Νύχτες σε Ισπανικούς κήπους με μυστήριο "ντουέντε"...

 

"Garden of Generalife", Theodore Wores
(crockerart)

Ο μεγάλος Γκαίτε θέλοντας να δώσει τον ορισμό του "Ντουέντε", το απέδωσε ως "μυστήρια δύναμη που όλοι νιώθουμε μα που κανένας φιλόσοφος δεν εξήγησε ποτέ"...

Συμφωνεί φυσικά με τον Φεντερικο Γκαρθία Λόρκα, που στην περίφημη διάλεξή του στο Μπουένος Άιρες το 1934 διακήρυξε:

"Το ντουέντε είναι μια δύναμη κι όχι μια λειτουργία,... μια πάλη κι όχι μια αφηρημένη έννοια. [...]

Το ντουέντε δεν είναι μια ικανότητα, μα αληθινή μορφή, αίμα,
αρχαία κουλτούρα, στιγμή δημιουργίας.

[...]Η γριά τσιγγάνα χορεύτρια Λα Μαλένα φώναξε κάποτε ακούγοντας τον Μπραϊλόφσκυ
να παίζει ένα κομμάτι του Μπαχ: "Όλε! Αυτό έχει ντουέντε".

 [...] 

Κι ο Μανουέλ Τόρρες, που μες στις φλέβες του τρέχει περισσότερη κουλτούρα
απ΄ ό,τι σ΄ οποιονδήποτε άλλον άνθρωπο που γνώρισα ποτέ,
ακούγοντας τον ίδιο τον Ντε Φάλια να παίζει το "Νοκτούρνο ντελ Χενεραλίφ",
είπε αυτή τη θαυμαστή κουβέντα:

"Ό,τι έχει μαύρους ήχους έχει Ντουέντε". Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη αλήθεια..."

("Ντουέντε, Πρακτική και θεωρία": Φ. Γ. Λόρκα-μετ: Γ. Γεωργούσης, εκδ. Γαβριηλίδη)

Manuel de Falla

Το "Νοκτούρνο ντελ Χενεραλίφ", που αναφέρει στο κείμενό του ο Λόρκα, περιλαμβάνεται στη σύνθεση του de Falla με το γενικότερο τίτλο: "Οι νύχτες στους κήπους της Ισπανίας", ένα σύνολο νυχτερινών για σόλο πιάνο, που μεταγράφηκε για πιάνο και ορχήστρα.

Ο Χοακίν Τουρίνα χαρακτήρισε τη σύνθεση "την πιο τραγική και θλιβερή του ντε Φάλια, στην οποία εκφράζεται ένα παθιασμένο δράμα"!
Οι μελωδίες του ντε Φάλια με ζωντάνια, σφριγηλότητα, ρυθμική και αρμονική ευλυγισία εκφράζουν την ψυχή της Ισπανίας, την οποία γνώριζε καλά καθώς ο ιδιος ήταν γέννημα-θρέμα Ανδαλουσιανός.

Ο δημιουργός ονόμασε "Συμφωνικές εντυπώσεις" το έργο του, που δεν έχουν περιγραφική πρόθεση αλλά αποτελούν τη μετουσίωση σε μουσική εντυπώσεων και συναισθημάτων.
Στις νυχτωδίες αυτές, κάνει χρήση θεματικών στοιχείων και ρυθμών της Ανδαλουσίας και εντέχνως στην ενορχήστρωση μιμείται τα λαϊκά όργανα της περιοχής.

Ο Λόρκα στο περίφημο κείμενό του για το "Ντουέντε" αναφέρεται στο πρώτο από τα τρία νυχτερινά της σύνθεσης, κάτι σαν νυχτερινό ονειροπόλημα στο περίτεχνο μαυριτανικό παλάτι της Αλάμπρας και τους αρωματικούς κήπους "του Παραδείσου" ...

"Los jardines de Córdoba"

Εκτός από τους γιασεμιά ευωδιασμένους "Κήπους Χενεραλίφε" της Αλάμπρας,
η σύνθεση συμπληρώνεται με το "Danza lejana-Μακρινός Χορός" τίτλος για άγνωστης ταυτότητας Ανδαλουσιανό κήπο, όπου ο δημιουργός φαντάζεται πως στο χώρο του χορεύεται ένας αισθησιακός εξωτικός χορός, σκοτεινός και δραματικός και με το
"En los jardines de la Sierra de Córdoba", έμπνευση από τους μοσχομυριστούς πορτοκαλεώνες και τους πολύχρωμους κήπους από την εποχή των χαλίφηδων της Κόρδοβα με τσιγγάνικους χορευτικούς ρυθμούς να υφαίνουν την πλούσια σε ρομαντισμό ορχηστρική παρτιτούρα.

Ο Manuel de Falla δίνει μια πολύχρωμη παρτιτούρα, αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά τη μουσική του ιδιοφυία, που χάρισε στην κλασική μουσική την αυθεντικότητα της παραδοσιακής μουσικής της Ισπανίας.

Χαρίζει ηχητικές αναπολήσεις έντονα ποτισμένες με αίσθηση μυστηρίου και μελαγχολίας, που μάς καλούν να χαμηλώσουμε τα φώτα, ν' ανάψουμε κεριά, να ταξιδέψουμε νοερά σε αγαπημένα Ανδαλουσιανά τοπία...

Ο νους ας καλπάσει λοιπόν στο γλυκό, μαλακό, γιομάτο ανθρώπινη θερμότητα αραβίτικο πολιτισμό της Αλάμπρας, που όταν "δρασκέλισε το κατώφλι της κι έριξε αρπαχτικά τη ματιά στο θάμα που απλώνουνταν μπροστά του, ένιωσε ευθύς ανατριχίλα", όπως αναφέρει στο βιβλίο του : "Τα ταξίδια μου" και ο μέγας Καζαντζάκης...

Manuel de Falla:  "Nights in Spanish Gardens"

I. En el Generalife 

II. Danza lejana

III. En los jardines de la Sierra de Córdoba

Στο πιάνο ο Daniel Barenboim.
Διευθύνει ο Placido Domingo: