανές σκοτάδι. Η νοτισμένη γη και ο παγωμένος αέρας έφερναν μαζί του ψιθύρους που θύμιζαν αρχαίες ιστορίες.
Από τα βάθη των δασών ακούγονταν ένας ήχος λυπητερός, σαν ψιθυριστη μελωδία. Ήταν ο θρήνος της νύχτας, μια μελωδία που γεννιόταν με κάθε αναστεναγμό του ανέμου και κάθε θρόισμα φύλλου...
Οι γέροντες του χωριού έκατσαν γύρω απ' τις φωτιές με τα μάτια τους στραμμένα στις σκιές των δέντρων και θυμήθηκαν τις ιστορίες των προγόνων για τον ήλιο που εξαφανίζεται για να επιστρέψει, για τους σπόρους που κοιμούνται κάτω από το χιόνι, για τη ζωή που αναγεννιέται μέσα απ' τη σιωπή και το σκοτάδι.
Μικρά παιδιά κοίταζαν τ' αστέρια, με τα φαναράκια τους να ρίχνουν μαλακό, χρυσό φως στα πρόσωπά τους.

Κάθε νιφάδα χιονιού που έπεφτε έμοιαζε σαν δάκρυ της γης, δάκρυ που θρηνούσε την απουσία του φωτός, αλλά ταυτόχρονα κρατούσε μέσα του την υπόσχεση της επιστροφής του. Η νύχτα, παρά τη βαριά της μελαγχολία, είχε μια μαγεία που έκανε κάθε ψυχή να νιώθει δεμένη με τον κόσμο, με τις ρίζες, τα δέντρα, με τον παλιό ήχο του αγέρα, που ξέρει τα μυστικά όλων των εποχών.

Σιωπηλά, οι άνθρωποι άφησαν τα δάκρυά τους να κυλήσουν. Δεν ήταν δάκρυα λύπης, αλλά σεβασμού. Κάθε αναστεναγμός έκρυβε την υπόσχεση του φωτός.
Όταν η αυγή άρχισε να σπάει το σκοτάδι, η μελωδία του θρήνου χάθηκε στα γυμνα κλαδιά και την πυκνη φυλλωσιά των δέντρων που συνυπήρχαν στο δάσος του βορρά, αφήνοντας μόνο τη γλυκιά ησυχία και την ανάμνηση της νύχτας...

***


Από τη σιωπή και την αίσθηση αυτού του αρχαίου θρήνου για το φως που φεύγει και ξαναγεννιέται, εμπνεύστηκε η Carolyn Anderson Surrick τη σύνθεση: "Solstice Lament - Θρήνος για το Ηλιοστάσιο".
Το έργο, εκτελεσμένο από το Ensemble Galilei -ένα σύνολο που εστιάζει σε ιστορικά όργανα και σε μουσική με επιρροές από παλιά στυλ και λαϊκή παράδοση- αποπνέει μια βαθιά μελαγχολία και συλλογιστική διάθεση. Η μελωδία συνδέεται με τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου, το χειμερινό ηλιοστάσιο, εκφράζοντας μοναξιά, θρήνο και στοχασμό για το φως που χάνεται πριν ξαναεπιστρέψει.

Η ενορχήστρωση με φλογέρες, κέλτικη άρπα και βιόλα ντα γκάμπα, δημιουργεί έναν ήχο που ανακαλεί τις παλαιότερες μουσικές παραδόσεις, ενώ ο χαρακτήρας του έργου αιχμαλωτίζει την σιωπή και τη μυστηριακή ομορφιά της μεγαλύτερης νύχτας. Κάθε νότα ψιθυρίζει τον αρχαίο θρήνο της φύσης, προσκαλώντας τον ακροατή να στοχαστεί την εφήμερη απουσία και την προορισμένη επιστροφή του φωτός.

Carolyn Anderson Surrick: "Solstice Lament - Θρήνος για το Ηλιοστάσιο":

Η Carolyn Anderson Surrick είναι πρωτοπόρος στη σύνδεση αναγεννησιακής και μπαρόκ μουσικής με τις κελτικές λαϊκές παραδόσεις. Σε ηλικία 16 ετών, γνώρισε τη βιόλα ντα γκάμπα και αμέσως ερωτεύτηκε τον ήχο της. Σπούδασε στην Καλιφόρνια και συνέχισε μεταπτυχιακά στη μουσικολογία στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, όπου ίδρυσε το Ensemble Galilei. Το όνομα του συνόλου τιμά τον Β. Γκαλιλέι, πατέρα του αστρονόμου, ο οποίος θεωρούσε ότι η αναγεννησιακή μουσική είχε γίνει πολύ περίπλοκη και είχε χάσει τη σύνδεσή της με τους απλούς ακροατές. Παρατηρώντας παραλληλισμούς με τη σύγχρονη κλασική μουσική, το Ensemble Galilei άρχισε να πειραματίζεται με τρόπους να συνδυάσει μπαρόκ και αναγεννησιακές συνθέσεις με κελτικά λαϊκά στυλ, φέρνοντας τη μουσική πιο κοντά στο κοινό.

Τύμπανα του Χειμώνα...

Καθώς ο χειμώνας κάνει σήμερα την επίσημη είσοδό του, η σιωπή και η ψυχρή ατμόσφαιρα των ημερών μας καλούν σε εσωτερική περισυλλογή και βαθύτερη αίσθηση του κόσμου γύρω μας. Η φύση συσπειρώνεται, ο χρόνος μοιάζει να επιβραδύνει, και κάθε ήχος αποκτά μεγαλύτερη ένταση μέσα στο κρύο και το σκοτάδι. Είναι η εποχή που οι μεγάλες δυνάμεις της γης και του καιρού γίνονται αισθητές με έναν τρόπο υπερβατικό, υπενθυμίζοντάς μας τη θέση μας μέσα σε έναν ευρύτερο φυσικό κύκλο.
Σήμερα, στο χειμερινό ηλιοστάσιο, η στιγμή αποκτά μια ιδιαίτερη βαρύτητα. Ο ήλιος φτάνει στο χαμηλότερο σημείο του ουρανού, οι μέρες είναι πιο σύντομες και οι νύχτες πιο μακρές. Κάτω από αυτό το σπάνιο φως, αντιλαμβανόμαστε την αξία της ακινησίας και της υπομονής, τη δύναμη της σιωπής και την ανάγκη να παρατηρήσουμε την εσωτερική μας συνθήκη, όπως η γη παρατηρεί τη δική της πορεία γύρω από τον ήλιο. Το σκοτάδι δεν είναι μόνο απουσία φωτός. Είναι ένα διάλειμμα, μια στιγμή αναστοχασμού, όπου η ζωή κρύβει μέσα της τα σπόρια της αναγέννησης. Και καθώς ο ήλιος ξεκινά αργά να γυρίζει ξανά προς την ανάταση, νιώθουμε μια υπόσχεση επιστροφής, μια αόρατη ώθηση προς τη ζωή, που μας συνδέει με τους κύκλους της φύσης και τον χρόνο που συνεχώς κυλά.

Το "Earth and the Great Weather" του John Luther Adams είναι μια συμφωνική σύνθεση που αντλεί έμπνευση από τα ακραία φυσικά φαινόμενα και τα τοπία της Αλάσκας, όπου έζησε ο συνθέτης για πολλά χρόνια. Το έργο δεν επιχειρεί να περιγράψει τη φύση με αφηγηματικό τρόπο, αλλά να μεταφέρει την αίσθηση της απεραντοσύνης, της δύναμης και της αδιάκοπης μεταβολής της. Η μουσική εξελίσσεται με εκτεταμένα ηχοχρώματα, έντονες δυναμικές αντιθέσεις και μια αίσθηση φυσικής αναπνοής, σαν να υπακούει σε γεωλογικούς και κλιματικούς ρυθμούς.

Στο έργο αυτό, ο άνθρωπος δεν βρίσκεται στο κέντρο, αλλά εντάσσεται σε ένα ευρύτερο οικοσύστημα ήχου, όπου η γη πρωταγωνιστεί. Πρόκειται για χαρακτηριστικό παράδειγμα της οικολογικής και στοχαστικής γραφής του Adams, όπου η μουσική γίνεται εμπειρία χώρου, χρόνου και φυσικής ενέργειας, περισσότερο παρά προσωπική εξομολόγηση.

Το μέρος "Drums of Winter" αποτελεί ένα από τα πιο δραματικά και εμβληματικά του τμήματα. Εστιάζει στην ένταση και την παλλόμενη ενέργεια του χειμώνα, μετατρέποντας τις φυσικές δυνάμεις σε μουσική δράση. Κρουστά και τύμπανα κυριαρχούν, δημιουργώντας έναν ρυθμικό παλμό που θυμίζει τον παγωμένο αέρα, τη χιονοθύελλα και την αέναη κίνηση του χειμερινού τοπίου.

Η μουσική ειναι πολυεπίπεδη, με συνεχείς αντιθέσεις δυναμικής και πυκνότητας, δίνοντας την αίσθηση ότι ο ακροατής βρίσκεται μέσα στη φουρτουνιασμένη φύση. Αντί για μελωδία, κυριαρχούν ηχοχρωματικές υφές και ρυθμικά μοτίβα, που αναπαριστούν τον παγωμένο, ανελέητο χαρακτήρα του χειμώνα. Το αποτέλεσμα είναι μια υπερβατική εμπειρία, όπου ο ήχος γίνεται μέσο να βιώσει κανείς τον χειμερινό κύκλο ως δύναμη της φύσης, ακατάβλητη και μεγαλειώδη..

Και καθώς ο χειμώνας εγκαθίσταται επίσημα με το σημερινό ηλιοστάσιο, οι παλμοί των "Drums of Winter" μοιάζουν να αντικατοπτρίζουν την ίδια τη ροή του κόσμου. Τα τύμπανα γίνονται η καρδιά της εποχής, ο ρυθμός που υπενθυμίζει ότι ακόμα και στο σκοτάδι η ζωή συνεχίζεται και η γη αναπνέει με τρόπους που υπερβαίνουν την ανθρώπινη αντίληψη. Μέσα στην ένταση και τις παλλόμενες ηχοχρωματικές υφές, βιώνουμε τον χειμώνα ως εποχή αλλά και ως μεγαλόπρεπη δύναμη της φύσης, που φέρνει μαζί της σιωπηλή ικανότητα αναστοχασμού και την υπόσχεση αναγέννησης.

John Luther Adams: "Drums of Winter":

Henry Hadley: Η εσωτερική μελωδία του "Χειμώνα" στη 2η Συμφωνία του...

 

Thomas Doughty: "Χειμωνιάτικο τοπίο"

Ο χειμώνας δεν είναι μόνο εποχή, αλλά και κατάσταση. Έρχεται με σιωπή, με συστολή του φωτός και με μια αίσθηση εσωτερικής βαρύτητας, καλώντας σε περισυλλογή και βαθύτερη ακρόαση. Δεν περιγράφει απλώς τη φύση, τη μεταμορφώνει σε εμπειρία χρόνου και συναισθήματος. Αυτή η εσωτερική ποιότητα του χειμώνα υπήρξε για πολλούς δημιουργούς κάτι περισσότερο από ένα εποχικό φαινόμενο: ένα ψυχικό τοπίο, έναν χώρο έντασης και αναμέτρησης, όπου το συναίσθημα δεν εξωτερικεύεται εύκολα, αλλά διαμορφώνεται αργά και υπόγεια, με δραματική συνοχή.
Σ' αυτό το πεδίο, η μουσική βρίσκει έναν από τους πιο πρόσφορους τόπους έκφρασής της, ως αντανάκλαση της ανθρώπινης εμπειρίας μέσα στον χρόνο. Με αυτή την έννοια, ο χειμώνας δεν αποτελεί απλώς την αφετηρία ενός κύκλου, αλλά τον άξονα γύρω από τον οποίο οργανώνεται η δραματουργία μιας ολόκληρης συμφωνικής σύλληψης. Ακριβώς από αυτό το σκοτεινό και στοχαστικό σημείο εκκίνησης αρχίζει να ξεδιπλώνεται η "Δεύτερη Συμφωνία" του Henry Hadley, ένα έργο που μετατρέπει τις εποχές σε εσωτερικές καταστάσεις και τον χρόνο σε μουσική σκέψη.

Η Δεύτερη Συμφωνία του Henry Hadley σε φα ελάσσονα, με τον υπότιτλο "Οι τέσσερις Εποχές" ολοκληρωμένη το 1901, αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα δείγματα της πρώιμης αμερικανικής συμφωνικής δημιουργίας. Ενταγμένο αισθητικά στον ρομαντισμό και βαθιά εμποτισμένο από ευρωπαϊκές επιρροές, το έργο αυτό δεν επιδιώκει να καταγράψει μουσικά τη φύση με περιγραφική ή ηχομιμητική διάθεση, αλλά να μεταφράσει τις εποχές σε εσωτερικές καταστάσεις, σε ψυχολογικά και ποιητικά τοπία.

Henry Hadley

Η συμφωνία αναπτύσσεται σε τέσσερα μέρη, καθένα αφιερωμένο σε μία εποχή, ακολουθώντας μια δραματουργική καμπύλη που ξεκινά από τον σκοτεινό, βαρύ Χειμώνα, όπου η πυκνή ενορχήστρωση και η ένταση δημιουργούν την αίσθηση πάλης και υπόγειας αγωνίας, και περνά στην Άνοιξη με λυρική διαφάνεια και ανάσα αναγέννησης. Το Καλοκαίρι εμφανίζεται εξωστρεφές και θερμό, με πλούσιες μελωδίες και ρομαντική πληρότητα, στην οποία ωστόσο υποβόσκει μια λεπτή μελαγχολία, ενώ το Φθινόπωρο, στοχαστικό και ώριμο, οδηγεί τη συμφωνία σε ένα φινάλε που συνδυάζει μεγαλοπρέπεια και εσωτερική συμφιλίωση. Η γραφή του Χάντλεϋ δίνει έμφαση στη μελωδία και στο συμφωνικό βάθος, με πλούσια ορχηστρική παλέτα που φανερώνει συγγένειες με τον Μπραμς, τον Τσαϊκόφσκι και τον Ρίχαρντ Στράους, αποφεύγοντας τον πειραματισμό και τα έντονα λαϊκά ή εθνικά στοιχεία. Μοιάζει περισσότερο με μια συνειδητή δήλωση ότι η αμερικανική μουσική μπορεί να σταθεί ισότιμα στο ευρωπαϊκό συμφωνικό πεδίο.

Ο τίτλος The Four Seasons αναπόφευκτα προκαλεί συγκρίσεις με άλλα ομώνυμα έργα της μουσικής ιστορίας, ωστόσο ο αμερικανός συνθέτης κινείται σε εντελώς διαφορετικό αισθητικό ορίζοντα:

• Σε αντίθεση με τον Βιβάλντι, όπου η φύση λειτουργεί ως θεατρικό σκηνικό γεμάτο απτά ηχητικά σύμβολα, εδώ οι εποχές δεν ακούγονται αλλά βιώνονται ως διαθέσεις. 
• Μακριά επίσης από τον αφηγηματικό και ηθικοπλαστικό χαρακτήρα των Εποχών του Χάιντν, η συμφωνία του Hadley δεν διδάσκει ούτε σχολιάζει τον ανθρώπινο κύκλο ζωής, αλλά παραμένει καθαρά συμφωνική και εσωτερική. 
• Με τον Τσαϊκόφσκι και τις "Εποχές" του μοιράζεται τον ρομαντικό πυρήνα και τη συναισθηματική ευαισθησία, αν και εκεί όπου ο Ρώσος συνθέτης εξομολογείται μέσα από μικρές, προσωπικές στιγμές, ο Hadley σκέφτεται αρχιτεκτονικά, σε μεγάλη φόρμα. 
• Απέχει επίσης από τη θεατρική και εικονογραφική διάθεση του Γκλαζούνοφ και ακόμη περισσότερο
• από τη σύγχρονη, αστική και αποδομητική προσέγγιση του Πιατσόλα, όπου η φύση παραχωρεί τη θέση της στην πόλη.

Έτσι, η Δεύτερη Συμφωνία του Χένρι Χάντλεϋ καταλαμβάνει έναν ιδιότυπο ενδιάμεσο χώρο μέσα στην παράδοση των "Τεσσάρων Εποχών". Δεν επιδιώκει τη δημοφιλία ούτε τον εντυπωσιασμό, αλλά προτείνει μια ρομαντική συμφωνική ενδοσκόπηση πάνω στον χρόνο και τη διαρκή εναλλαγή του. Πρόκειται για ένα έργο που μιλά χαμηλόφωνα, με συνοχή και βάθος και παραμένει ιστορικά και αισθητικά σημαντικό ως μαρτυρία της ωρίμανσης της αμερικανικής συμφωνικής σκέψης στις αρχές του 20ού αιώνα...

Thomas Doughty: "Χειμώνας στη Μασαχουσέτη"

Ο Χένρι Χάντλεϋ γεννήθηκε σαν σήμερα, 20 Δεκεμβρίου 1871, στη Μασαχουσέτη, μέσα σε ένα κατεξοχήν μουσικό περιβάλλον. Ο πατέρας του, από τον οποίο έλαβε τα πρώτα του μαθήματα βιολιού και πιάνου, ήταν καθηγητής μουσικής, η μητέρα του είχε ενεργή σχέση με την εκκλησιαστική μουσική, ενώ ο αδελφός του ακολούθησε μια επιτυχημένη σταδιοδρομία ως επαγγελματίας τσελίστας. Στο σπίτι των Χάντλεϊ, τα δύο αδέλφια έπαιζαν συστηματικά κουαρτέτα εγχόρδων, καλλιεργώντας ένα υψηλού επιπέδου μουσικό κλίμα που υπήρξε καθοριστικό για τη μετέπειτα πορεία του συνθέτη. Πράγματι, η εξέλιξή του υπήρξε εντυπωσιακή, ως συνθέτης, μαέστρος και δάσκαλος. Αναδείχθηκε σε μία από τις κεντρικές μορφές της αμερικανικής συμφωνικής μουσικής και για πολλούς, στον σημαντικότερο Αμερικανό συμφωνιστή της γενιάς του.

Σήμερα, ημέρα της επετείου των γενεθλίων του και επίσημης εισόδου στο χειμώνα, ακούμε το πρώτο μέρος, "Χειμώνας" από τη Δεύτερη Συμφωνία του, The Four Seasons.
Το μέρος αυτό θέτει τον δραματικό άξονα ολόκληρου του έργου. Η βαριά ενορχήστρωση, οι έντονες δυναμικές αντιθέσεις και η συμπαγής συμφωνική γραφή δημιουργούν μια αίσθηση εσωτερικής πάλης και σιωπηλής έντασης. Η πλούσια ορχηστρική παλέτα μαρτυρά επιρροές από Μπραμς, Τσαϊκόφσκι και Ρίχαρντ Στράους, αποκαλύπτοντας τον ρομαντικό πυρήνα της μουσικής και την ικανότητα του Χάντλεϊ να συνδυάζει δραματικότητα με λυρική εκφραστικότητα. Κάθε όργανο συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση ενός μουσικού τοπίου, όπου ο χειμώνας βιώνεται ως εσωτερική κατάσταση, με αισθήματα συγκρούσεων και βαθιάς περισυλλογής.

Henry Hadley: "Symphony No. 2, Op. 30 "The Four Seasons": I. Winter":

"Koleda": Το τραγούδι του φωτός από τις σλαβικές παραδόσεις στη λόγια μουσική...

"Koleda", Konstantin Trutovsky

Οι ημέρες των Χριστουγέννων αποτελούν μια ιδιαίτερη εορταστική περίοδο, γεμάτη τελετουργίες που σηματοδοτούν το πέρασμα από το σκοτάδι στο φως και από το παλιό στο νέο. Σε αυτό το μεταίχμιο του χρόνου εντάσσεται η "Κολέντα", έθιμο των σλαβικών φύλων, που δεν είναι απλώς χριστουγεννιάτικη συνήθεια, αλλά ο παλαιός χρόνος που συνεχίζει να αναπνέει μέσα στον σύγχρονο κόσμο. Η ονομασία της περιγράφει μια ιερής διάρκειας εποχή, από τη γέννηση του φωτός στα Χριστούγεννα έως τη φανέρωσή του στα Θεοφάνεια, ανάμεσα στο χειμερινό ηλιοστάσιο και την αναγέννηση του ήλιου, τότε που το σκοτάδι υποχωρεί και η ζωή ξαναγεννιέται.

Στις σλαβικές κοινότητες, ομάδες παιδιών και εφήβων περιδιάβαιναν τα χωριά και τις πόλεις, περνώντας τα κατώφλια των σπιτιών με τραγούδια και ευχές. Σκόρπιζαν σιτηρά -σύμβολα αφθονίας και τύχης- ενώ η ανταπόδοση -γλυκά, καρποί, κέρματα- δεν ήταν φιλοδώρημα αλλά μέρος μιας άγραφης συμφωνίας με τον χρόνο. 

Το όνομα φέρει μακρά διαδρομή, από τις ρωμαϊκές Καλένδες, γιορτές νέας αρχής γεμάτες ευχές και δώρα, ταξίδεψε στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη, μεταμορφώθηκε σε kolenda, koleda, koliada και ρίζωσε σε τοπικά έθιμα που ήδη τιμούσαν τον κύκλο του ήλιου. Από την ίδια ρίζα γεννήθηκε και η ελληνική λέξη "κάλαντα".

"Koleda", Μ. Γκερμάσεφ

Όταν ο Χριστιανισμός ενσωμάτωσε αυτά τα παλιά στρώματα πίστης, η αναγέννηση του Ήλιου έγινε Γέννηση του Χριστού, το φως ταυτίστηκε με τη θεία παρουσία, και οι ευχές για σοδειά μετατράπηκαν σε ευλογίες για το σπίτι και την οικογένεια. Παρά τις αλλαγές, η μνήμη της αρχαίας τελετουργίας παραμένει ζωντανή στον ρυθμό των τραγουδιών και στην περιήγηση από πόρτα σε πόρτα.

Η Κολέντα στέκει σαν γέφυρα ανάμεσα σε κόσμους...στις ρωμαϊκές Καλένδες και τα ελληνικά κάλαντα, στη λατρεία του ήλιου και στη χριστιανική γιορτή, στον αγροτικό χρόνο και τη σύγχρονη παράδοση. Είναι υπενθύμιση ότι οι άνθρωποι, όσο κι αν αλλάζουν θεούς και λέξεις, συνεχίζουν να τραγουδούν τον ίδιο βαθύ πόθο...να ξανάρθει το φως, να καρπίσει η ζωή, να ξεκινήσει ο χρόνος από την αρχή.

Από το πνεύμα της Κολέντα, του τελετουργικού με τα νυχτερινά τραγούδια ευλογίας που ψάλλονται τις μέρες των Χριστουγέννων, γεννήθηκε η ομώνυμη σύνθεση του Βούλγαρου Dimitar Nenov, "KOLEDA", γραμμένη το 1937.
Το έργο, που ακολουθεί τη δομή του ορατορίου για σολίστες, χορωδία και ορχήστρα, δεν αναπαριστά απλώς το έθιμο, αλλά το μετασχηματίζει σε βαθιά μνήμη και αρχέγονη εμπειρία, εκεί όπου ο άνθρωπος, μέσα στο σκοτάδι του χειμώνα, επικαλείται την επιστροφή του φωτός. Στο ορατοριακό αυτό πλαίσιο, ορχήστρα, σολίστες και χορωδία λειτουργούν ως ενιαία κοινότητα που τελεί μια ιερή πράξη, ο ήχος αποκτά μυσταγωγικό χαρακτήρα και ο χρόνος μοιάζει να αιωρείται ανάμεσα στο παλιό και το νέο.
Με μια γλώσσα μοντέρνα αλλά βαθιά ριζωμένη στη βουλγαρική παράδοση, ο Νένοφ μετασχηματίζει τα λαϊκά μοτίβα, χρησιμοποιώντας τροπικές μελωδίες, ασύμμετρους ρυθμούς και πυκνές αρμονίες, διαμορφώνοντας ένα σκοτεινό και εσωστρεφές ηχητικό τοπίο, μέσα στο οποίο το φως αναδύεται αργά, ως υπόσχεση.

"Koleda", Ivan Goryushkin

Στην σύνθεση του Νένοφ, το χριστουγεννιάτικο στοιχείο συνυπάρχει με τις προχριστιανικές του ρίζες, τη λατρεία του ήλιου, την αγωνία και την ελπίδα του χειμερινού ηλιοστασίου, την ανάγκη του ανθρώπου να ξορκίσει το σκοτάδι με το τραγούδι. Έτσι, το έργο γίνεται γέφυρα ανάμεσα στο αρχαίο και το σύγχρονο, στο λαϊκό τελετουργικό και τη λόγια μουσική του 20ού αιώνα.

Η "Koleda" του Dimitar Nenov είναι τελετουργική μουσική μνήμης. Δεν αναπαριστά το έθιμο, το ενσαρκώνει και καλεί τον ακροατή σε μια συλλογική εμπειρία, όπου το τραγούδι γίνεται ευχή και η ευχή ήχος, μια σιωπηλή, επίμονη επίκληση για την επιστροφή του φωτός.

Dimitar Nenov:  "Koleda" 

Paul Klee: "Φούγκα σε κόκκινο"...

 

Paul Klee: "Fuga in Red", 1921

Μια μέρα στο Dessau, κάποιος μαθητής του είδε τον Πάουλ Κλέε να στέκει ακίνητος στο πεζοδρόμιο, αφηρημένος, ενώ μια μπάντα περνούσε στον δρόμο. Δεν ζωγράφιζε, δεν σημείωνε, απλώς χτυπούσε ελαφρά το πόδι του στο έδαφος, σαν να μετρούσε κάτι αόρατο. Όταν τον ρώτησαν τι κάνει, απάντησε με απόλυτη σοβαρότητα πως μελετούσε τον συντονισμό, τη ρυθμική σχέση ανάμεσα στη μουσική που ακουγόταν και στο σκυρόδεμα κάτω από τα πόδια του. Ήταν μια στιγμή αποκαλυπτική. Για τον Κλέε, ο κόσμος δεν ήταν ποτέ σιωπηλός, ήταν πάντα ένα πεδίο ρυθμών.

Γεννημένος στις 18 Δεκεμβρίου 1879 στη Βέρνη, γιος μουσικών, ο Κλέε μεγάλωσε μέσα στον ήχο. Υπήρξε βιολιστής, σπούδασε φωνητική, πιάνο και ήδη από τα έντεκα του χρόνια συμμετείχε στο τμήμα βιολιού του Μουσικού Συλλόγου της Βέρνης. Όλα έδειχναν πως τον περίμενε μια μουσική σταδιοδρομία. Έγραφε ακόμη και ποιήματα, σαν να αναζητούσε μια μορφή έκφρασης που θα ένωνε τις τέχνες.Στην εφηβεία του πήρε την απόφαση να στραφεί στις εικαστικές τέχνες, πιστεύοντας ότι η σύγχρονη μουσική είχε εισέλθει σε μια περίοδο παρακμής, ανίκανη να φτάσει το απόλυτο μεγαλείο των συνθετών προηγούμενων εποχών. Κι ενώ θα περίμενε κανείς ότι ένας καλλιτέχνης πρωτοπόρος και σύγχρονος, όπως ο Κλέε, θα αναζητούσε έμπνευση και συσχετισμούς στους μουσικούς της εποχής του, όπως οι εκπρόσωποι της δωδεκάφθογγης τεχνικής, εκείνος τους απέρριψε. Ναι, απέρριψε τη μουσική των Σαίνμπεργκ, Μπεργκ και Βέμπερν, ακόμη και τη συμφωνική μεγαλοπρέπεια των Βάγκνερ, Μπρούκνερ και Μάλερ. Δεν ήταν από άγνοια, αλλά επειδή θεωρούσε ότι είχε χαθεί η καθολική γλώσσα που μπορεί να αγγίξει εξίσου τον ειδικό και τον απλό ακροατή.

 Για τον Κλέε, ο Μπαχ και ο Μότσαρτ κατείχαν το κλειδί των μυστικών της δημιουργίας, τάξη χωρίς ακαμψία, νόμος χωρίς καταπίεση, ελευθερία εντός μορφής.

Αυτό που δεν μπορούσε πια να βρει στη μουσική, το αναζήτησε και το δημιούργησε στη ζωγραφική. Το έργο του Κλέε λειτουργεί όπως η μουσική, ως ένας παράλληλος και αυτόνομος κόσμος που, με μυστηριώδη τρόπο, ακουμπά τον πραγματικό. Δεν απεικονίζει, συντονίζεται. Ο Kλέε δεν μιλά στις αισθήσεις με εικόνες, αλλά με ρυθμούς, παύσεις, επαναλήψεις, μια γλώσσα που ξεπερνά τη γραμμική αφήγηση και αγγίζει άμεσα τον ψυχισμό του θεατή. Γι’ αυτό και συχνά χαρακτηρίζεται ως η "μουσική δωματίου των σύγχρονων εικαστικών", εσωτερική, λεπτοδουλεμένη, απαιτητική αλλά ταυτόχρονα βαθιά ανθρώπινη.
Μέσα απ' αυτή τη σύνθεση, οραματίστηκε μια τέχνη του μέλλοντος όπου τα μουσικά επιτεύγματα των αγαπημένων του, Μπαχ και Μότσαρτ, θα μπορούσαν να μεταφραστούν σε οπτικούς όρους, μεταφέροντας τη ρυθμική, πολυφωνική και αντιστικτική τους ουσία σε ένα νέο μέσο έκφρασης.

Η στροφή του στη φόρμα της φούγκας συνδέεται άμεσα με τον συνθέτη που, κατά τον Kλέε, ενσάρκωνε το απόλυτο μέτρο ανάμεσα στην πνευματικότητα και την καθολική τάξητον αγαπημένο του, Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ.
Στην ακουαρέλα "Φούγκα σε κόκκινο", έργο του 1921 επιχειρεί μια καθαρά εικαστική μετάφραση της Μπαχικής σκέψης. Οι αιωρούμενες, επικαλυπτόμενες μορφές λειτουργούν ως οπτικές "φωνές", που συνυπάρχουν σε αντίστιξη και ακολουθούν έναν κοινό νόμο, όπως οι φωνές μιας φούγκας, χωρίς καμία να υπερισχύει.
Η μουσική διάσταση ενισχύεται από τη χρωματική εξέλιξη, από βαθιές, σκοτεινές αποχρώσεις του κόκκινου σε φωτεινότερα και διαφανή πεδία, αποδίδοντας οπτικά την έννοια του χρόνου.
Παρά την αυστηρή δομή, ο πίνακας αναδύει μια κοσμική αρμονία, όπου η πολυφωνία οδηγεί σε πνευματική ενότητα. Ο Kλέε δεν εικονογραφεί τη μουσική του Μπαχ. Τη σκέφτεται ζωγραφικά, δημιουργώντας μια οπτική παρτιτούρα που ενσαρκώνει την πίστη του στην αρμονία, την αυτονομία και την καθολικότητα της τέχνης, μια ζωγραφική φούγκα που αντηχεί την τάξη του κόσμου, όπως την οραματίστηκε ο Γ.Σ.Μπαχ μέσα από τον ήχο...

Παρατηρώντας το εικαστικό του Κλεε, το μυαλό μας οδηγείται αμέσως στο μνημειώδες έργο, στον "κολοσσό" του Μπαχ, επιστέγασμα όλης του της δημιουργίας του: "Η Τέχνη της Φούγκας".
Πρόκειται για μια συλλογή από φούγκες και κανόνες που συνέθεσε ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ τη δεκαετία του 1740, με στόχο να αναδείξει μια πληθώρα αντιστικτικών τεχνικών πάνω στο ίδιο μουσικό θέμα. Τα επιμέρους έργα οργανώνονται σε διαφορετικές ομάδες, και η πολυπλοκότητά τους αυξάνεται βαθμιαία, παρουσιάζοντας το θέμα σε απλές, διπλές και τριπλές φούγκες. Η τελευταία φούγκα έμεινε ημιτελής, αλλά εικάζεται ότι θα είχε τη μορφή τετραπλής φούγκας.
Όπως ο Klee στην "Φούγκα σε κόκκινο", έτσι και ο Μπαχ μετατρέπει την αυστηρή δομή σε πνευματική και αισθητική εμπειρία, δημιουργώντας μια αίσθηση απόλυτης τάξης και αρμονίας που αγγίζει τον ακροατή...

J.S.Bach: "The Art of the Fugue, BWV 1080", Glenn Gould

Παλαιότερα κείμενα για τον Κλέε μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ.

Τρεις Παίδες εν Καμίνω: Από τη Βίβλο στη μουσική του Μπρίτεν...

"Τρεις Παίδες εν Καμίνω", Toros de Roslin

Σήμερα, 17 Δεκεμβρίου τιμώνται οι Προστάτες του Πυροσβεστικού Σώματος, Αγιοι Τρείς Παίδες εν Καμίνω. 

Πρόκειται για τρία Εβραιόπουλα βασιλικής καταγωγής, τον Ανανία, Αζαρία και Μισαήλ, που ζούσαν στα Ιεροσόλυμα. 

Όταν η πόλη τους κατακτήθηκε από τον βασιλιά Ναβουχοδονόσορα Β΄ της Βαβυλώνας τα τρία παιδιά οδηγήθηκαν αιχμάλωτα μαζί με τον φίλο τους Δανιήλ, που αργότερα έγινε προφήτης. Στη Βαβυλώνα ξεχώρισαν για τη σοφία και την αρετή τους, και ο βασιλιάς τους ανέθεσε θέσεις υψηλής ευθύνης στην αυλή του.
Όταν όμως αρνήθηκαν να προσκυνήσουν τη χρυσή εικόνα του βασιλιά, ο Ναβουχοδονόσορ εξοργίστηκε και διέταξε να τους ρίξουν σε έναν καμίνι που φλεγόταν ασταμάτητα. Τότε εμφανίστηκε άγγελος του Κυρίου, καλύπτοντάς τους με τα φτερά του και μετατρέποντας τη φωτιά σε δροσιά, σώζοντάς τους από βέβαιο θάνατο.
Εντυπωσιασμένος από το θαύμα, ο βασιλιάς αναγνώρισε τη δύναμη του Θεού των Ιουδαίων και τους άφησε ελεύθερους. Από εκείνη τη στιγμή οι τρεις παίδες έζησαν ειρηνικά, ενώ η ιστορία τους έγινε σύμβολο πίστης και αφοσίωσης.

Η Πυροσβεστική Οικογένεια τιμά τους "Τρεις Παίδες εν Καμίνω" ως τους ακοίμητους προστάτες της, οι οποίοι μεσιτεύουν στον Ύψιστο για την ασφάλειά μας στη δύσκολη μάχη με τις φλόγες...

Στη διπλανή εικόνα βλέπουμε απεικόνιση της βιβλικής ιστορίας από τον Φραντς Γιόζεφ Χέρμαν στο Ναό του Αγίου Παγκρατίου στο Βίγκενσμπαχ της Γερμανίας. Ο καλλιτέχνης αποτυπώνει το Ναβουχοδονόσορα αριστερά, να παρακολουθεί τους τρεις νέους μέσα στο φλεγόμενο καμίνι και τον Άγγελο στα δεξιά, ενώ το γιγάντιο άγαλμα του βασιλιά υψώνεται στο κέντρο...

Βασισμένο στη βιβλική ιστορία των "Τριών Παίδων εν Καμίνω" όπως αυτή αναφέρεται στο Βιβλίο του Δανιήλ είναι το μουσικό δράμα του Μπέντζαμιν Μπρίτεν, "The Burning Fiery Furnace - H Πύρινη Κάμινος, op. 77" σε λιμπρέτο του Γουίλιαμ Πλόμερ. 

Το έργο αποτελεί τη δεύτερη από τις τρεις Παραβολές για Εκκλησιαστικές Παραστάσεις του συνθέτη. Το έργο συνδυάζει τη θρησκευτική αφήγηση με δραματική μουσική έκφραση, προβάλλοντας θέματα πίστης, θάρρους και θεϊκής προστασίας μέσα από τη χορωδιακή γραφή και την εκφραστική ορχηστρική συνοδεία. 

Η πρεμιέρα του δόθηκε το 1966 στην εκκλησία του Αγίου Βαρθολομαίου στο Όρφορντ του Σάφολκ από την Αγγλική Όπερα και προκάλεσε ενθουσιασμό για την πνευματική και καλλιτεχνική δύναμη της μουσικής του Μπρίτεν.

Η σύνθεση ξεχωρίζει για τη λιτή αλλά εκφραστική ορχηστρική γλώσσα της, τη σαφή δραματική ανάπτυξη και την ικανότητά της να μεταφέρει το ηθικό και πνευματικό μήνυμα της ιστορίας με έντονη συγκίνηση. Η χορωδιακή γραφή αξιοποιεί αντιθέσεις μεταξύ ανδρικών, γυναικείων και παιδικών φωνών, δημιουργώντας δυναμικές κορυφώσεις, ενώ η ορχηστρική υποστήριξη, με πνευστά, έγχορδα και κρουστά, προσθέτει λεπτές χρωματικές αποχρώσεις και εντείνει την αίσθηση του κινδύνου και της θεϊκής προστασίας. Το έργο κινείται ανάμεσα σε λιτές, μελωδικές φράσεις και πολυφωνικά, δραματικά σημεία, επιτρέποντας στον ακροατή να βιώσει το θάρρος των Τριών Παίδων, την ένταση της φωτιάς και την παρηγορητική παρουσία του Αγγέλου, προσφέροντας μια έντονα συγκινησιακή και πνευματική εμπειρία.

Τοιχογραφία από Ρωμαϊκή Κατακόμβη

Η λογοτεχνική έμπνευση του Μπρίτεν αντλείται από την παράδοση των μεσαιωνικών μυστηριωδών έργων, όπου οι βιβλικές ιστορίες δραματοποιούνταν ως συμβολικές αναπαραστάσεις πτυχών της χριστιανικής πίστης. Επιπλέον, ο συνθέτης ενσωματώνει επιρροές από το ιαπωνικό Θέατρο Nο, τα ηχοχρώματα της μουσικής της Άπω Ανατολής, τον ελεύθερο ρυθμό και τις μελωδικές γραμμές του χριστιανικού απλού τραγουδιού, καθώς και στοιχεία από τις προχριστιανικές αποκαλυπτικές εβραϊκές γραφές. Αντί να χρησιμοποιεί λαϊτμοτίφ με βαγκνερικό τρόπο, ο Μπρίτεν αποτυπώνει τη διάθεση και τους χαρακτήρες της αφήγησης μέσω αντιθέσεων ηχηροτήτων και υφών, δημιουργώντας μια τεταμένη ακολουθία ήχων που θυμίζει την "κρουστή" ατμόσφαιρα της ορχήστρας γκαμελάν. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση ασυνήθιστων οργάνων στην ορχήστρα του, όπως άλτο τρομπόνι, βαβυλωνιακό τύμπανο και ένα λύρα-μεταλλόφωνο.

Britten: "The Burning Fiery Furnace, op.77":