"Ο Βιολιστής": Marc Chagall - George Crumb"

 

Marc Chagall: "The Fiddler"

Οι πίνακές του γεμίζουν ανθρώπους και ζώα που αιωρούνται...Αγγέλους, βιολιστές, ψάρια και αγελάδες. Η ζωγραφική του έχει μια παιδικότητα και την χαρακτηρίζει το φανταστικό και ποιητικό στοιχείο.

Ο Μαρκ Σαγκάλ, στη μνήμη του οποίου(πέθανε σαν σήμερα, 28 Μαρτίου 1985) γίνεται η σημερινή αναφορά, είχε γεννηθεί στο Βιτέμπσκ της Ρωσίας το 1887 από Εβραίους γονείς.

"Μια ωραία μέρα, καθώς η μητέρα μου έβαζε το ψωμί στο φούρνο, πήγα κοντά της και πιάνοντάς την από τον αλειμμένο με αλεύρι αγκώνα της, της είπα: "Μαμά, θέλω να γίνω ζωγράφος", θυμάται ο ρώσος καλλιτέχνης.

Θεωρείται πρωτοποριακός, νεωτεριστής ζωγράφος, όπου προσωπικά βιώματα, θρησκεία, μυστικισμός και νοσταλγία επηρεάζουν το έργο και τη θεματολογία του.

Ο Γκιγιόμ Απολλιναίρ  θα  χαρακτηρίσει  την τέχνη του "άκρως αισθησιακή και τον καλλιτέχνη εξαιρετικά ταλαντούχο κολορίστα, που καταπιάνεται με πάθος με όλα όσα του υπαγορεύει η μυστικιστική ειδωλολατρική φαντασία του". 

Ο Πικάσο θα δηλώσει πως ο Σαγκάλ είναι ο "μοναδικός ζωγράφος που ξέρει τι είναι χρώμα", ενώ ο δικός μας Δημήτρης Μυταράς θα υπογραμμίσει πως "ζωγραφίζει με ακρίβεια ό,τι βλέπει γύρω του, αγελάδες στα κεραμίδια, κοκόρια στην αυλή του χωριού του, τη γυναίκα του να πετάει μαζί του στον ουρανό, και τον βιολιστή στη στέγη".

Το βιολί από τα μουσικά όργανα, είναι από τα αγαπημένα του μοτίβα και το επαναλαμβάνει συχνά. Εκτός από τα γίντις(εβραϊκή μουσική) απολάμβανε τη μουσική των Μπαχ και Μότσαρτ.

 Ο καλλιτέχνης ζούσε στη Γαλλία όταν ζωγράφισε τον "Πράσινο Βιολιστή", μια εικαστική αποτύπωση από τις πλέον δημοφιλείς, καθώς ο τιμώμενος ζωγράφος έχει δώσει αρκετές εκδοχές του ίδιου θέματος. 

Πρόκειται για τεραστίων διαστάσεων έργο, όπου ένας εκτελεστής βιολιού καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα του...Ο μουσικός στέκει πάνω σε σπίτι, ενώ πίσω του απεικονίζεται το χωριό που μεγάλωσε ο ζωγράφος, Βιτέμπσκ.Τα χρώματα είναι έντονα. Κυριαρχούν το λευκό στις χιονισμένες στέγες των σπιτιών, μαύρο και καφετί στο φόντο, στις προσόψεις των κτιρίων και των εκκλησιών, ενώ το πρόσωπο του βιολιστή είναι μπλε και πράσινο. Στο καπέλο του εμφανίζονται κόκκινες απαλές πινελιές και το βιολί χρωματίζεται με  πορτοκαλί και κίτρινο.

Η μορφή του βιολιστή φωτίζει το πολιτιστικό και θρησκευτικό υπόβαθρο του Σαγκάλ. Καθότι Εβραίος, πίστευε ότι ήταν δυνατόν να επιτευχθεί ουσιαστική κοινωνία με τον Θεό μέσω της μουσικής και του χορού, έτσι η παρουσία των βιολιστών ήταν ζωτική σε γιορτές και άλλες τελετές. Στα έργα του η μουσική είναι το σύμβολο που συνδέεται με σημαντικά γεγονότα στην ανθρώπινη ζωή, γέννηση, γάμο η θάνατο...

Λέγεται πως ο πίνακας  αποτέλεσε έμπνευση για τον τίτλο του μιούζικαλ: "Βιολιστής στη στέγη".

Όμως είναι και το έργο που ενθουσίασε τον Τζωρτζ Κραμπ και το συμπεριέλαβε στον κύκλο του για ενισχυμένο πιάνο με τη βοήθεια  πρόσθετων μηχανισμών:  "Μεταμορφώσεις", Βιβλίο 1ο, όπου πατώντας στα χνάρια του Μουσόργκσκυ και το "Εικόνες από μια Έκθεση" εμπνέεται από πίνακες ζωγραφικής.
Λάτρης της εικαστικής τέχνης, δεν είναι η πρώτη φορά που ζωγραφικές δημιουργίες αποτελούν ερέθισμα για τον Κραμπ...

Στη σύνθεση συνυπάρχουν Σαγκάλ, Κλέε, Βαν Γκογκ, Καντίνσκυ, Νταλί και άλλοι καλλιτέχνες.

Η αλήθεια της μουσικής του αμερικανού αβανγκαρντ δημιουργού βασίζεται σε ένα πραγματικά διαφορετικό βίωμα, μία διαφορετική αντίληψη του χρόνου, ή μία αντίληψη  ενός διαφορετικού τρόπου καλλιτεχνικής ύπαρξης.

Ετσι, δίνει ένα πρωτοποριακό γοητευτικό έργο στο οποίο  εξερευνά τις δυνατότητες του εκτεταμένου πιάνου (εμπλουτισμένου δηλ. και με νέες, ασυνήθιστες τεχνικές εκτέλεσης). Για τον Κραμπ καθένας από τους πίνακες αντιμετωπίζεται ως βάση- ερέθισμα για τη "μεταμόρφωσή" του σε νέα αλλά σχετική δημιουργία. Ο συνθέτης προσδιορίζει στη δομή, τη διάθεση ή την τεχνική κάθε πίνακα, το στοιχείο εκείνο που θα χρησιμοποιήσει  ως "θέμα" του, προκειμένου να αναδείξει την ερμηνεία του συμβόλου. 

Όπως στην περίπτωση του "Βιολιστή", που στην έναρξή του εντυπωσιάζoυν  τα γρήγορα glissandos "απευθείας" στις χορδές του πιάνου και όχι στα πλήκτρα. Στη συνέχεια αναδύονται μελωδικά  τμήματα με τα οποία ο συνθέτης επικαλείται τον ήχο των ρωσικών-εβραϊκών λαϊκών μελωδιών .Η μουσική του Κραμπ παραπέμπει σε μηχανικούς ήχους, δημιουργεί ένα πρωτόγνωρο ηχητικό σύμπαν, παράγει ένα παράδοξο όνειρο γιατί πατάει πάνω στα χνάρια του ζωγράφου που "μεταμορφώνει", καθώς "όταν ζωγραφίζει ο Σαγκάλ υπάρχει κάποιος άγγελος στο κεφάλι του...Δεν ξέρεις αν είναι ξύπνιος ή αν κοιμάται...", όπως χαρακτηριστικά έλεγε για κείνον ο Πάμπλο Πικάσο.

George Crumb: Metamorphoses, Book 1, Ν. 4. The Fiddler  (Marc Chagall):

Για τον Μαρκ Σαγκάλ υπάρχουν και άλλα κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!