Η Κάλλας, η "Υπνοβάτιδα" κι η μυωπία...

 

Η Κάλλας στο ρόλο της "Υπνοβάτιδας" το 1955 στη Σκάλα
(pinterest)

"Βασίλισσά μου, να μιλάς, να τραγουδάς, να κελαηδάς, να ζεις ακόμα.
γιατί του κόσμου όλου οι μουσικές λίγες χωρίς εσένα,
τώρα που ξέρουμε καλά πως υπήρξες..."
(Σωτήρη Κακίση: "Για μένα η Κάλλας", εκδ. Ερατώ, σελ. 29)

Είναι η υψίφωνος που κάνει κάθε Έλληνα υπερήφανο, καθώς ως καλλιτέχνιδα αποτελεί αστραποβόλο κομμάτι του πολιτισμού μας. 

Πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα, 16 Σεπτέμβρη του 1977. Ας γαληνεύει στα βαθιά νερά του Αιγαίου, που σκορπίστηκε η τέφρα της...

Μαρία Κάλλας!

Πολλά είναι τα κοσμητικά επίθετα που προηγούνται του ονόματος τη μεγάλης πριμαντόνας και αμέτρητοι οι χαρακτηρισμοί, που φαντάζουν υπερβολές, όμως μέσα απ' αυτή την υπερβολή αποδεικνύεται το εύρος και τα μεγέθη του ταλέντου και του επιπέδου της...

"Η φωνή της Κάλλας είναι η Pieta του Μικελάντζελο...,η ζωγραφική της Καπέλα Σιξτίνα, που έγινε ουράνιο τραγούδι! Η φωνή της δονεί την ψυχή, όπως το τσέλο του Casals !",
είπαν για τη ντίβα του λυρικού θεάτρου όλων των εποχών.

"Η Κάλλας είναι ο Παρθενώνας", θα πει ο Νίκος Ζαχαρίου, συνεργάτης της Μαρίας επί σειρά ετών.

Κι όταν κάποτε ρώτησαν τον Τζεφιρέλλι "ποιο είναι το ωραιότερο πράγμα που έχουν ακούσει τ' αυτιά του, κι έχουν δει τα μάτια του", εκείνος απάντησε:
"Το ωραιότερο που αντίκρυσαν τα μάτια μου είναι ο Παρθενώνας και το ωραιότερο που άκουσαν τ' αυτιά μου, η φωνή της Κάλλας, φυσικά!"

Στο ολιγοσέλιδο βιβλίο του: "Για μένα η Κάλλας", ο συγγραφέας Σωτήρης Κακίσης καταθέτει το δικό του, προσωπικό μνημόσυνο για τα 20 χρόνια από το θάνατο της ντίβας...

"Η Κάλλας, ένα άγνωστο Θεό ευσυγκίνητο, έναν τρόπο υπεράνθρωπα ανθρώπινο είπε, κήρυξε: της καρδιάς της υπόθεση κι η πιο μεγαλόσχημη παρτιτούρα, σκαλί-σκαλί προς τον ουρανό και τα σώματα μαζί με τις ψυχές έδειξε πώς πηγαίνουν.
Δεν κάηκε η Μαρία Κάλλας ποτέ...η στάχτη της άλλης ζωής την αθανασία απαγόρεψε, αχρήστευσε..."
(Σωτήρη Κακίση: "Για μένα η Κάλλας", εκδ. Ερατώ, σελ. 37)

Η Μαρία φορούσε τεράστια μυωπικά γυαλιά. Έβλεπε ελάχιστα χωρίς αυτά. Έτσι, καθώς δεν μπορούσε να τα φορά στις εμφανίσεις της επί σκηνής, ανέπτυξε διάφορες τεχνικές ώστε να μην τής είναι απαραίτητα.. Επί παραδείγματι, στη "Μήδεια" είχε μάθει να κατεβαίνει τα σκαλοπάτια του ναού στα τυφλά, μετρώντας τα μόνο...

Αλλά και στην "Sonnambula - Υπνοβάτιδα" του Μπελίνι, ο σκηνοθέτης Βισκόντι για τη σκηνή της υπνοβασίας είχε τοποθετήσει το μαντήλι του βουτηγμένο σε αρωματικά έλαια στο σημείο που έπρεπε να σταματά...H Kάλλας είχε αναπτύξει την αίσθηση της όσφρησης σε εντυπωσιακό βαθμό κι έβρισκε το σημείο, μυρίζοντας το άρωμα....

Στο ίδιο βιβλίο και σ' ένα ξέφρενο παραλήρημα ο Κακίσης γράφει:

"..ποιος παρά ο ίδιος της ο εαυτός θα μπορούσε να την κάνει από Βαλκυρία Ελβίρα, από Άλκηστη Τζίλντα, από Αμίνα Νόρμα, από Βιολέττα Μήδεια!
Ποια ζωή θάνατος του θανάτου τη ζωή ξεπέρασε ποτέ στον κόσμο του ονείρου, το μόνο πραγματικό; Ποιος ξύπνιος εδώ γύρω της "πιο μεγάλης Υπνοβάτιδας του αιώνα" θα μπορούσε να γίνει οδηγός, κύριος;"
(Σωτήρη Κακίση: "Για μένα η Κάλλας", εκδ. Ερατώ, σελ. 21)

Η "Υπνοβάτις" του Μπελίνι που ενσάρκωσε η Μαρία Κάλλας και το όνομά της σφράγισε το χαρακτηρισμό της "καλύτερης ηρωίδας του αιώνα" ανέβηκε για πρώτη φορά στο Μιλάνο το 1831, σημειώνοντας τεράστια επιτυχία.
Οι εκστατικές μελωδίες ανείπωτης ευαισθησίας και εκφραστικής λιτότητας αποδίδουν εξίσου την αγνότητα της κεντρικής ηρωίδας όσο και τον χαρακτήρα του φυσικού τοπίου στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία.

Γράφηκε για μια από τις διασημότερες τραγουδίστριες της εποχής, την Τζουντίττα Πάστα, για την οποία ο Μπελίνι συνέθεσε επίσης τη Νόρμα.

Η σκηνή της Υπνοβασίας
William de Leftwich Dodge, 1899

Μεταπολεμικά το έργο ήρθε και πάλι στο προσκήνιο χάρη στη Μαρία Κάλλας, η οποία πρωταγωνίστησε το 1955 σε μια μυθική παραγωγή του Λουκίνο Βισκόντι στη Σκάλα του Μιλάνου υπό την μπαγκέτα του Μπερνστάιν.

Η "διάνοια" του Μπελίνι δημιούργησε τον πολύ ιδιαίτερο ρόλο της Aμίνα. Μια ηρωίδα αγνή και αθώα, και ταυτόχρονα παθιασμένη, ευαίσθητη και έντονα ερωτική. Ένα κορίτσι,  που μπορεί να κλαίει από οδύνη αλλά κι από ανείπωτη χαρά, που μπορεί να αντιστέκεται άγρια, αλλά και να ικετεύει...

Αυτά τα χαρακτηριστικά λαχταρούσε με τη σκηνοθετική του ματιά να ενσαρκώσει ο Βισκόντι.

Και η Κάλλας πετυχαίνει το όραμα του για την Αμίνα ...Όταν κάνει  την είσοδό της στην σκηνή υπνοβατώντας, η εντύπωση που δημιουργεί ήταν  μιας "συλφίδας που  σκοντάφτει στο φεγγαρόφωτο", όπως γράφτηκε χαρακτηριστικά από τον τύπο, εγκωμιάζοντας με αυτόν τον λαμπρό χαρακτηρισμό την ερμηνεία της.