Μπακούνιν - Βάγκνερ...Τέχνη και Επανάσταση

"H oμιλία του Μπακούνιν", Rafael Farga Pellicer

Γεννήθηκε σαν σήμερα 30 Μαΐου του 1814 και θεωρείται η πλέον επαναστατική μορφή του 19ου αι.  Ο ρώσος Μιχαήλ Μπακούνιν αποτελεί σημείο αναφοράς στην ιστορία του αναρχισμού.

Παρών και στην εξέγερση της Δρέσδης το Μάιο του 1849, στέκεται επικεφαλής στους επαναστατικούς κύκλους της πόλης.
Εκείνη την περίοδο ταξίδευε από πόλη σε πόλη προσπαθώντας να κρατά αναμμένη τη φλόγα της επανάστασης στην Ευρώπη.

Στη Δρέσδη, γνωρίζει και τον Ρίχαρντ Βάγκνερ, ο οποίος είχε αναλάβει τη θέση του αρχιµουσικού στο Βασιλικό θέατρό της.
Συζητούν ατέλειωτες ώρες  και τελικά τον πείθει να αναλάβει δράση και να ξεσηκώσει τους μουσικούς ενάντια στον βασιλιά.

Ο νεαρός Βάγκνερ θαυμάζει κι εντυπωσιάζεται από τις ιδέες και το πάθος του Μπακούνιν.
Πείθεται και βγάζει έναν φλογερότατο λόγο, ενώπιον πολυμελούς ακροατηρίου ενάντια στην αριστοκρατία και τους ευγενείς.

Λίγο πριν, ο μέγας μουσουργός παρουσιάζει στον πατέρα του αναρχισμού κάποια έργα του, από τα οποία ο "Ιπτάµενος Ολλανδός" ενθουσίασε τον Μπακούνιν, ενώ εξέφρασε τον θαυµασµό του για την Eνάτη Συµφωνία του Μπετόβεν, όταν την άκουσε με τον Βάγκνερ στο πόντιουμ  στο θέατρο της Δρέσδης.

O Bάγκνερ την περίοδο της Δρέσδης,
Clementine Stockar-Escher

Λέγεται μάλιστα πως έσκυψε και τού είπε: "Ακόμα και τα πάντα να χαθούν,  ένα πράγµα θα παραµείνει αιώνιο: η Ενάτη Συµφωνία".

Την περίοδο εκείνη ο Ρίχαρντ Βάγκνερ δούλευε  το έργο του: "Ιησούς ο  Ναζωραίος" με θέμα της τις τελευταίες εβδομάδες του Χριστού πριν τη Σταύρωση...
Εμπνεόταν μέσα στο κλίμα της επανάστασης, ανάμεσα σε ριζοσπαστικούς στοχασμούς και σκέψεις. Δίνει δε απαντήσεις στον τρόπο με τον οποίο ο Βάγκνερ  αντανακλά τη δική του ιδεολογία  για κοινωνική επανάσταση μέσω της φιγούρας του Ιησού. Τον απεικονίζει ως κοινωνικό επαναστάτη που  επιτίθεται στους Φαρισαίους, την καταπίεση και την αδικία.
Ο Βάγκνερ τονίζει το  θάνατό του ως θυσία.

Ο Μπακούνιν τον συµβουλεύει να παρουσιάσει το Χριστό  σαν ασθενή ύπαρξη και να χρησιμοποιήσει µουσική υπόκρουση που να υποδηλώνει την φωτιά και τον θάνατο.

Τελικά, ο Βάγκνερ αποφασίζει να μην ολοκληρώσει το έργο, από το οποίο έμειναν σκίτσα του λιμπρέτου και κάποιες σημειώσεις μουσικής...
Όμως, πιστεύεται ότι μέρος της μουσικής που είχε κατά νου και πολλά από τα μοτίβα της χρησιμοποιήθηκαν αργότερα στο μεγαλειώδες μουσικόδραμά του: "Πάρσιφαλ", που πολλοί έχουν χαρακτηρίσει ως θρησκευτικό δράμα ή δράμα με θρησκευτικές ιδέες.

Παραδείγματος χάριν το όνομα του ιππότη Πάρσιφαλ που σημαίνει "αγνός και αγαθός" ταιριάζει στον "Ιησού το Ναζωραίο", ...ο θαυμάσιος Κήπος με τις λουλουδοκόρες αντιστοιχεί στον Κήπο της Εδέμ με τους πειρασμούς, στους οποίους όμως ο Πάρσιφαλ δεν ενδίδει,...αλλά και ο χαρακτήρας της  Kούντρι  παραλληλίζεται με  τη μορφή της Mαρίας της Μαγδαληνής στον "Ιησού από τη Ναζαρέτ"...Όπως η Μαγδαληνή, έτσι και η Κούντρι πλένει τα πόδια του Πάρσιφαλ, τα σκουπίζει με τα μαλλιά της, τον μυρώνει με αγίασμα, ενώ ο Γκούρνεματς τον αναγνωρίζει ως εκείνον για τον οποίο μιλούσαν οι προφητείες ως το νέο βασιλιά των Ιπποτών του Δισκοπότηρου.

"H εξέγερση της Δρέσδης, Μάιος 1849"

Πληροφοριακά να αναφέρουμε πως  και οι δυο -Μπακούνιν και Βάγκνερ- συμμετείχαν ενεργά στην αιματηρή εξέγερση της Δρέσδης το 1849. Στην προσπάθειά του να διαφύγει, ο πρώτος συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο,  καταδίκη που αργότερα μετατράπηκε σε ισόβια.

Ο Βάγκνερ κατάφερε να ξεφύγει με πλαστό διαβατήριο και  όνομα, μέσω της λίμνης Κωνστάτζας και να περάσει στην Ελβετία.
Από τότε η ζωή και το έργο του, αποκτούν πλέον άλλο νόηµα...

Χρόνια αργότερα θα γράψει το δοκίμιο: "Τέχνη και Επανάσταση"...


Παρακολουθούμε τη σκηνή από τον "Parsifal".
Η Κούντρυ πλένει  ταπεινά και στεγνώνει με τα μαλλιά της τα πόδια του. Ο Γκούρνεματς τον ευλογεί...

Τη Deutsche Staatsoper Orchestre διευθύνει ο Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ: