Ο Άγιος Φραγκίσκος, ο Σταυρός και τα Στίγματα...

"Ο Άγιος Φραγκίσκος δέχεται τα στίγματα", Τζιότο

Καλημέρα και Χρόνια Πολλά σε όλους!

Μεγάλη Γιορτή για τη Χριστιανοσύνη σήμερα, η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού πάνω στον οποίο μαρτύρησε ο Χριστός.

Με αφορμή την Ημέρα προτείνω να ακούσουμε Ολιβιέ Μεσιάν και το πρώτο μέρος από την όπερά του "Saint François d'Assise"που έχει τίτλο: "La Croix - ο Σταυρός".

O  πιστός στον καθολικισμό γάλλος συνθέτης έγραψε την  μουσική και το λιμπρέτο για την όπερά του το διάστημα 1975 - 1983 και  αφορά στον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, που παραλληλίζεται με την αγνότητα, την ταπεινότητα,  και τα δεινά του Χριστού ...

Ο Μεσιάν για το λιμπρέτο συμβουλεύτηκε κείμενα Φραγκισκανών, αλλά κυρίως τα "Μικρά Άνθη", ένα μεσαιωνικό συναξάρι που ιστορεί το βίο του Αγίου και συγχρόνως ένα από τα πρώτα μνημεία της ιταλικής λογοτεχνίας.

Το πρώτο μέρος της όπερας που έχει τίτλο: "La Croix - ο Σταυρός" εμπνέεται από το θρύλο για τα "Στίγματα του Σταυρού". 

Σύμφωνα μ' αυτόν στις 14 του Σεπτέμβρη του 1224, την ημέρα της γιορτής της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού είδε το περίφημο όραμά του και εμφάνισε τα Στίγματα στο σώμα του.

Συγκεκριμένα κι ενώ ο Άγιος της Ασίζης διένυε περίοδο νηστείας στο όρος Βέρνα με μερικούς από τους μαθητές του, οραματίστηκε τον Ιησού να αιωρείται στα ουράνια. Ο Φραγκίσκος σήκωσε τα χέρια ψηλά, παραλυμένος από δέος και φόβο.

Όταν συνήλθε, ένιωσε οξύ πόνο και ανακάλυψε πως στα χέρια, τα πόδια και τα πλευρά του υπήρχαν τα σημάδια από τα καρφιά του Σταυρού και το τρύπημα της λόγχης.

Τη σκηνή αυτή απεικονίζει ο Τζιότο στο παραπάνω εικαστικό του: "Ο Άγιος Φραγκίσκος δέχεται τα στίγματα".

Το έργο είχε αρχικά φιλοτεχνηθεί για το Μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη κι από κεί μεταφέρθηκε στην Πίζα. Σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου.
Πρόκειται για τέμπερα σε ξύλο που φιλοτεχνήθηκε γύρω στα 1290 και η άνω σκηνή -που καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο μέρος του έργου- απεικονίζει τη λήψη των Στιγμάτων από τον Φραγκίσκο, ενώ οι τρεις σκηνές στο κάτω μέρος άλλους θρύλους σχετικά με τον Άγιο της Ασίζης.

Ο Τζιότο αποτυπώνει τον Φραγκίσκο γονατιστό και με ανοιχτά τα χέρια, παραδομένο στο θαύμα του Χριστού. Μια σκηνή αξεπέραστης δραματικότητας, μια σύνθεση που προκαλεί το θεατή στο αίνιγμά της.  Ο μεγάλος αναγεννησιακός καλλιτέχνης καταφέρνει  "με τη χάρη του Ουρανού να αναστήσει και ανυψώσει την μέχρι τότε νεκρή ζωγραφική", όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Τζόρτζιο Βαζάρι. 

Χέρια με στίγματα πάνω στο Σταυρό,
από Φραγκισκανική εκκλησία στην Αυστρία.

Οι οκτώ σκηνές της όπερας του Ολιβιέ Μεσιάν σηματοδοτούν βασικούς σταθμούς στη ζωή και την πνευματική ανάπτυξη του Αγίου Φραγκίσκου.

Η πρώτη Σκηνή της Πρώτης Πράξης της όπερας με υπότιτλο: "Ο Σταυρός" παρουσιάζει τον Άγιο να εξηγεί στον μοναχό Λεόν ότι για την αγάπη του Χριστού πρέπει να υπομένουμε κάθε δυσκολία και όλα τα βάσανα, παραπέμποντας στον πόνο, που ένιωσε εκείνος κατά τη λήψη των στιγμάτων.

Olivier MESSIAEN: "Saint François d'Assise, Act I, La Croix":

Η έβδομη σκηνή της τρίτης Πράξης τιτλοφορείται: "Τα Στίγματα".

Ο Μεσιάν καταφέρνει να πλάσει μια μουσική ατμόσφαιρα άκρως μυστικιστική, θέλοντας να απεικονίσει τη σπηλιά στο όρος Βέρνα τα χαράματα, όταν στον Φραγκίσκο εμφανίζεται ένας μεγάλος Σταυρός. Έχει προηγηθεί η χορωδία που εκπροσωπεί τη φωνή του Ιησού. Την ένταση των στιγμών ενισχύουν κοφτοί, δυνατοί ήχοι από χάλκινα πνευστά και απανωτές δοξαριές εγχόρδων που υπογραμμίζουν ρυθμικά προκαλώντας τρόμο.To τρομπόνι συμμετέχει ενεργά δημιουργώντας  σκληρό, απόκοσμο ήχο. Η χορωδία ακούγεται με μια κάποια τραχύτητα σε ένα κείμενο χωρίς λέξεις, αλλά χρησιμοποιώντας μόνο κάποια φωνήεντα...

Σκηνικά, πέντε ολόλαμπρες ακτίνες πετάγονται από τον Σταυρό και χτυπούν διαδοχικά τα δύο χέρια, τα δύο πόδια και τη δεξιά πλευρά του Αγίου Φραγκίσκου. Αυτές οι πέντε πληγές, όμοιες με τις πέντε πληγές του Ιησού, είναι η θεϊκή επιβεβαίωση της αγιότητας του Αγίου Φραγκίσκου. Όλο ευλάβεια και κατάνυξη ακούγεται η αγαλλιαστική προσευχή του Αγίου, που ακολουθεί. (14:22)

H μουσική του Μεσιάν έχει κάτι από την "Ιεροτελεστία" του Στραβίνσκυ, σίγουρα όμως διακρίνεται για το προσωπικό "χρωματιστό" ύφος του γάλλου δημιουργού. Είναι γνωστό πως  συναισθανόταν χρώματα στη νοητική σύλληψη της μουσικής του γι' αυτό και σε αυτή την παρτιτούρα ο Μεσιάν σημειώνει τα χρώματα των σκηνών με σκοπό να βοηθήσει τον μαέστρο στην ερμηνεία της μουσικής του.

Olivier MESSIAEN: "Saint François d'Assise, Act ΙΙΙ, Les Stigmates" (14:22):

Χρόνια Πολλά φίλοι μου, με υγεία και με δύναμη να σηκώσουμε το φετινό σταυρό και να βγούμε με τη βοήθεια του Θεού, νικητές!