Ένα tondo κι ένα magnificat για την Ημέρα των Μουσείων...

Botticelli: "Madonna del Magnificat"

(Με αφορμή την σημερινή Διεθνή ημέρα των Μουσείων)

Ένα από τα παλαιότερα μουσεία - πινακοθήκες στον κόσμο, είναι η Γκαλερί Ουφίτσι στη Φλωρεντία. Ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε το 1560 μετά από παραγγελία του Κόζιμο των Μεδίκων στον Τζόρτζιο Βαζάρι να σχεδιάσει ένα περίτεχνο παλάτι για την οικογένειά του. Χρειάστηκαν δυο δεκαετίες για να ολοκληρωθούν οι εργασίες, όμως το αποτέλεσμα ξεπέρασε κάθε προσδοκία.

Η Γκαλερί Ουφίτσι εκθέτει μία από τις σημαντικότερες συλλογές αναγεννησιακής τέχνης.

Ανάμεσά τους και ένα αριστούργημα θρησκευτικής θεματικής του Σάντρο Μποτιτσέλι, το οποίο διάλεξα να σάς παρουσιάσω: "Madonna del Magnificat".

Λεπτομέρεια του πίνακα με το κείμενο που δικαιολογεί και τον τίτλο του έργου

Το εικαστικό έργο είναι ένα "tondo" (σε κυκλικό σχήμα, από τη λατινική λέξη rondo), που δημιουργεί μια αίσθηση ηρεμίας, καθώς δεν υπάρχουν γωνίες. 

Απεικονίζει την Παναγία να κρατά στην αγκαλιά της το Χριστό, ενώ περιστοιχίζεται από πέντε αγγέλους. Οι δυο, κρατούν μια ολόχρυση κορώνα κι ετοιμάζονται να τη στεφανώσουν, ενώ οι άλλοι τρεις κρατούν ένα βιβλίο ανοιχτό στο οποίο με την καθοδήγηση του μικρού Ιησού η Παναγία γράφει ένα "Magnificat", όπως διαβάζουμε στο κείμενο της δεξιάς σελίδας και είναι το στοιχείο που δίνει και τον τίτλο στο εικαστικό.

Στο βάθος ο ζωγράφος σκιαγραφεί ένα τοπίο γαλήνιο και ήρεμο, ενώ Μητέρα και Υιός, στο χέρι κρατούν ένα ρόδι, σύμβολο γονιμότητας, αθανασίας και ανάστασης.

Πολλοί ιστορικοί τέχνης ισχυρίζονται ότι η Παναγία είναι ένα πορτρέτο της συζύγου του Δούκα των Μεδίκων, Λουκρητίας, ενώ οι δυο από τους αγγέλους, οι γιοι της. 

Το "Magnificat" είναι "Ωδή στην Παναγία", το κείμενο του οποίου προέρχεται από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο και σχετίζεται με την επίσκεψη της Παρθένου Μαρίας στην ξαδέλφη της Ελισάβετ, η οποία κυοφορούσε επίσης τον Ιωάννη.
Όταν έφτασε, η Ελισάβετ καλοδέχτηκε την Μαρία και την επαίνεσε για την πίστη της, με κείνη να απαντά:

"Magnificat anima mea Dominum

Et exultavit spiritus meus στο Deo salutari meo,

Quia respexit humilitatem ancillae suae"

δηλαδή:

"Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριο,

και αγαλλίασε το πνεύμα μου για τον θεό, τον σωτήρα μου,

διότι κοίταξε ευνοϊκά την ταπείνωση της δούλης του"

Το κείμενο, που είναι γνωστό ως "Magnificat" μελοποίησαν πολλοί και διαφόρων περιόδων, συνθέτες.
Επιλέγω την προσέγγιση του γάλλου Marc Antoine Charpentier, συνθέτη της εποχής μπαρόκ, η συνεισφορά του οποίου, κυρίως στην εκκλησιαστική μουσική, έτυχε μεγάλης αναγνώρισης.
Ενα πολύ όμορφο Magnificat για 3 ανδρικές φωνές στο οποίο ο Σαρπαντιέ "μιμείται" το ιταλικό στυλ το οποίο σπούδασε μαθητεύοντας στη Ρώμη πλάι στον Τζάκομο Καρίσιμι.
Μοναδικής ομορφιάς σύνθεση, όπου ο μελωδικός πλούτος, η χρήση των παύσεων και της μετατροπίας, καθώς και το γούστο των χρωματισμών υπογραμμίζουν το ευλαβικό και κατανυκτικό ύφος του κειμένου.

Marc Antoine Charpentier: "Magnificat"
(Les Arts Florissant / William Christie)