O γεννημένος σαν σήμερα, 10 Ιουνίου 1928 στο Αννόβερο, Καρλ Νταλχάους θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους μουσικολόγους του αιώνα. Εγραψε εκατοντάδες άρθρα και 25 βιβλία σχετικά με τη θεωρία και την αισθητική της μουσικής, αλλά και την προϊστορία της "νέας μουσικής".
Carl Dahlhauss
Στους μουσικόφιλους κυρίως είναι γνωστός για τις μελέτες του πάνω στο έργο του Ρίχαρντ Βάγκνερ, μέσα από τις οποίες κατάφερε να φωτίσει, με μια διαλεκτική ιστορική και μορφολογική ανάλυση το βαγκνερικό opus.
Η προσέγγισή του προσφέρει πολύτιμες ενοράσεις στους λάτρεις του κορυφαίου γερμανού μουσικοδραματουργού, αποφεύγοντας τις φορτισμένες αξιολογικές κρίσεις.
Εκτός όμως από τη γενέθλια επέτειο του κορυφαίου μουσικολόγου, σαν σήμερα, 10 Ιουνίου 1865, στο Εθνικό Θέατρο του Μονάχου έγινε και η πρεμιέρα του Βαγκνερικού αριστουργήματος "Τριστάνος και Ιζόλδη" .
Έτσι, θα σάς καλημερίσω με κάποιες από τις θέσεις του Νταλχάους γι'αυτό το έργο με έμφαση στη 2η Πράξη του που ο ίδιος ο Βάγκνερ χαρακτηρίζει "συναρπαστική"...:
"Ο Τριστάνος, τον οποίο ο Βάγκνερ χαρακτηρίζει "δράση" και όχι "μουσικό δράμα" δεν είναι ούτε δράμα, ούτε σκηνικό έπος, υποστηρίζει ο Καρλ Νταλχάους. Όσα συμβαίνουν σαν σιωπηρή καταστροφή στη 2η Πράξη -το κέντρο του έργου-, συντελούνται χωρίς δράση και μάλιστα χωρίς καθόλου λόγια: ο διάλογος Τριστάνου και Ιζόλδης απέχει τόσο από τον αντιθετικό διάλογο του παραδοσιακού δράματος...ολόκληρες προτάσεις μπορούν να εναλλαγούν μεταξύ τους και όντως μερικές φορές εναλλάσσονται.
Η "δράση" στην οποία παραπέμπει ο υπότιτλος του Τριστάνου(Handlung in drei Aufzugen- Δράση σε τρεις Πράξεις) είναι εσωτερική. Ο Βάγκνερ , αντικαθιστώντας και μεταφράζοντας τη λέξη Drama με τη λέξη Handlung επιχείρησε να δείξει το εσωτερικό δράμα, το οποίο προεξάρχει στον Τριστάνο, έχει απελευθερωθεί από την κρούστα του εξωτερικού, από το φορτίο των γεγονότων. Η ουσία εκφράζεται στη μετάφραση της λέξης, που είναι και η αληθινή σημασία της".
 |
| "Η Ιζόλδη δίνει το φίλτρο στον Τριστάνο", John Duncan |
Για το ερωτικό φίλτρο, ο Καρλ Νταλχάους επισημαίνει πως στον Βάγκνερ αποτελεί ένα σύμβολο αρκετά αινιγματικό:
"Η πλάνη πως πρόκειται για θανατηφόρο κάνει τον Τριστάνο και την Ιζόλδη να πιουν το ερωτικό φίλτρο. Αυτή η πλάνη όμως είναι εργαλείο της αλήθειας. Φαίνεσθαι και είναι, φίλτρο του θανάτου και φίλτρο του έρωτα εισέρχονται σ' ένα σκιόφως μέσα στο οποίο δεν μπορούν να ξεχωρίσουν. Μονάχα επειδή το πιστεύουν για θανατηφόρο το φίλτρο γίνεται ερωτικό: Οι δυο τους έχουν πιει το θάνατο, γι' αυτό μπορούν να ομολογήσουν έναν έρωτα που διαφορετικά θα είχαν αποσιωπήσει".
Αυτό που αποσιωπά ο Τριστάνος, φίλοι μου, δεν είναι παρά το ότι αισθάνεται κι αναγνωρίζει τον έρωτα σαν μοίρα. Η "Frau Minne-η κυρία του Έρωτα", για την οποία γίνεται λόγος στη 2η Πράξη δεν είναι αλληγορία μιας ψυχικής κατάστασης, αλλά θεά που καθιστά τον Τριστάνο έρμαιο ενός αναπόδραστου πεπρωμένου...
"Ιn deiner hand..."
"Γλυκός μου φάνηκε ο θάνατος
όταν κατάλαβα
πως αυτόν το χέρι σου
μού πρόσφερε
όταν ένα προαίσθημα υπέροχο, ολοκάθαρο
αυτό μου έδειξε
που εξιλέωση υποσχόταν
[...]
Η ΙΖΟΛΔΗ όμως γνωρίζει αυτό που εκείνος αποσιωπά και το εκστομίζει:
"Doch ach! Dich tauscte....
Αλίμονο: εσένα σε ξεγέλασε
το ύπουλο το φίλτρο,
κι έτσι η νύχτα σού διέφυγε
ακόμα μια φορά.
αυτόν που τόσο κοντά στον θάνατο βρισκόταν,
πάλι στη μέρα τον παρέδωσε"
Κι ο ΤΡΙΣΤΑΝΟς ανταπαντά:
"Ω, ευλογημένο να'ναι το φίλτρο αυτό!
Ευλογημένοι οι χυμοί του!
Ευλογημένη η θαυμαστή, η μαγική του δύναμη!
Μέσα από την πύλη του θανάτου
απ' όπου για μένανε κυλούσε
μου άνοιξε διάπλατα της νύχτας
το υπέροχο βασίλειο
που μέσα του μέσα στα όνειρα ξυπνούσα".
IZΟΛΔΗ:
Mα η εξόριστη μέρα
εκδίκηση πήρε
επωφελούμενη
από τα αμαρτήματά σου
[..]
Αχ, πώς μπόρεσα αυτό να το αντέξω;
Πώς το αντέχω ακόμα;"
(Δεύτερη Πράξη, 2η Σκηνή)
Η ερμηνεία του Νταλχάους είναι αποφασιστικής σημασίας γι’ αυτό που θα ακολουθήσει. Τώρα αρχίζει το αδιέξοδο της αγάπης του Τριστάνου και της Ιζόλδης...Στέκονται ακίνητοι σαν μαγεμένοι, Τα ορχηστρικά επιβλητικά μοτίβα σκίζουν τη σιωπή τους στη φορτισμένη συναισθηματικά σκηνή...
(Όποιες αναφορές σε απόψεις του Νταλχάους είναι από το βιβλίο του: "Τα μουσικά δράματα του Ρ.Βάγκνερ, εκδ. Αλεξάνδρεια, μτφ. Θ.Παρασκευόπουλος, σελ. 91, 94, 95, 98.
Tα ποιητικά αποσπάσματα είναι σε μετάφραση Αλ. Ίσαρη από το βιβλίο: "Τριστάνος και Ιζόλδη" εκδ.Ίκαρος, σελ. 53, 54, 55)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου