Τ.Σ ΕΛΙΟΤ: "Στην αρχή μου είναι το τέλος μου...Στο τέλος μου είναι η αρχή μου"

Ο Τόμας Στερν Έλιοτ είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μοντερνιστικού κινήματος. Ο ποιητής της "Ερημης χώρας" και των "Τεσσάρων Κουαρτέτων", το 1948 βραβεύτηκε με Νόμπελ, μετά από τρεις υποψηφιότητες τα προηγούμενα χρόνια!


Γεννήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου του 1888 στο Μιζούρι κι έλαβε την αγγλική υπηκοότητα το 1927. Οι πρόγονοι του Έλιοτ κατάγονταν από το East Coker της Αγγλίας πριν μεταναστεύσουν στην Αμερική τον 17ο αιώνα.

Εast Coker Society

Έκανε σπουδές στο Harvard, το Cambridge, εν συνεχεία στο Μόναχο, Παρίσι και Οξφόρδη. Για μικρό διάστημα εργάστηκε ως τραπεζικός στο Λονδίνο και κατόπιν χρημάτισε ως εκδότης του οίκου Faber and Faber. Ίδρυσε το περιοδικό The Criterion, ενώ κατά καιρούς έκανε σεμινάρια και διαλέξεις. Έργα του μεταφράστηκαν στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου.
Πέθανε το Γενάρη του 1965 από πνευμονικό εμφύσημα. Κατόπιν επιθυμίας του αποτεφρώθηκε και η τέφρα του φυλάσσεται στην εκκλησία στη γενέτειρα των προγόνων του, το East Coker. Στην αναμνηστική πλακέτα σκαλίστηκε η φράση από το ποίημα του "East Coker", δεύτερο από τα "Τέσσερα Κουαρτέτα", που αναφέρεται στην συνύπαρξη της αρχής και του τέλους, της ζωής και του θανάτου:

"Ιn my beginning is my end....In my end is my beginning

Στην αρχή μου είναι το τέλος μου...Στο τέλος μου είναι η αρχή μου"

Για πολλούς ο Έλιοτ θεωρείται απρόσιτος ποιητής λόγω της στοχαστικής φιλοσοφικής του διάθεσης, του μυστικισμού και των αδιόρατων συμβολισμών του.

"T.S. Eliot",  Patrick Heron
(National Portrait Gallery, London)

"Eyes That Last I Saw In Tears

Through division

Here in death's dream kingdom

The golden vision reappears

I see the eyes but not the tears..."

ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:

"Μάτια που μόλις κοίταξα σε δάκρυα

Του χωρισμού

Στ' ονειρικό βασίλειο του θανάτου

η χρυσή οπτασία ξαναπροβάλλει

βλέπω τα μάτια μα όχι τα δάκρυα

του οδυρμού.

Αυτός ειν' ο δικός μου οδυρμός

μάτια που δεν θα δω και πάλι

μάτια της κρίσης

μάτια που δεν θα δώ παρά

στη θύρα του θανάτου, άλλο βασίλειο

που όπως αυτό,

τα μάτια συνεχίζουν λίγο, ενώ

λίγο ακόμη, δάκρυα συνεχίζουν

και μας χωρίζουν.

(Μτφ: Αρ. Νικολαΐδης από το βιβλίο: "Τ.Σ. Έλιοτ, Άπαντα τα ποιήματα",
εκδ.ΚΕΔΡΟΣ, σελ. 173)

Στο παραπάνω μικρής έκτασης ποίημά του ο Τ.Σ.Έλιοτ εστιάζει στη συμπεριφορά του αφηγητή απέναντι στον ανθρώπινο πόνο. Μπορεί να βλέπει τα μάτια, όχι όμως και τα δάκρυά τους που τον αφήνουν αδιάφορο. Δεν νιώθει τον πόνο τους, δεν δείχνει ενσυναίσθηση, είναι ψυχρός, αδρανής, ανάλγητος και απαθής, απορροφημένος ανερυθρίαστα στο προσωπικό του "εγώ". Δεν συμμερίζεται τον πονεμένο, δεν συλλογάται αν χρειάζεται βοήθεια, αγνοεί τα δάκρυά του και συνεχίζει τη μέρα του. Κάποτε φαίνεται να προβληματίζεται και μετανοιώνει για τη στάση του. Και κει βρίσκεται το μήνυμα που επιθυμεί ο Ελιοτ να στείλει: η επιλογή να μην αντιδράμε όταν κάποιος έχει ανάγκη τη βοήθειά μας θα μας στοιχειώνει για το υπόλοιπο της ζωής...

Ο συνθέτης μας Γιάννης Χρήστου, γνωστός λάτρης της ποίησης, είχε μελετήσει σε βάθος τον Έλιοτ. Όταν ο συνθέτης βρέθηκε στην Αγγλία για σπουδές πάνω στα οικονομικά ήρθε σε κοντινή επαφή με τον ποιητικό λόγο του Έλιοτ, τον οποίο λάτρεψε! Έβρισκε συναρπαστική την διαδικασία ανακάλυψης, μέσω των ποιημάτων του, όλων εκείνων των κρυφών νοημάτων και εννοιών.

• To 1949 ο Χρήστου μελοποιεί τα "Εξι τραγούδια του σε ποίηση Τ. Σ. Έλιοτ", για μεσόφωνο και πιάνο.
  
  Το τέταρτο από τα έξι ποιήματα είναι το "Eyes that Last I saw in Tears-Μάτια που τελευταία είδα δακρυσμένα", πρώτο από τα "Ελάσσονα Ποιήματα", που ο Έλιοτ έγραψε αρχές της δεκαετίας του 1930 και διαβάσαμε παραπάνω.

 Jani Christou: "Six T. S. Eliot Songs, IV: Eyes that Last I saw in Tears"

Eρμηνεύει η Ελληνίδα μεσόφωνος, Αγγελική Καθαρίου:

• To ίδιο ποίημα είχε χρησιμοποιήσει ο συνθέτης στην Πρώτη Συμφωνία του, κάποια χρόνια νωρίτερα, πειραματιζόμενος στη χρήση φωνής.
  
  Η Συμφωνία ηχεί σαν άυλη μελαγχολία, ατενίζει το δράμα που εκφράζει η ποίηση του Έλιοτ, κάτι που επιβεβαιώνεται με τη χρήση της ανθρώπινης φωνής στο δεύτερο μέρος της, που ακούγεται το ποίημα μελοποιημένο.
  Προκειται για ένα λιτό Andante βασισμένο πάνω σε λίγες νότες ποτισμένο λυρισμό μεγάλης ομορφιάς, μια "εφήμερη στιγμή ισορροπίας ανάμεσα στη δημιουργία και την καταστροφή".

Στο βίντεο, που ακολουθεί ακούμε την 1η Συμφωνία ολόκληρη. Το μελοποιημένο ποίημα του Έλιοτ στο δεύτερο μέρος του στο 13:08,από την Ελληνίδα ηθοποιό και μεσόφωνο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κίτσα Δαμασιώτου στην πρώτη εκτέλεση του έργου στην Ελλάδα, στο Ηρώδειο το 1953.

 Jani Christou: "Symphony N.1":

Τια τον Έλιοτ υπάρχουν αρκετά κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!