Καζαντζάκης-Καλομοίρης: "Ο Πρωτομάστορας"

 

"ΜΑNΑ:
 -Η Γυναίκα πού τόνε πλάνεψε και δεν τον αφήνει να κοιμηθεί όλη νύχτα. Αυτή πρέπει να σκοτωθεί και να λείψει για να λευτερωθούν τα μπράτσα τού Πρωτομάστορα και να μην τρέμουνε όταν χαράζουνε το σχέδιο τού γιοφυριού…

ΧΟΡΟΣ:
-Μάνα! έλεος! Σκληρά ’ναι τα λόγια σου, σαν το γραφτό της Μοίρας!

ΜΑΝΑ :
-Και πρέπει να σκοτωθεί απόψε, πριν να βασιλέψει ό ήλιος! ’Αλλιώς τη νύχτα θα ’χομε πάλι αφανισμούς και σύγκλυσες! Κι όχι όπου λάχει, μα στα θεμέλια τού γιοφυριού αγκωνάρι να χτιστεί… ’Απάνω στο κορμί της μόνο θα σιδεροχτιστεί γιοφύρι!

(απόσπασμα από τον "Πρωτομάστορα" του Ν.Καζαντζάκη)

***

Αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες διανοούμενους, με πλούσιο λογοτεχνικό, ποιητικό και μεταφραστικό έργο.
Ο Νίκος Καζαντζάκης, αυτός ο μεγάλος στοχαστής, γεννήθηκε σαν σήμερα 18 Φλεβάρη του 1833 στο Ηράκλειο. Μια ψυχή ατιθάσευτη, με φαντασία, πνεύμα και νου προσανατολισμένα στην ελευθερία...

"Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος..."

https://totheatro.blogspot.com/

Ο Καζαντζάκης χαρακτηρίστηκε προσωπικότητα τρικυμιώδης συναισθηματικά και ιδεολογικά παθιασμένη. Ως δημιουργός χάραξε μια ανήσυχη πορεία ανάμεσα σε ανθρώπους, πάθη και ιδέες.

Ο Κρητικός συγγραφέας γράφει το θεατρικό του "Πρωτομάστορας" βασισμένος στο θρύλο του "Γιοφυριού της Άρτας" στο Παρίσι το 1908-1909, με αρχικό τίτλο "Η Θυσία".

Το 1910, το υποβάλλει σε δραματικό διαγωνισμό  με το ψευδώνυμο "Πέτρος Ψηλορείτης" και κερδίζει το βραβείο των χιλίων δραχμών. Το έργο αφιερώθηκε στον Ίωνα Δραγούμη.

Το θεατρικό χαρακτηρίζεται από τον συγγραφέα "τραγωδία" και αποτελείται από δύο μέρη που χωρίζονται από ένα μικρό intermezzo.
Είναι γραμμένο σε πρόζα και δημοτική γλώσσα.
Στη δράση παίρνουν μέρος  εκτός των προσώπων και δύο Χοροί: Χορός Θεριστάδων και Χορός Μαστόρων, που η λειτουργία τους ταυτίζεται με κείνη στην αρχαία τραγωδία, δηλαδή σχολιάζουν την τύχη του ήρωα και αποτελούν τη συλλογική φωνή.



Την τραγωδία στη συνέχεια μελοποίησε ο Μανώλης Καλομοίρης, αφιερώνοντας το έργο στον Ελευθέριο Βενιζέλο, "Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδος".

Ο Καλομοίρης  σημειώνει  ότι επέλεξε την συγκεκριμένη τραγωδία, επειδή πίστευε πως:
"ο θρύλος μονάχα, ο μύθος της αρχαίας τραγωδίας, καταδέχεται και τη ζητάει την επεξεργασία της μουσικής, τη μουσική ατμόσφαιρα. Σε τέτοια ατμόσφαιρα ο κόσμος του θρύλου ο φανταστικός, ζει πιο άνετα και πιο έντονα την παραμυθένια του ζωή.Ο πρωτομάστορας μού φαντάζει σαν σύμβολο της ζωής μου και της Μοίρας - της Μοίρας κάθε τεχνίτη του τόπου μας, την ορμή για τα μεγάλα, για τα ωραία, μα που δεν μπορεί ή δεν τον αφήνουνε να στήσει..."

Η μουσική του Καλομοίρη ακούγεται θεμελιωμένη πάνω στο δημοτικό τραγούδι, ανάμικτη με στοιχεία της Δύσης.
Χρωματικές κλίμακες, έντονος ρυθμός σε παραδοσιακά μουσικά μέτρα,  έμφαση  στο διάστημα τριτόνου,  ελαττωμένες συγχορδίες, τριημιτονία, αντιχρονισμοί και συγκοπές, εντείνουν την έκφραση αγωνίας και δυνατων συναισθηματων των ηρώων!
Η ορχηστρική συνοδεία χαρακτηρίζεται από χαμηλή ένταση που εντείνει την αίσθηση μιας υπόκωφης απειλής, από γρήγορα και ανήσυχα tempi,  tremoli, και από έντονο το στοιχείο του μελωδικού κυματισμού, που απεικονίζει με χαρακτηριστικό τρόπο την αναστάτωση.

Καθώς είπαμε στην όπερα του Πρωτομάστορα, εντοπίζονται στοιχεία της ελληνικής δημοτικής μουσικής που  συνδυάζονται με δυτικά μουσικά πρότυπα.

Ανάμεσά τους  τα "Σαράντα μαστορόπουλα" που τραγουδά ο γυναικείος χορός, σε δύο εκδοχές:
η μία βασίζεται σε παραδοσιακή μελωδία της Σκιάθου, ενώ η άλλη σε αντίστοιχη της Ηπείρου.

Τα ακούμε από τη Χορωδία και Ορχήστρα Ραδιοτηλεόρασης της ΕΣΣΔ, την οποία διευθύνει ο Emin Khachaturian, ανιψιός του αρμένιου συνθέτη Αράμ Χατσατουριάν.

Μ.Καλομοίρης: "Πρωτομάστορας: Σαράντα μαστορόπουλα"

Περιηγηθείτε στο μπλογκ. Υπάρχουν αρκετά κείμενα σχετικά με τον Καζαντζάκη και μελοποιημένα έργα του.

Πηγές: . (kazantzaki.gr, theatrokaiparadosi., dspace.lib.uom.gr/, christostsantis.com)