Φιοντόρ Σαλιάπιν: "la voce storica"!

 

Πορτρέτο του Σαλιάπιν από τον Μπαρίς Κουστόντιεφ

Γεννήθηκε σαν σήμερα 13 Φλεβάρη 1873 και θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους και σπουδαιότερους βαθύφωνους της Μουσικής Ιστορίας!


Ο ΦΙΟΝΤΟΡ ΣΑΛΙΑΠΙΝ, που σημάδεψε με την παρουσία του και τη μοναδικότητα της φωνής του τον 20ο αι., σύμφωνα με τον ιστορικό- σχολιαστή της όπερας Μάικλ Σκοτ "συγκαταλέγεται  με τον Καρούζο και την Κάλλας στους τρεις μεγαλύτερους τραγουδιστές, και από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες".

Η φωνή του Σαλιάπιν χαρακτηρίζεται από ευλυγισία και άνεση, ακόμα και στα πιο δεξιοτεχνικά περάσματα,  φωνή με δυναμικό χαρακτήρα,  ήρεμο και συμπαγή τόνο.



Στην υπέροχη αυτοβιογραφία του με τίτλο: "Η μάσκα και η ψυχή" σε μετάφραση Ελ. Κατσιώλη των Εκδ. Λέμβος, διαβάζουμε:

"Στον Σαλιάπιν αρέσει ο Πούσκιν που του αρέσει ο Μότσαρτ. 
Τον συγκινεί ο Φάουστ του Γκουνώ για την ευγένεια των αισθημάτων. 

Γενικά το θέατρο του απέσπασε την προσοχή γιατί είχε ευγένεια που η καθημερινή ζωή δεν διέθετε. 

Τον συγκινούσαν τα κοστούμια και ο θεατρικός λόγος γιατί εκεί η σύνθεση των λέξεων αποκτά μεγαλοπρέπεια, ομορφιά και νόημα. 

Αλλά και τα φώτα, η διακόσμηση, η ιεροτελεστία, όλα ήταν πρόκληση στη "μετάληψη" 

που από παιδί επιθύμησε..."

Από τα πολύ γνωστά του πορτρέτα είναι το παραπάνω, που τον παρουσιάζει με ένα πανάκριβο γούνινο παλτό.

Ηταν η αμοιβή του αντί ρουβλίων για τις εμφανίσεις του στο Θέατρο της Αγίας Πετρούπολης. 

Καθώς ο ρωσικός εμφύλιος είχε προκαλέσει οικονομική κατάρρευση και νομισματική υποτίμηση, πληρώθηκε σε είδος.

Για την παράσταση είχε κληθεί να σχεδιάσει τα σκηνικά ο περίφημος ζωγράφος Μπαρίς Κουστόντιεφ. Στην πρώτη συνάντησή του με τον Σαλιάπιν τον είδε με το εντυπωσιακό πανωφόρι κι όταν έμαθε την ιστορία του εξέφρασε την επιθυμία να τον ζωγραφίσει με αυτό. 

Ο Κουστόντιεφ στήνει ένα εικαστικό έργο με έντονους συμβολισμούς. 

Σε πρώτο πλάνο ο πανύψηλος βαθύφωνος με την χαρακτηριστική γούνα του και ως φόντο μια πόλη σε τρελή πορεία καρναβαλικής περιόδου, της γνωστής "Μασλένιτσα", στα ρωσικά. 

Ο  Κουστόντιεφ απεικονίζει την θορυβώδη,  γιορταστική ατμόσφαιρα...με πλήθος κόσμου να σεργιανάει στους δρόμους της παγωμένης, μα πολύχρωμης επαρχιακής πόλης, να παρακολουθεί υπαίθριους θιάσους, να χαίρεται με το καρουζέλ...

Ο διάσημος τραγουδιστής στέκει στηριζόμενος στο ραβδί του, δίπλα στο αγαπημένο του τετράποδο και μοιάζει να αναδύεται από τους ανθρώπους του λαού, που χαίρονται την καρναβαλική γιορτή, ανάμεσά τους και οι δυο κόρες του αριστερά μπροστά από μια πινακίδα-ρεκλάμα που διαφημίζει την εμφάνιση στη μουσική σκηνή της  πόλης, του αγαπημένου στο ρωσικό λαό, λυρικού τραγουδιστή.

Ο Σαλιάπιν με τον Ραχμάνινοφ

Το ψηλό ανάστημά του, ανάλογο μιας γιγαντιαίας φωνής, έδωσε δίκαια  στον Φιοντόρ Σαλιάπιν τον τιμητικό χαρακτηρισμό: 
"la voce storica"!

Μεγάλος και σπουδαίος ο Σαλιάπιν, είχε συνδεθεί φιλικά από τα νιάτα του με τον  Σεργκέι Ραχμάνινοφ, ο οποίος τού δίδαξε τον τρόπο μελέτης και ανάλυσης μιας παρτιτούρας.

Δίπλα του, ο Σαλιάπιν έμαθε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του "Μπορίς Γκοντουνόφ" του Mουσόργκσκυ, ρόλος που σφράγισε η εκπληκτική ερμηνεία του!



Θα τον ακούσουμε στη συγκλονιστική τέταρτη σκηνή της όπερας και το "θάνατο του ήρωα Μπορίς", που υποδύεται:

"Boris Godounov-Death of Boris", Μoussorgsky-Chaliapin:

Ο Σαλιάπιν στο ρόλο του Μεφιστοφελή

"Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους μπάσους της ανθρωπότητας, που εκτός από την ποιότητα της φωνής του και την τεχνική του, έθεσε και τις βάσεις για έναν άλλο τρόπο έκφρασης, που δεν περιορίζεται στο τραγούδι αλλά δημιουργεί ένα θεατρικό γεγονός, κάτι αντίστοιχο με αυτό που έκανε η Κάλλας.
Από τραγουδιστής με υποτυπώδη σκηνική δράση, γίνεται τραγουδιστής-ηθοποιός.

Η όπερα για τον Σαλιάπιν ήταν πάνω απ' όλα θεατρική τέχνη, τέχνη σκηνικής πράξης, δραματουργικό συμβάν, ανάπτυξη ενός χαρακτήρα. Η μουσική της όπερας δεν είναι αυτόνομη τέχνη, αλλά μέσο έμπνευσης της πράξης και του λόγου.
Η φωνή είναι το όργανο που μεταδίδει την περιπέτεια της ζωής του ανθρώπινου πνεύματος του συγκεκριμένου χαρακτήρα σε συγκεκριμένες καταστάσεις".

(Φ.Σαλιάπιν: "Η μάσκα και η ψυχή", μτφ: Ελένη Κατσιώλη)

 

Πρώτος ρόλος του Σαλιάπιν ήταν αυτός του "Μεφιστοφελή" στην όπερα του Σαρλ Γκουνώ: "Φάουστ"...
Τον συγκινεί -όπως διαβάσαμε- ο Φάουστ του Γκουνώ για την ευγένεια των αισθημάτων.

Θα τον απολαύσουμε στο ρόλο τον οποίο υποδύθηκε για πρώτη φορά στο θεατρικό σανίδι.

 

[Ο Μεφιστοφελής  βρίσκεται ανάμεσα σε χωρικούς και στρατιώτες που ευθυμούν. Κερνά το πλήθος κρασί και τραγουδά την Άρια του "Χρυσού μόσχου"...]

Για τον Φιοντόρ Σαλιάπιν μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.