Σικελιανός - Μητρόπουλος σε σχέση αλληλεπίδρασης...

Υπήρξε ποιητής, που διακρίθηκε για τον έντονο λυρισμό του και τον ιδιαίτερο γλωσσικό πλούτο του.

"Αυτός δεν είναι ποιητής, αλλά φιλόσοφος", ξεστόμισε κάποτε όλο θαυμασμό ο Παλαμάς για τη γόνιμη, στοχαστική σκέψη του μεγάλου μας ποιητή, Άγγελου Σικελιανού, που τον μνημονεύουμε με αφορμή τη γενέθλια επέτειό του. (Γεννήθηκε στη Λευκάδα στις 15 Μαρτίου 1844)

Για τη μεγαλόπνοη ποιητική γραφή του, ο Σεφέρης αποκάλεσε το Σικελιανό: "Άρχοντα της λαλιάς μας" και ο Καζαντζάκης θα δήλωνε πως "ήταν ο μόνος άνθρωπος που μπορούσε ν' αναπνέει, να μιλά, να γελά και να σωπαίνει μαζί του"...

Φαίνεται πως η ποίηση του Άγγελου Σικελιανού συγκίνησε και τον σπουδαίο μας μαέστρο και συνθέτη Δημήτρη Μητρόπουλο, ο οποίος στο σύνολο των συνθέσεών του για φωνή και πιάνο συγκαταλέγονται και κάποιες, βασισμένες σε ποίηση του Λευκαδίτη ποιητή μας.

Οι δυο τους σχετίστηκαν μέσω της πρώτης συζύγου του Σικελιανού, Εύας Πάλμερ η οποία όπως καταγράφει στο ημερολόγιό της είχε προσκαλέσει και φιλοξενήσει πολλάκις το Μητρόπουλο στο σπίτι τους στη Συκιά Κορινθίας.

Αναφερόμενη στη νεαρή Ινδή μουσικό Kurshed Naoroji, της οποίας την ερμηνεία θαύμαζε, αφηγείται για την άνοιξη του 1924:
"Τη φιλοξενούσαμε στη Συκιά. Τα βράδια τραγουδούσε τραγούδια του Ραβέλ, με τον Μητρόπουλο στο πιάνο. Έμενε κι αυτός μαζί μας εκείνο το καλοκαίρι, μετά την κουραστική δουλειά του ως βοηθού διευθυντή της Όπερας του Βερολίνου. Τον επόμενο χειμώνα έγινε δ/ντής της Συμφωνικής Ορχήστρας Αθηνών. Από τότε, προς μεγάλη μας χαρά, βάδισε από τον έναν θρίαμβο στον άλλο, πρώτα σε διάφορες πόλεις στο εξωτερικό και μετά στην Αμερική ως δ/ντής της Ορχήστρας της Μιννεάπολης και ως προσκεκλημένος δ/ντής της Φιλαρμονικής της Ν. Υόρκης."

Ο Σικελιανός ενθουσιάστηκε από τη νεωτερική μουσική του Μητρόπουλου που άκουσε σε κάποια συναυλία εκείνη τη χρονιά. Ιδίως εντυπωσιάστηκε από το είδος της φούγκας, -φόρμας της μπαρόκ περιόδου- και πώς μετασχηματίζεται στο πλαίσιο του νεοκλασικού μοντερνισμού, που αποτελούσε το τρίτο μερος της σύνθεσης: "Passacaglia, Intermezzo e Fuga"... Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη συγγραφή του ποιήματος "Fuga", το οποίο όπως μαρτυρά η ιδιόγραφη σημείωση "Του Τάκη", αφιέρωσε στο Μητρόπουλο.
Η προσφώνηση "Τάκης" από τον ποιητή, αποτελεί και ένδειξη της οικειότητας και φιλικής διάθεσης μεταξύ τους.

FUGA

"To χέρι στο σγουρόπλοκον αυχένα

Κρατώντας και στον μελαψόν της ώμο.

με τα μάτια στο πέλαο καρφωμένα

του πόθου μου έδινα καινούργιο δρόμο.

Κι αυτή γυρνούσε κάποτε το βλέμμα

το μαύρο και το υπάκουο προς εμένα

Σαν ν'άλεε: Πως σ'ανοίγουν τα ρουθούνια,

στην πνοή της πεθυμιάς και της αβύσσου

Και γω σαν άτι κάτω απ'τα σπιρούνια

παντού, παντού θα ρχόμουνα μαζί Σου

στη δύναμή Σου δίπλα και τη γλύκα

που τον αέρα τρεμάμενη μυρίζει

Καθώς στο λόγγο μέσα η λαγωνίκα

κάτου απ' τα θάμνα ή πάνω από τα βάτα

ή στ' ορθό τ' ανηφόρου μετερίζι

Ακολουθώντας σε, τ' άγρια μου τα νιάτα"

(πηγή: library.upatras)

Ένα ποίημα που χαρακτηρίζεται από μετρική δεξιοτεχνία η "Fuga", μια δημιουργία διάχυτου λυρισμού στην οποία δεσπόζει η εσωτερική ποιητική φωνή που σαν λαγωνικό κοιτάζει τον ποιητή με το "υπάκουό της βλέμμα" και τον ακολουθεί....Μια μορφή που δεν κατονομάζεται, όμως παραπέμπει στην τέχνη όποιας μορφής, ποίηση ή μουσική, που σαν έρωτας δημιουργίας ακολουθεί τον επιδέξιο τεχνίτη, κι αυτός αυτήν...

Δ.Μητρόπουλος: "Passacaglia, Intermezzo e Fuga"
(H Fuga στο 13:44)

Στη Συκιά το καλοκαίρι του 1924 ο Μητρόπουλος θα μελοποιήσει και το ποίημα του Σικελιανού "Αφροδίτη Ουρανία", τηρώντας την υπόσχεση που είχε δώσει στην Εύα Πάλμερ-Σικελιανού πως "θα προσπαθήσει να δημιουργήσει μερικά έργα παραπάνω στην Ελληνική Μουσική Τέχνη":

"Ά ! σαν ο πρώτος ήχος ανατείλει,

Με την πρώτη, ανεκύμαντη πνοή,

Που ως σε φιλί ιερό, μου ανεί τα χείλη,

Σα φύλλο που σαλεύει, μα δε θροεί

Εικόνα ατάραχη θεϊκή, που μέσα

Στα φρένα μου, αναφαίνεις ξαφνικά,

Όλη γυμνή, στη γαληνήν ανέσα,

Με σαλέμματα, αργά και μυστικά!

Του πόθου ως λυέται ολόγυρά μου η ζώνη,

Του λυτρωμού μου η μυστική ποριά,

Βρίσκει το μάγο πνεύμα, οπού με ζώνει

Την ηδονή, σαν πέλαο τη στεριά,

Και πια, τη ζωή τριγύρα μου δεν ψάχνω,

Μα ολάκερος, σα ρίζα σε πηγή

Δροσολογάω σ’ ωκεανό το σπλάχνο,

Κρυφή γιομάτο γλύκα και σιγή !

Και να, σαν ο περίστερος, που γρούζει

Στον ήλιο, με το στήθος φουσκωτό,

Η ευτυχιά, η αθάνατη ως με λούζει

Χαρά, η χαρά που μήτε τη ζητώ,

Καθώς χυμάνε μέσα μου τα μύρα

Κι’ αναρροεί βαθιά μου ο γλυκασμός,

Από τα πλάσματα που νιώθω γύρα,

Μου γιομίζει, όλος άξαφνα, ο λαιμός !

Τέλος, ξεσπάει, στην πλάση, η πιθυμιά μου !

Να με ισκιάσει ένας κόσμος, δε βολεί !

Ήλιος, φωτάει δεξά, ήλιος, ζερβά μου,

Από παντού, με ζώνει ανατολή !

Της θεότητας, ως διάπλατη τη θύρα,

Τού νου μου ανοίγει, Ολύμπιος ο σεισμός,

Ξάφνου το στήθος μου, ώ γαλήνια λύρα,

Και το τραγούδι μου, άγριος ποταμός !"

(πηγή:library.upatras)

Ο Σικελιανός ως άλλος "αρχαίος ποιητής" που έπλεξε εγκώμιο προς τη θεά της ομορφιάς, επαινεί τη θεόπνευστη δημιουργική έμπνευση, τη μυστική λυτρωτική πορεία προς το πνευματικό...Προς τα κει που η ανθρώπινη ψυχή υψώνεται...

Μια ιεροτελεστία όπου το σαρκικό αποβάλλεται και κυριαρχεί η πνευματική ηδονή και μέθεξη.

Ο Μητρόπουλος για να μελοποιήσει το ποίημα του Σικελιανού κινείται στην ατονική μουσική γλώσσα με εμφανή την επίδρασή του από τη Δεύτερη Σχολή της Βιέννης του Σαίνμπεργκ καταφέρνοντας να αποτυπώσει τον ποιητικό λυρισμό της δημιουργίας σε μια μοντέρνου και εξπρεσιονιστικού ύφους, παρτιτούρα.

Η έμπνευση του Μητρόπουλου αποτελεί έναν συνθετικό νεωτερισμό, απελευθερωμένο από δεσμεύσεις και μπροστά από την εποχή του, με πηγαίο αισθησιασμό και πρωτοπόρα μουσική δομή, με κυρίαρχο ένα επίμονο, επαναληπτικό κυμάτισμα, ένα αδάμαστο και ακατάβλητο oστινάτο...

 Δημήτρης Μητρόπουλος: "Αφροδίτη Ουρανία"

Ποίηση: Άγγελος Σικελιανός