Schiller - Verdi: "Οι Ληστές"

 

(με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Σίλλερ, γερμανού θεατρικού συγγραφέα και ποιητή 
10 Νοέμβρη 1759)

Ο Φρίντριχ φον Σίλλερ συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους ποιητές και δραματικούς συγγραφείς της Γερμανίας.

«Ο Σίλερ απαγγέλλοντας στους φίλους του
τους «ΛΗΣΤΕΣ» (wiki)

Ήταν μόλις 22 ετών όταν έγραψε το έργο «Die Rauber-Οι Ληστές», το 1781, το οποίο προκάλεσε μια εθνική αίσθηση και έκανε τον Σίλερ ξαφνικά διάσημο!
O Σίλλερ εκφράζει με πάθος τη διαμαρτυρία του κατά της εξουσίας και παρά το συμβιβαστικό τέλος, το έργο στην πορεία θεωρήθηκε μαχητικό και επαναστατικό.
Ευτύχησε να το δει να ανεβαίνει στη σκηνή του θεάτρου Μάνχαϊμ, το 1782, με μεγάλη επιτυχία. Το έργο θεωρήθηκε «καθρέφτης» του λογοτεχνικού κινήματος «Θύελλα και Ορμή» που αναπτύχθηκε στη Γερμανία στα μέσα του 18ου αιώνα.

Ο Σίλλερ δεν έγραψε μία κι έξω τους «Ληστές» του. Πριν το ολοκληρώσει σ' ένα ενιαίο σύνολο, δούλευε διάφορες σκηνές και μονολόγους, τους οποίους απήγγελε στους φίλους του κατά τους περιπάτους τους στα γύρω δάση.

Το 1780 έχει ολοκληρώσει το έργο έτοιμο για έκδοση.
"Θα δημιουργήσουμε ένα βιβλίο που θα κάνει τον δήμιο να το κάψει ολόκληρο", λέει στους φίλους του, όταν τους διαβάζει αποσπάσματα.
Όμως δεν είναι κανένας εκδότης πρόθυμος να το εκδώσει. Έτσι, δανείζεται 150 χρυσά νομίσματα και το εκδίδει ο ίδιος ανώνυμα τον Ιούνιο του 1781, σε 800 αντίτυπα.

«Ο Σίλερ απαγγέλλοντας στους φίλους του
τους «ΛΗΣΤΕΣ»(wiki)

«…όποιος έθεσε σκοπό του να διώξει τη διαφθορά και να εκδικηθεί για τη θρησκεία, την ηθική και τους αστικούς νόμους τους εχθρούς τους, πρέπει να αποκαλύψει τη διαφθορά, γυμνή και αποκρουστική και να παρουσιάσει το κολοσσιαίο μέγεθός της μπροστά στα βλέμματα της ανθρωπότητας. Η διαφθορά ξετυλίγει εδώ όλο τον εσωτερικό της μηχανισμό. Για όποιον κατόρθωσε να αναπτύξει τη λογική του σε βάρος της καρδιάς του, γι' αυτόν το ιερό δεν είναι πια ιερό- γι' αυτόν δεν αξίζει τίποτα η ανθρωπότητα και η θεότητα- και οι δυο κόσμοι δεν αντιπροσωπεύουν τίποτα στα μάτια του.
Προσπάθησα να κατασκευάσω ένα χαρακτηριστικό ζωντανό ομοίωμα ενός τέτοιου είδους παλιανθρώπου, να δείξω ολόκληρο το μηχανισμό της διαφθοράς του και να εξετάσω τη δύναμή του, με γνώμονα την αλήθεια» 

(Φ. Σίλερ, Απόσπασμα από τον τυπωμένο πρόλογο της πρώτης έκδοσης 1781).


Οι Ληστές  στηρίζονται σε αληθινά γεγονότα. Όταν ο Σίλλερ ήταν μικρός, μια περίφημη συμμορία ληστών δρούσε στην Βυρτεμβέργη. Ο αρχηγός τους, Karl Moor, ήταν ένας ευγενικής καταγωγής κακοποιός, που αποκληρώθηκε από ένα κακόβουλο αδελφό. Στόχος του ήταν να βοηθήσει τους τίμιους φτωχούς και να καταδιώξει τους άδικους πλούσιους. Όμως δεν μπορούσε να εμποδίσει τους συντρόφους του να πράττουν βιαιότητες. Καταδικάστηκε από τον νόμο, αντιστάθηκε με επιτυχία, όμως στο τέλος τον καταδίκασε η ίδια του η συνείδηση. Η τελευταία του πράξη ήταν μια πράξη αρετής, βοηθώντας έναν φτωχό κατάδικο.

Μουσικές προσεγγίσεις του θεατρικού του Σίλλερ:

Ι. Στο θεατρικό του Φ.Σίλλερ στηρίχτηκε ο Βέρντι για να συνθέσει την όπερα του «I Masnadieri-Οι Ληστές» για την περιοδεία του στη Βρετανία. Το λιμπρέτο έγραψε ο Αντρέα Μαφφέι και η τετράπρακτη όπερα είχε ενθουσιώδη υποδοχή στο Her Majesty's Theater  το 1847.
Τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Αμαλίας είχε υποδυθεί η κορυφαία κολορατούρα της εποχής, Jenny Lind, το «αηδόνι της Σουηδίας», ενώ την παράσταση παρακολούθησαν οι φιλότεχνοι: βασίλισσα Βικτόρια και πρίγκιπας Αλβέρτος.

Ακούμε την επιβλητική όσο και έντονης δραματικότητας, εισαγωγή:

Verdi: «I Masnadieri – Overture»

Ο Βέρντι έχοντας ισχυρό λογοτεχνικό θεμέλιο αποτυπώνει μοναδικά τις ιδέες και τα μηνύματα του επιφανούς εκπροσώπου του Διαφωτισμού, Σίλλερ, που τιμάμε σήμερα!
Aγαπημένη μου είναι και η καβατίνα "O mio castel paterno", της Α΄πράξης οπου ο μάστορας συνθέτης στήνοντας την μελωδία πάνω στον κυλαριστό ρυθμό των 6/8 προσδίδει έντονη μουσικότητα στον ποιητικό λόγο:

O Σίλλερ στα έργα του ύμνησε πάντα ιδεώδη, όπως η Ελευθερία. Στους "Ληστές" κάνει συχνά αναφoρές στο πνεύμα των αρχαίων Αθηναίων, τη ρώμη και τη γενναιότητα των Σπαρτιατών, χρησιμοποιεί φράσεις από τον Πλούταρχο κλπ...
Ο Βέρντι καταφέρνει να σταθεί στο ύψος του συμβολιστικού λόγου, όπως στο ντουέτο(Aμαλίας-Κάρλο) της τελικής  πράξης:
"Οι αιώνες περνούν, μαραίνονται οι κόσμοι, μόνο η αγάπη παραμένει άφθαρτη στην ψυχή μας"!

Στο 1:56:26:

ΙΙ. Οι «Ληστές» του Σίλερ είχαν εμπνεύσει λίγο νωρίτερα και την όπερα του S. Mercadante: «I briganti», που όμως δεν είχε και τόση επιτυχία στην παρουσίασή της.

Περιηγηθείτε στο μπλογκ. Υπάρχουν πολλά κείμενα σχετικά με τον Σίλλερ.

Πηγές: Αρχείο ΕΡΤ, press.ert.gr/, politeianet.gr, repository.kallipos.gr