Η Φινλανδική Ημέρα Ποίησης, ο Σιμπέλιους και η Καντάτα της Γης ...

 

"Portrait of Eino Leino", Akseli Gallen-Kallela

"Γιορτή της Ποίησης και του Καλοκαιριού", η 6η Ιουλίου για τους Φινλανδούς, καθιερώθηκε την ημέρα γενεθλίων του Eino Leino (6 Ιουλίου 1878), του εθνικού ποιητή της χώρας και από τους  πρωτοπόρους της φινλανδικής ποίησης.
Είναι ο πιο πολυδιαβασμένος ποιητής στη Φινλανδίας, καθώς στα ποιήματά του υμνείται η αγάπη για τη φύση και η φιλοπατρία. Ο Λέινο συνδυάζοντας την παράδοση και τα στοιχεία των λαϊκών τραγουδιών με μοντέρνες τεχνικές έκφρασης κατάφερε να αγγίξει τις καρδιές των συμπατριωτών του και επαινέθηκε από τους κριτικούς. Το πρώτο του ποίημα παρουσίασε στην ηλικία των δώδεκα, ενώ με τον αδερφό του ίδρυσαν  λογοτεχνικό περιοδικό. Στις ποιητικές συλλογές του χρησιμοποιεί εκτενώς τη φινλανδική μυθολογία και λαογραφία  και επινόησε τον όρο "εθνικός νεορομαντισμός" για να χαρακτηρίσει τα έργα νεαρών ταλαντούχων Φινλανδών καλλιτεχνών, όπως ο ζωγράφος Akseli Gallen-Kallela, αλλά και ο συνθέτης Jean Sibelius.
Ο ποιητής εμπνεύστηκε από το έπος Καλέβαλα, στοιχείο που τον συνδέει με τον Σιμπέλιους.

Παράλληλα με την ποίηση ασχολήθηκε και με άλλα είδη, θέατρο, δοκίμιο, μετάφραση και κριτική. Πάντα όμως η ποίηση ήταν για τον Λέινο σημείο αναφοράς.

"Γη! είσαι μια ισχυρή παλλόμενη φλέβα,

ανθισμένο χωράφι,

αρνί μαλλιαρό και θηρίο που τρέχει,

ο πατριάρχης Pello* και ο γνωστός Tuonen**,

θεότητα των σιτηρών, φύλακας των καλλιεργειών

άρχοντας των κακών και των καλών.

Γη! άφησε το κάντελε***  να ηχήσει τους επαίνους

το Φινλανδικο τραγούδι του θέρους 

στο άρωμα της μεσοκαλόκαιρης σημύδας και της τσαπουρνιάς,

Ας χαρούμε πλουσιοπάροχα,

αφήνοντας τις έννοιες,

τώρα που η υψηλή γλώσσα της ομορφιάς, ηχεί.

Η γη γυρίζει, η Γη τα μαλλιά ανεμίζει ,

καλοκαιρινή μέρα ζοφερή,

κύματα από δέρματα χρυσά στον άνεμο,

μητρική αγκαλιά ευγενική, μητέρα τρυφερή,

που μας ζεσταίνεις

όταν τα στοιχεία του χρόνου ωριμάσουν!

Γη αιώνια, Γη αναζωογονημένη,

χιλιόστηθη Γη

ελέησέ μας στο χαρούμενο ταξίδι μας!

Κοιλάδες και βουνά ενώνονται στο τραγούδι,

καταπράσινα λιβάδια, βοσκοτόπια πλατιά 

και  κουδούνια κοπαδιών,

συνηχούν με ουράνιες σάλπιγγες

στη γιορτή του φωτός

αγία Γη, με τα ευγενικά σου αφθονίας δώρα."

(η απόδοση του ποιήματος είναι δική μου από τα αγγλικά)

* Pellon, ο θεός των καλλιεργειών και σιτηρών(στη Φινλανδική μυθολογία)

** Tuonen, η προσωποποίηση του Θανάτου 

*** κάντελε,  εθνικό μουσικό όργανο της Φινλανδίας. Ο θρύλος θέλει να το κατασκεύασε ο  ήρωας της Καλεβάλα, Βάιναμόϊνεν από οστά ενός γιγάντιου κήτους και τα μαλλιά ενός νεαρού κοριτσιού.

***

Το παραπάνω ποίημα τιτλοφορείται "Maan virsi - Τραγούδι της Γης" και αποτελεί εγκώμιο στη Φινλανδία και τη φυσική της ομορφιά. 

Το μελοποίησε ο Ζαν Σιμπέλιους τη διετία 1919-1920. Πρόκειται για έργο της ώριμης περιόδου του συνθέτη, μια ενός μέρους καντάτα για μικτή χορωδία και ορχήστρα.
Συντάχθηκε κατόπιν παραγγελίας  από τον Heikki Klemetti, διευθυντή της Φινλανδικής χορωδίας Suomen Laulu για τον εορτασμό των είκοσι χρόνων από την ίδρυσή της. 

Ο Σιμπέλιους την περίοδο σύνθεσης της καντάτας

Ο μαέστρος Κλέμετι είχε και στο παρελθόν παρουσιάσει με τη χορωδία του το τραγούδι "Sydämeni laulu-Το τραγούδι της καρδιάς μου" σε ποίηση του Αλέξις Κίβι και μουσική επίσης του Σιμπέλιους. Στόχευε λοιπόν σε μια νέα χορωδιακή επιτυχία.

Ο Σιμπέλιους -όπως καταγράφει ο ίδιος στα ημερολόγιά του- δεν ήταν και τόσο πρόθυμος με τη συνεργασία: 
"Σε καμία περίπτωση ο Κλέμετι δεν είναι "θαυμαστής" μου. Με ενοχλεί που θέλει να χρησιμοποιήσει το όνομά μου ως διακοσμητικό στοιχείο και μόνο."

Έτσι, προφασιζόμενος διάφορους λόγους ανέβαλε συνεχώς να καταπιαστεί με τη μελοποίηση του ποιήματος του Λέινο.
Από τη μεριά του ο Κλέμετι πίεζε αρκετά. Καταλάβαινε πως ο Σιμπέλιους δεν ήταν και τόσο ενθουσιασμένος με την ιδέα και η στενοχώρια του δεν κρυβόταν από τους οικείους του. Έτσι, εν αγνοία του, η σύζυγός του Άρμι επικοινώνησε με τον Σιμπέλιους, κινούμενη παρασκηνιακά. Με καλοσυνάτο τρόπο και οπλισμένη με κάθε ευγένεια, "έκαμψε" το συνθέτη ο οποίος εντελώς απροσδόκητα απάντησε: 

-"Θα προσπαθήσω, αφού μου το ζητάτε τόσο κομψά και διακριτικά.
Έχετε το λόγο μου πως εντός ολίγων ημερών ο σύζυγός σας
θα παραλάβει τη σύνθεση ολοκληρωμένη".

Πράγματι, στα τέλη Ιανουαρίου 1920 ο Κλέμετι είχε στα χέρια του την παρτιτούρα και ξεκινούσε ευθύς τις πρόβες με τους χορωδούς του.
Το "Τραγούδι της Γης" ερμηνεύτηκε στο Ελσίνκι την Κυριακή του Πάσχα στις 4 του Απρίλη με τον Κλέμετι στο πόντιουμ. Η καντάτα και η ερμηνεία της είχαν θερμή υποδοχή, παρότι σήμερα δεν ανήκει στα συχνά ακουόμενα έργα του Σιμπέλιους. Παράξενο, καθώς πρόκειται για αριστουργηματικό χορωδιακό που δεν υπολείπεται σε ποιότητα από άλλα είδη. Η διάθεση εξύμνησης της φύσης με διάσπαρτους τους λυρικούς τόνους συνδυάζεται με τον φλογερό πατριωτισμό που εστιάζει ο δημιουργός ποιητής. To χορωδιακό αποτέλεσμα ακούγεται μεταξένιο, αέρινο με αντρικές και γυναικείες φωνές να πλέκονται αριστότεχνα πατώντας σε μια χορωδιακή γραφή εκλεπτυσμένης  μουσικής ευγλωττίας, που συνδυάζεται με την πολύχρωμη -και κορυφώνοντας με ιδιαίτερες εξάρσεις-, ορχηστρική συνοδεία. 

Sibelius: "Maan virsi, Op. 95":

(Tην Ορχήστρα και Χορωδία της Εσθονίας διευθύνει ο Paavo Järvi)

Ο Eino Leino πέθανε, 10 Γενάρη 1926 σε ηλικία 47 ετών από χρόνια πάθηση στο νωτιαίο μυελό που τού προκάλεσε εγκεφαλική αιμορραγία. Η πατρίδα του αναγνωρίζοντας την προσφορά του, τον κήδεψε δημοσία δαπάνη, ενώ στην κηδεία του παρέστη ο Πρόεδρος και άλλοι πολιτικοί της χώρας.

Στον τάφο του στο Ελσίνκι έχει χαρακτεί η τελευταία στροφή από το ποίημά του: "Ύμνος στη φωτιά" :

"Σύντομος είναι ο χρόνος της ζωής για τον καθένα

Είθε ν' αποχωρούμε πάνω σε πύρινες γλώσσες

η φωτιά ας μάς σηκώσει ψηλά!

Το σώμα κάτω στο χώμα,

μα στα ουράνια ύψη το πνεύμα να οδηγείται"

Hietaniemihautausmaa