Ο Νταλί, το "υπερ-κυβικό σώμα" και μια καινοτόμα σύνθεση...

 

                            

S. Dali: ""Corpus hypercubus"

(Με αφορμή τη γενέθλια επέτειο του Σαλβαντόρ Νταλί

Ο ιδιόρρυθμος και εκκεντρικός καλλιτέχνης γεννήθηκε στο Φιγκέρες, σαν σήμερα,
11 Μαΐου 1904)

                                                                                                                                  

16 Σεπτεμβρίου

"Με ξύπνησαν αργότερα απ' ότι συνήθως. Έβρεχε καταρρακτωδώς κι είχε τέτοια συννεφιά που μού ήταν αδύνατο να ζωγραφίσω. Δημιούργησα την τεχνική αποτυχία αυτού του Σεπτεμβρίου. Ενώ ζωγράφιζα τα ενδύματα καλύτερα από ποτέ, εντελώς αιφνίδια, από μια χιμαιρική παρόρμηση για μια απόλυτη τελειότητα, προσπάθησα να ζωγραφίσω σχεδόν χωρίς χρώμα τις κορεσμένες από ήλεκτρο επιφάνειες. Ήθελα να φτάσω στην πιο ολοκληρωμένη έκφραση της τέχνης μου, στο μάξιμουμ της πεμπτουσίας της υπο-υλοποίησης. Το αποτέλεσμα ήταν ολέθριο! Αρχικά η ζωγραφισμένη επιφάνεια ήταν πράγματι μεγαλειώδης, αλλά όταν στέγνωσε το ήλεκτρο έκανε "μπαλώματα", είχε απορροφήσει το χρώμα που ήταν από κάτω. Κι όλη η επιφάνεια πήρε μία απόχρωση σκούρου ήλεκτρου και γέμισε λεκέδες. Αυτή η συσκότιση του "Corpus hypercubus" φαίνεται πως συγχρονίστηκε με τη μολυβένια καταιγίδα της 16ης Σεπτεμβρίου. Για ένα απόγευμα σκοτείνιασε τη ζωή μου. Αλλά το βράδυ συνειδητοποίησα από πού πήγαζαν τα λάθη μου. Απολαμβάνω αυτά τα λάθη..."

(Dali: το ημερολόγιο μιας μεγαλοφυίας, εκδ. Εξάντας, Μτφ: Πλατής Ν.- Γιαμαλή Μ., Σελ. 119)

Ο μεγάλος Ισπανός καλλιτέχνης, Σαλβαντόρ Νταλί στο παραπάνω απόσπασμα από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του αναφέρεται στην εικαστική δημιουργία του: "Corpus hypercubus", γνωστό ως  "Σταύρωση ή Υπερ-κυβικό σώμα", που σήμερα εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.

Εχει  θέμα θρησκευτικό, τη "Σταύρωση", που όμως ο Νταλί πρωτοτυπεί για μια ακόμη φορά επιμένοντας στην συμβολική "αντιυλιστική" και "αντιμυστικιστική" άποψή του.


Στο σκουρόχρωμο  φόντο δεσπόζει ο Σταυρός, που αποτελείται από κύβους με αναφορές στην "τέταρτη διάσταση" που τόσο απασχολούσε το Νταλί.
Σταυρός και Ιησούς φαίνεται να αιωρούνται... 

Ο Υπερ-κύβος

Ο φωτισμός του έργου είναι υποβλητικός, εντείνοντας τη δραματικότητα της σκηνής. Ο Χριστός δεν φαίνεται να είναι καρφωμένος στο Σταυρό, όμως ο Νταλί "υπονοεί" τα καρφιά, καθώς τέσσερις μικροί κύβοι που αιωρούνται μπροστά, πιθανώς αποτελούν σύμβολά τους. 
Το σκιερό τοπίο με βουνά στο βάθος και το πάτωμα στρωμένο με ασπρόμαυρα πλακάκια συνδέονται απροσδιόριστα.

Αριστερά μια γυναικεία μορφή (μάλλον η Γκαλά) στέκει ευλαβικά μπρος στο θείο δράμα, θυμίζοντας τις γνωστές απεικονίσεις της σταύρωσης.

Το έργο έχει και μαθηματικό ενδιαφέρον, καθώς απεικονίζει την Σταύρωση του Ιησού πάνω στο ανάπτυγμα ενός υπερκύβου των τεσσάρων διαστάσεων που οι γήϊνες αντιληπτικές ικανότητες δεν μπορούν να συλλάβουν. Ιδιοφυής και ευρηματικός ο Νταλί, στο δικό του κώδικα λέει πως ο υλικός Ιησούς ταυτίζεται με το ανάπτυγμα της προβολής ενός τετραδιάστατου κύβου, που σημαίνει πως η πραγματική του υπόσταση, όπως και του υπερκύβου, είναι έξω από τη δυνατότητα των ανθρώπινων αισθήσεων.

Ο Νταλί, επηρεασμένος από τη φροϋδική θεωρία, καταγράφει με τόλμη την αβίαστη ροή της έμπνευσής του έξω από αισθητικές ή ηθικές ανησυχίες. 

Μπορεί ο ζωγράφος να κατέληξε ένας συντηρητικός καθολικός, όμως, ως καλλιτέχνης, τουλάχιστον στην αρχή της δράσης του, λειτούργησε πρωτοποριακά και επαναστατικά στη σύγχρονη τέχνη.

Σκέφτηκα πολύ μέχρι να αποφασίσω με ποιο έργο θα μπορούσα να συνοδεύσω αυτή την πρωτότυπη προσέγγιση του θέματος της Σταύρωσης από τον Νταλί.
Ο χώρος της κλασικής μουσικής έχει να μάς παρουσιάσει πλήθος αριστουργημάτων σχετικών με το θέμα....Stabat Mater, Ορατόρια, Καντάτες, Πάθη...

Όμως η επιθυμία μου να ταυτίζεται σε ύφος με την πρωτότυπη προσέγγιση του ζωγράφου δεν με οδηγούσε στα μεγαλεπήβολα ακούσματα των Μπαχ, Περγκολέζι, ντι Λάσσο, Περτ, ακόμα και των Πεντερέτσκι ή Γκουμπαϊντούλινα...

Osvaldo Golijov

Πιο κοντά θεώρησα -σύμφωνα με την ταπεινή μου άποψη- τη δημιουργία του αργεντίνου Osvaldo Golijov, έναν σύγχρονο-κλασικό συνθέτη που στις δημιουργίες του συνδυάζει αριστοτεχνικά τη Μπαχική αντίστιξη με μουσική κλέτσμερ, και το ρυθμικό τάνγκο νουέβο του Πιατσόλα.

Για τον εορτασμό των 250 χρόνων από το θάνατο του Μπαχ συνέθεσε το πιο γνωστό έργο του:  "La Pasión según San Marcos-Πάθη κατά Μάρκον'" στο οποίο συνδυάζει  στοιχεία Γρηγοριανού άσματος με αφρικανικά μουσικά στυλ. Φωνές λυρικών τραγουδιστών πλέκονται με αφροκουβανικά ηχοχρώματα, φιοριτούρες και ρυθμούς, φαινομενικά αταίριαστα, όμως ο Γκόλιχοφ ευρηματικός ως άλλος Νταλί χωρίς να απασχολείται για την παραδοσιακή ανάπτυξη του μουσικού είδους του "Πάθους" τολμά έξω από αισθητικές ανησυχίες να αναμίξει τα ετερώνυμα...

Καθώς ο Γκόλιχοφ ήταν Εβραίος, για να ανταποκριθεί μελέτησε την Καινή Διαθήκη και την Καθολική παράδοση στην οποία προσάρμοσε με ανατρεπτική διάθεση αφρικανικά ηχοχρώματα σε πληθώρα, όπως μαράκες, μπόνγκος, γκουίρος, καγιόν κλπ που προσθέτουν ως ηχητικά εφέ.

Αναμφισβήτητα, είναι καινοτόμος ο χαρακτήρας της σύνθεσης και παρόλο που  στην πρεμιέρα σόκαρε στην κυριολεξία το κοινό, μετά το πρώτο σοκ έγινε δεκτό με επευφημίες από κριτικούς και ακροατήριο. Το έργο χαρακτηρίστηκε "ιδιοφυές", και "η πρώτη μεγάλη σύνθεση του 21ου αιώνα".

Σίγουρα, αν την άκουγε ο Νταλί θα ενθουσιαζόταν, καθώς λάτρεψε και την ατμόσφαιρα της Αφρικής την οποία απεικόνισε χωρίς να έχει ποτέ επισκεφτεί την ήπειρο!

Osvaldo Golijov – La Pasión según San Marcos:

Golijov: La Pasión según San Marcos - 32. Crucifixión: