"Άμουσος ο Ρίλκε;"

 

"Μουσική: Των αγαλμάτων ανάσα.
 Ίσως των εικόνων σιωπή.
Γλώσσα εσύ, όπου οι γλώσσες τελειώνουν.
Εσύ χρόνος, που κάθετα στέκει
προς το μέρος καρδιών που σβήνουν.

[...]

Μουσική.
Άνοιγμα του χώρου της καρδιάς μας,
εαυτός μας πιο βαθύς, που πέρα από μας
σπρώχνει να βγει αποδημία ιερή..."





Κι όμως, κάποιοι τον είπαν ακόμα και "άμουσο", κι ας υπήρξε εξαιρετικά λυρικός ποιητής...

Ο λόγος, φίλοι μου για τον γεννημένο σαν σήμερα, 4 Δεκέμβρη 1875, Ράινερ Μαρία Ρίλκε...
Αφοσιωμένος σε επίπεδα προσήλωσης στο έργο του, εκφράζει τις επιθυμίες, τα όνειρα και τα οράματά του...προσεγγίζει τη μοναξιά, τον έρωτα, την απώλεια, με μια διεισδυτική ματιά...αφουγκράζεται το νόημα της ύπαρξης μ' ένα βαθιά στοχαστικό βλέμμα.
Τον διαβάζεις κι έχεις την αίσθηση πως κάθε λέξη τού υπαγορεύεται από μια εσωτερική δύναμη, ένα άυλο ανώτερο ον, στο οποίο δεν μπορεί και δεν θέλει ν' αντισταθεί.

Μπορεί να μην έπαιζε κάποιο μουσικό όργανο...
Μπορεί να μην πήγαινε συχνά σε συναυλίες, ή ποτέ να μην βρέθηκε κανείς συνθέτης να τον εμπνεύσει όπως τους συγχρόνους του Σεζάν και Ροντέν...
Ούτε ακόμα κι η γνωριμία του με τον Μπουσόνι έδωσε κάποιο μουσικοποιητικό καρπό...
Όμως, ταπεινή μου άποψη, θεωρώ πως η μουσικότητα ρέει άφθονη κι αβίαστα στα έργα του...
Από τα περίφημα "Σονέτα του Ορφέα" και τις "Ελεγείες του Ντουίνο" ως τα  "Κείμενά του για τη Μουσική", κείμενα υπαρξιακής αναζήτησης, μοναξιάς, και βαθιάς ανησυχίας, ένα απόσπασμα από τα οποία, για να τον τιμήσουμε, θα μοιραστώ μαζί σας...:

"...είτε γύρω σου βουίζει μια λάμπα, ηχεί η καταιγίδα, 

είτε απλώνεται το δειλινό, είτε η θάλασσα στενάζει,... 

πάντα πίσω σου ξυπνάει μια πλατιά μελωδία, 

πλεγμένη απο χίλιες φωνές στην οποία υπάρχει ανά διαστήματα χώρος και για το δικό σου σόλο...

Το να ξέρεις "πότε" πρέπει να μπεις, αυτό αποτελεί το μυστικό της μοναξιάς σου...

Αυτή είναι η τέχνη της αληθινής συναναστροφής...

[...]

Αν δεν βυθίσει τους ανθρώπους στη σιωπή ένας βαρύς πόνος, 

ο καθένας ακούει-λιγότερο ή περισσότερο- την κραταιά μελωδία του βάθους. 

Πολλοί, έχουν πάψει να την ακούν...

Είναι σαν δέντρα που έχουν λησμονήσει τις ρίζες τους 

και νομίζουν ότι το θρόισμα των κλαδιών τους είναι η δύναμη και η ζωή τους...

Πολλοί, δεν έχουν χρόνο να την ακούσουν, δεν έχουν υπομονή να την ακούσουν...

Πρόκειται για φτωχούς απάτηδες, που έχοντας χάσει το νόημα της ύπαρξης, 

χτυπούν τα πλήκτρα των ημερών βγάζοντας πάντοτε τον ίδιο μονότονο, αδύναμο ήχο..."

(Rainer Maria Rilke: "Κείμενα για τη μουσική", Μετάφ. Μ. Περράκη)

Ξεφυλλίζω το βιβλίο και τυχαία έχω το cd να παίζει τo  "Piano Quartet" σε Λα ελ. του συγχρόνου του Ρίλκε, Γκούσταβ Μάλερ...
Νομίζω, ταιριάζει στο συναίσθημα που βγάζει ο Ρίλκε...Κάθε τι ακούγεται σα μακρινός στοχασμός...βιώνεται σαν αυτοσυγκέντρωση...

Στο άκουσμα του κουαρτέτου μ' αγγίζει η παρηγοριά πως κάποιος καταλαβαίνει την ουσία του κειμένου, της αληθινής συναναστροφής μέσω της τέχνης που δίνει νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη! Λόγος και ήχος, κι ο συνδυασμός τους γεννά ρίγη, που διεγείρουν τον εγκέφαλο κι αυτός ανταποκρίνεται, φίλοι μου! Ανταποκρίνεται με μεταβολές του καρδιακού ρυθμού, μη σας πω και της αρτηριακής πίεσης...

Είναι το μοναδικό έργο μουσικής δωματίου χωρίς φωνή που συνέθεσε ο Mάλερ κι ανήκει στα έργα της νεότητάς του, αφού γράφτηκε όταν ο Μάλερ, ήταν-δεν ήταν, 15 χρονών.
Παρόλα αυτά είναι έργο απαιτήσεων (και για το τρίο εγχόρδων και για το πιάνο) κι είχε εγκωμιαστεί για τα μουσικά χαρακτηριστικά του από τον  Φωρέ και τον Μπραμς, που πολλοί υποστηρίζουν πως εύκολα ανιχνεύονται  στοιχεία του στο έργο.

Αν σας θυμίζει κάτι,  είναι που σχετικά πρόσφατα ο Σκορτσέζε το χρησιμοποίησε στην ταινία του "Shutter Island" με τον ντι Κάπριο...

Η ΣΚΗΝΗ: