Ένα "Αdagiο", που "σπάνια αφήνει στεγνά τα μάτια"...

 

Σαν σήμερα, 21  Σεπτεμβρίου 19 π.Χ. πεθαίνει ο Ρωμαίος ποιητής, Βιργίλιος.
Το πλήρες όνομά του ήταν Πόπλιος Βιργίλιος Μάρων,  ταπεινής καταγωγής, από οικογένεια αγροτών, που όμως φρόντισαν να μορφωθεί.

Σπούδασε ελληνική και λατινική φιλολογία, καθώς και φιλοσοφία.

Στη Ρώμη, ο Βιργίλιος εισέρχεται στον κύκλο του Ρωμαίου φιλότεχνου, Μαικήνα και αφοσιώνεται στην ποίηση. Στον μέντορά του αφιερώνει τα "Γεωργικά" μια τετράτομη συλλογή ποιημάτων, όπου περιγράφονται η ζωή και η εργασία των αγροτών της εποχής. Ο Βιργίλιος με άφθαστη ποιητική χάρη, τονίζει το θέμα της αέναης πάλης του ανθρώπου με τα στοιχεία της φύσης,  θαυμάζει την απλότητα των ανθρώπινων ενστίκτων, τη δύναμη των παθών, εξιδανικεύει την αγροτική ζωή, χωρίς να αγνοεί τις κακουχίες, τον καταπονητικό μόχθο, τη μοίρα και το φόβο-λύτρωση του θανάτου.

"Ευτυχής εκείνος που γνωρίζει τις αγροτικές θεότητες:
Τον Πάνα και το γέροντα Σιλβανόν και τις αδελφές Νύμφες.
Αλλά επίσης ευτυχής εκείνος που κατόρθωσε να μάθει την αιτία των πραγμάτων
και κατενίκησε κάθε φόβο και την αμείλικτη μοίρα και την ταραχή του αδηφάγου Άδου".

("Γεωργικά, Βιβλίο ΙΙ, 490", Βιργίλιος)

Σ' ένα ταξίδι του στην Ιταλία και διαβάζοντας τα "Γεωργικά" του Βιργίλιου, εμπνεύστηκε ο Σάμιουελ Μπάρμπερ το περίφημο και δημοφιλέστατο "Adagio του για Έγχορδα", μια σύνθεση  που "σπάνια αφήνει στεγνά τα μάτια" , όπως ισχυρίζονται πολλοί. 

"Γεμάτο συμπόνοια και λυτρωτικό πάθος", έγραψαν οι μουσικοκριτικοί όταν πρωτοπαρουσιάστηκε η σύνθεση που συγκινεί σε βάθος, που ξεχειλίζει καθαρτικό πάθος και μεταφέρει τον ακροατή σ' έναν κόσμο αγαλλίασης, γαλήνης και μακαριότητας.

H πρώτη παρουσίαση έγινε από  τον Αρτούρο Toσκανίνι,  ο οποίος είχε ζητήσει μια ρύθμιση του έργου για Ορχήστρα εγχόρδων. Όταν ο Μπάρμπερ τού έστειλε  τη σύνθεση, ο Τοσκανίνι τού τήν επέστρεψε χωρίς καμμία σημείωση οδηγώντας τον αμερικανό δημιουργό στο συμπέρασμα πως τον άφησε αδιάφορο. Μετά όμως από σύντομο διάστημα ο Τοσκανίνι τον ενημέρωσε πως θα το εκτελούσε  σε ραδιοφωνική εκπομπή.

Τα βιολιά αναλαμβάνουν την έναρξη της συμφωνικής σύνθεσης μ' ένα μοτίβο που ηχεί απαλά, και βαθμιαία εμπλουτίζεται προκαλώντας την αίσθηση της ανάτασης στα ουράνια.
Ακολουθεί η σταδιακή μείωση της δυναμικής και ενορχήστρωσης με το στοιχείο της αυξομείωσης να δίνει την εντύπωση  μακαριότητας, ευδαιμονίας και  αιώνιας, ατελεύτητης ευφορίας της ύπαρξης.

Το έργο χρησιμοποιήθηκε ως μνημόσυνη υπόκρουση πολλών επιφανών προσωπικοτήτων, του προέδρου Κέννεντυ, του Αϊνστάιν κατόπιν επιθυμίας του, καθώς ήταν από τα αγαπημένα του, της Γκρέις του Μονακό κ.α.

Samuel Barber :"Adagio for Strings" / Toscanini:

Μετά από τρεις δεκαετίες ο Μπάρμπερ επεξεργάστηκε χορωδιακά τη σύνθεση του, που αποτελεί το δεύτερο μέρος του "Κουαρτέτου για έγχορδα op.11", δίνοντας μια σύνθεση για οκταμελή χορωδία που ψάλλει : "Ιδού ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου" από το Λειτουργικό τυπικό, γι' αυτό παίρνει και τον τίτλο: "Agnus Dei".
Πρόκειται για  ρύθμιση, που αναδεικνύει την αίσθηση  της πνευματικότητας, και υφολογικά παραπέμπει σε έργα του Παλεστρίνα και άλλων αναγεννησιακών συνθετών.

Samuel Barber - Agnus Dei: