Ο Vincent d’ Indy κι ο μύθος της Ιστάρ ...

 

"Ishtar or Astarte", Dante Gabriel Rossetti

Στη μυθολογία των Σουμερίων, η κυριότερη θηλυκή θεότητα ήταν η Ινάννα, αντίστοιχη της θεάς Αφροδίτης των Αρχαίων Ελλήνων. Πίστευαν ότι είχε δυο πλευρές. Από τη μια ήταν θεά της ομορφιάς, της ηδονής, της γονιμότητας και του αισθησιασμού, συγχρόνως όμως ήταν θεά του πολέμου και είχε τη δύναμη να καταστρέφει τα πάντα και να στερεί τη γονιμότητα από όλα τα γήινα πλάσματα.

Η Ινάννα ή για τους Φοίνικες Αστάρτη και τους Βαβυλώνιους Ιστάρ, πρωταγωνιστεί σε αρκετούς μύθους, με σημαντικότερο την "Κάθοδό της στον Κάτω Κόσμο".
Στο μύθο αυτό κατεβαίνει στο Βασίλειο των Νεκρών για να διεκδικήσει τον αγαπημένο της Ταμούζ που είχε πεθάνει στον ανθό της νεότητάς του.

Από τον σκοτεινό τόπο των Νεκρών, γνωστό ως Ιρκάλλα, δεν υπάρχει επιστροφή. Εκεί, βασιλεύει η αδελφή της Ιστάρ, θεά Ερεσκιγκάλ, και είναι τόπος, που περιβάλλεται από επτά πύλες.

Ο μύθος αναφέρει ότι περίλυπη η Ιστάρ αποφάσισε να ξανασμίξει με τον αγαπημένο της σύζυγο. Φόρεσε τα πιο κομψά της ενδύματα, στολίστηκε με τα διαμαντικά της και μπήκε στο σπήλαιο που οδηγεί στον Κάτω Κόσμο.

Για να περάσει, ο φύλακας κάθε πύλης τής ζητούσε κι από ένα κόσμημα ή ρούχο της. Κατάφερε κι έφτασε στην έβδομη Πύλη ολόγυμνη, έτοιμη πια να σμίξει με τον αγαπημένο της. Εκεί όμως συνάντησε τη ζηλόφθονη αδερφή της, που διέταξε τον θάνατό της. Τότε, λένε μαράζωσε και η φύση, τα πουλιά έπαψαν να κελαηδούν, τα ζώα σταμάτησαν να ζευγαρώνουν...

Η κατάσταση θα άλλαζε μόνο, αν κάποιο άλλο πρόσωπο έπαιρνε τη θέση της Ιστάρ, στοιχείο που παραπέμπει στον αντίστοιχο μύθο της Δήμητρας και της Περσεφόνης, συμβολισμοί του θανάτου και της αναγέννησης της φύσης.

Από την κάθοδο της Ιστάρ στον Άδη είναι εμπνευσμένη η σύνθεση του γάλλου Vincent d'Indy που ολοκλήρωσε το 1896. Πρόκειται για Συμφωνικές παραλλαγές, με τίτλο: "Ishtar", που παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά την επόμενη χρονιά στις Βρυξέλλες.


Βρισκόμαστε σε μια περίοδο που οι Γάλλοι -κυρίως- καλλιτέχνες ακολουθούν την τάση του οριενταλισμού, με τις εξωτικές χώρες να πυροδοτούν τη φαντασία τους. Μέχρι το 1896 ο d'Indy δεν είχε δείξει το παραμικρό ενδιαφέρον και επιθυμία να συνθέσει "ανατολίτικης" έμπνευσης δημιουργία.
Κάποιοι ισχυρίζονται πως άλλαξε γνώμη μετά τη δημοσίευση του έργου "Istar" του "Πρίγκιπα των Ροδόσταυρων", Joséphin Péladan, ο οποίο αναφέρεται στην Aσσύρια βασίλισσα όπως αυτή περιγράφεται στο έπος Γκιλγκαμές.


Ο d'Indy εντυπωσιάστηκε από την Ιστάρ, που σαν θηλυκός Ορφέας, κατεβαίνει στον Άδη, αψηφώντας νόμους και κανόνες της φύσης και των θεών για να ξανασμίξει με τον άντρα της..

Ο Ντ'Ιντύ αποτυπώνει με μουσική φιλοσοφικό-αποκρυφιστικής αίσθησης το πέρασμα της Ιστάρ από τις Επτά Πύλες του Άδη, στην κάθε μια από τις οποίες παραδίδει και κάτι από την αμφίεσή της. Μετά την έβδομη πύλη, ολόγυμνη πια, εισέρχεται στο σκοτεινό βασίλειο…

Ο γάλλος συνθέτης για να ακολουθήσει τη δραματική εξέλιξη, συνέθεσε ένα θέμα και παραλλαγές, ξεδιπλώνοντάς τα όμως αντίστροφα.
Δηλαδή ξεκινώντας με παραλλαγές στις οποίες το θέμα είναι δύσκολο να αναγνωριστεί. Μετά την έβδομη πύλη, το βασικό θέμα παρουσιάζεται σε μια λιτή εκτέλεση χωρίς συνοδεία, αντανακλώντας έτσι τη γύμνια της ηρωίδας.

books.Istar

Ακολουθεί ένα φωτεινό, αισθησιακότατο θέμα, πλαισιωμένο από πλούσιες αρμονικές αναζητήσεις αποκρυφιστικών διαθέσεων, υπογραμμίζοντας τον θρίαμβο των επανενωμένων εραστών.

Αν και παραμένει σύνθεση γαλλικού τύπου μεταρομαντικής αισθητικής, η εξωτική φύση της πλοκής δηλώνεται από ασυνήθιστα μελωδικά μοτίβα, τολμηρές αρμονίες και ιδιαίτερα ορχηστρικά χρώματα, που σκιαγραφούν την ένταση του πάθους και τη μυστηριακή ατμόσφαιρα.

Από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της παρισινής μουσικής κοινωνίας ο Vincent d’ Indy δημιουργεί στο μεταίχμιο ρομαντισμού και ιμπρεσιονισμού, ανάμεσα στις στέρεες δομές του πρώτου και την ποτισμένη με εξωτικά αρώματα ελευθεριότητα του δεύτερου.
Ο συμπατριώτης συνάδελφός του, Κλωντ Ντεμπισί εκτιμούσε ιδιαίτερα την "Ιστάρ", όπως και τον δημιουργό της αφάνταστα: "Τιμώ τον Vincent d’ Indy, για τη γαλήνια τόλμη του να ξεπερνά τον εαυτό του", συνήθιζε να δηλώνει.

Στην πρεμιέρα των " Συμφωνικών Παραλλαγών, "Ishtar" καθοδηγούσε από το πόντιουμ ο Eugène Ysaÿe, στον οποίο και αφιέρωσε ο δημιουργός τη σύνθεση.

Vincent d'Indy: "Istar,  Variations Symphoniques, Op. 42"
(Την SFO διευθύνει ο Pierre Monteux)

(Ο Vincent d’ Indy γεννήθηκε στο Παρίσι στις 27 Μαρτίου 1851)