Sacha Guitry: "ΜΟΤΣΑΡΤ"

 

Γεννήθηκε σαν σήμερα 21 Φεβρουαρίου 1885 και υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους πρωταγωνιστές του ονομαζόμενου "θεάτρου βουλεβάρτου".

Αναφέρομαι στον Σασά Γκιτρί, τον Γάλλο ηθοποιό και θεατρικό συγγραφέα, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1902  ως συγγραφέας δραματικών έργων, δείχνοντας  τις μεγάλες ικανότητές του στο θέατρο. Αργότερα, στον κινηματογράφο επίσης σημείωσε μεγάλες επιτυχίες ως σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός, με πνευματώδεις διαλόγους και πρωτοτυπία έκφρασης. Στη γοητευτική προσωπικότητά του συνυπήρχαν, σε ένα περίεργο μείγμα, η ειλικρίνεια και η προσποίηση.

Στην 50 ετών καριέρα του, έγραψε και παρουσίασε περισσότερες από εκατό κωμωδίες, στις περισσότερες από τις οποίες πρωταγωνίστησε με επιτυχία ο ίδιος.
Τα έργα του διασκέδαζαν αφάνταστα το κοινό με εντυπωσιακές παραλλαγές σε επίκαιρα θέματα και την κριτική των ηθών.
Στην κορυφή των επιδιώξεών του βρίσκεται ο σεβασμός των επιθυμιών του κοινού. Κατά την άποψή του, το γέλιο των θεατών αποτελεί την ένδειξη, αλλά και την απόδειξη για την ύπαρξη δύο στοιχείων, τα οποία αλληλοεξαρτώνται. Ειδικότερα, το γέλιο αποτελεί την έκφραση της ικανοποίησης του κοινού και την ίδια στιγμή σχηματοποιεί ένα μέσο, χάρη στο οποίο ο θεατής εκφράζει την ευγνωμοσύνη του απέναντι στον ερμηνευτή του ρόλου και κατά συνέπεια απέναντι στον δραματουργό.

O Γκιτρί στο ρόλο του Γκριμ

Για σήμερα, θα διαβάσουμε ένα απόσπασμα από το θεατρικό του: "ΜΟΤΣΑΡΤ"

Πρόκειται για έναν "Μότσαρτ της φαντασίας" του Γκιτρί, καθώς δεν είναι απόλυτα "ιστορικός".

Η κωμωδία , που εξελίσσεται σε 3 πράξεις  επενδύθηκε μουσικά από τον  Reynaldo Hahn και  παρουσιάστηκε πρώτη φορά στη σκηνή του θεάτρου "Εδουάρδος Ζ" το 1929 με τον συγγραφέα στο ρόλο του Γκριμ και την σοπράνο σύζυγό του Yvonne Printemps στο ρόλο του Μότσαρτ.
Οι κριτικοί κατατάσσουν την κωμωδία στην περίοδο "των ιστορικών ή βοογραφικών έργων του Γκιτρί", ο οποίος παρουσιάζει τον Μότσαρτ γύρω στα είκοσι χρόνια του, και την ολιγόμηνη διαμονή του  στο Παρίσι.
Όμως, για ποιο λόγο ο μέγας μουσικός έμεινε για τόσο σύντομο διάστημα στη γαλλική πρωτεύουσα; 

Το αισθηματικό, τρυφερό και λεπτό δράμα που φαντάστηκε ο Σασά Γκιτρί μάς δίνει την πειστική εξήγησή του.

Ο φανταστικός αυτός Μότσαρτ του συγγραφέα, παρότι δεν είναι απόλυτα ιστορικός, ωστόσο έχει μέσα του μιαν αλήθεια αναμφισβήτητη, γιατί "προσφέρει το ίδιο το πνεύμα του μεγάλου μουσουργού, σε μια ενσάρκωση που θυμίζει παράλληλα Χερουβείμ και Δον Ζουάν και αντιπροσωπεύει τον καλλιτέχνη κάθε εποχής και την αιώνια νιότη".

Το έργο αυτό του Γκιτρί έχει όλη τη χάρη, την ελαφράδα και το θέλγητρο του 18ου αι.

 Sacha Guitry: "ΜΟΤΣΑΡΤ", Μεταφρ:Πράτσικας Γ.

(απόσπασμα)

ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Μάθετε πως δεν θ'ακουμπήσω ποτέ τα δάχτυλά μου σ'αυτό το κλαβεσέν!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: Γιατί; είναι μήπως ιερό;
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: -Σ'αυτό το κλαβεσέν έπαιξε πρώτος ο Μότσαρτ, στο Παρίσι.
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Α, εκείνο το παιδί-θαύμα που άρχισε να συνθέτει 18 μηνών;
Κ. ντ' ΕΠΙΝΑΙ:Όχι δα και 18 μηνών, είναι υπερβολή!..αλλά 5 χρονών, αυτή είναι η αλήθεια.Ηταν οκτώ σαν ήρθε στο Παρίσι κι έπαιξε σπίτι μου![...]
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: Κι ήταν πραγματικά ένα θαύμα αυτό το παιδί;
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: Ασύλληπτο!...Έπαιζε τα πάντα και μπορούσε να αυτοσχεδιάζει ώρες ολόκληρες!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Πραγματικά, οι συνθέσεις ήταν δικές του;
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: Μα, ναι! Αν δεν με πιστεύεις αγαπητέ μου, ρώτα τον κ. ντε Γκριμ. Αυτός θα θυμάται!
(μπαίνουν ο Γκριμ και η Γκιμάρ)
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Μιλούσαμε γι'αυτό το παιδί-θαύμα που προκάλεσε κατάπληξη σε όλους στο Παρίσι πριν δέκα χρόνια....Για πέστε μου, βαρώνε, άξιζαν τίποτε οι συνθέσεις του;
ΓΚΡΙΜ:Αν άξιζαν;,,,Ω, φίλε μου ήταν...πώς να το εξηγήσω;..Ηταν απλές, αλλά πολύ συγκινητικές συνθέσεις!
(η ορχήστρα παίζει ένα μινουέτο που συνέθεσε ο Μότσαρτ όταν ήταν παιδί)
-Θυμόμουν για πολύ καιρό ένα μινουέτο που κάποιο βράδυ είχε παίξει εδώ.Μα, πώς ήταν..χμ..αυτό είναι κουτό...Το ακούω και όμως δεν μπορώ να το...Εκείνον όμως τον ξαναβλέπω ετούτη τη στιγμή...τόσο μικρό, τόσο χαριτωμένο μέσα στη φορεσιά του από ροζ σατέν....[...]
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Και τι απόγινε αυτός ο Μότσαρτ;
ΓΚΡΙΜ: Σίγουρα δεν έγινε σπουδαίος, Τα παιδιά που γεννιούνται μεγαλοφυή, σπάνια αποχτούν ταλέντο....Ωστόσο μού είπαν για κάτι συμφωνίες, για κάτι σονάτες, ακόμα και για μια όπερα, έναν "Μιθριδάτη", που ήταν 14 χρονών όταν τον έγραψε...

[.........................................]

(η πόρτα ανοίγει και οΓκριμ αναγγέλει την είσοδο του Μότσαρτ)

Sacha Guitry στο ρόλο του Γκριμ
με τη συζυγό του Yvonne Printemps στο ρόλο του Μότσαρτ

ΓΚΡΙΜ: Ιδού ο Μότσαρτ, κυρία μου!
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ: Τι έκπληξη!Είναι γοητευτικός!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: Τι μέση!
ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Και το μάτι του, καθώς λάμπει, σε χαϊδεύει!
Τι χαριτωμένο πρόσωπο!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ:Τι φρόνιμος που φαίνεται!
ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Ξέρει τους καλούς τρόπους και φιλεί το χέρι!
[...]
Κ. ντ'ΕΠΙΝΑΙ:(απεθυνόμενη στον Μότσαρτ)-Είστε μόνος στο Παρίσι;
ΜΟΤΣΑΡΤ: Με συνoδεύει η μητέρα μου!
ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ: Και θα μείνετε πολύ καιρό;
ΜΟΤΣΑΡΤ: Όσος καιρός χρειαστεί, δεσποινίς!Έρχομαι να εμπιστευθώ το μέλλον μου στα χέρια του βαρώνου ντε Γκριμ, που τόσα έκανε για μένα σαν ήμουνα παιδί.Ερχομαι να καταχτήσω το Παρίσι, γυρεύοντας εδώ τη δόξα και τον πλούτο...Εννοείται, θα μπορούσα να αδιαφορήσω για τον πλούτο, ..είμαι συνηθισμένος, και το Παρίσι θα μπορούσε να μου τον αρνηθεί, δίχως αυτό να με λυπήσει πολύ...Όμως, αν μου αρνηθεί τη δόξα, τότε είμαι χαμένος!
ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ: (προς τον Γκριμ)
-Εκφράζεται περίφημα σαν μιλάει για τον εαυτό του!
ΜΟΤΣΑΡΤ: (Θιγμένος αφού τον έχει ακούσει)
-Εκφράζομαι αρκετά καλά σε όλες τις γλώσσες, όταν μιλάω για την Τέχνη μου!!!

*****

Ο Reynaldo Hahn, ήταν βενεζουελανικής καταγωγής, συνθέτης, αρχιμουσικός, και μουσικοκριτικός, γνωστός κυρίως για τα τραγούδια που συνέθεσε πάνω στο γαλλικό  ύφος της "melodie"(παρόμοιο με το γερμανικό ληντ).
Υπήρξε παιδί-θαύμα, και πρωτοεμφανίστηκε μικρός στο σαλόνι της πριγκίπισσας Ματίλντε τραγουδώντας άριες του Όφενμπαχ παίζοντας ταυτόχρονα πιάνο. Μαθήτευσε δίπλα στους  Μασνέ, Γκουνώ και Σαιν-Σανς, ενώ συμφοιτητής του ήταν και ο Ραβέλ.

Θα πρέπει να πούμε πως αρχικά ο Σασά Γκιτρί είχε προτείνει να γράψει τη μουσική για την κωμωδία του στον André Messager, που όμως απέρριψε την προσφορά, υποστηρίζοντας ότι κανένας συνθέτης δεν θα τολμούσε να αντιπαραβάλει τη μουσική του με αυτή του Μότσαρτ.
Ο Ρεϊνάλντο Αν, που όπως φαίνεται, είχε λιγότερους ενδοιασμούς, δέχτηκε. Χρησιμοποίησε μελωδίες ήδη έτοιμες οι περισσότερες από νωρίτερα, στις οποίες πρόσθεσε άριες για την Yvonne Printemps, μιμούμενος τη μουσική του Μότσαρτ, καταφέρνοντάς τα περίφημα!
Μην ξεχνάμε πως ο Hahn ως μαέστρος θεωρήθηκε σπεσιαλίστας στον Μότσαρτ, ιδιαίτερα στις εμφανίσεις του στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ.

Sacha Guitry-Reynaldo Hahn:  "Mozart ":

Πηγές: Περιοδικό Νέα Εστία τεύχος 697, σελ.975-984, ekebi.gr., ygeiaonline, academia.edu-Κ.Κωστογιαννόπουλος "Η πρόσληψη του Théâtre de Boulevard του Σασά Γκιτρύ"