"Γιαντβίγκα της Πολωνίας", ένα ιστορικό πρόσωπο σε μια ξεχασμένη παρτιτούρα...

 

Γιαντβίγκα oνομάζεται η πρώτη γυναίκα μονάρχης του βασιλείου της Πολωνίας.
Οταν πέθανε ο πατέρας της Λουδοβίκος του Οίκου των Ανζού το 1382, οι Πολωνοί ευγενείς ανακοίνωσαν ότι θα υπάκουαν την κόρη του Λουδοβίκου, που θα έμενε στην Πολωνία. Ετσι η μητέρα της πρότεινε να στεφθεί βασίλισσα το μόλις δέκα χρόνων κορίτσι.
Η Εδβίγη -όπως ελληνοποιημένα αποκαλείται- στέφθηκε "βασιλιάς" την 16η Οκτωβρίου 1384.
Η στέψη της με αυτόν τον "αρσενικό" τίτλο έγινε για να υπογραμμισθεί ότι ήταν κυρίαρχη βασίλισσα (και όχι σύζυγος βασιλιά).
Ήταν ένα δεκάχρονο παιδί, κι όμως άντεξε το βάρος των περιστάσεων στους ώμους της γιατί γνώριζε πως από τη στέψη της κι έπειτα ​​η μοίρα της χώρας εξαρτιόταν από κείνη. Γι' αυτό άκουγε με μεγάλη προσοχή τους έμπιστους πολιτικούς της και  αφοσιωμένους στην πολωνική υπόθεση.

Η 10χρονη Γιαντβίγκα πριν το γάμο
(kronikidziejow)

Οι σύμβουλοί της την παρότρυναν, παρότι η βασίλισσα με λόγο είχε -απ' όταν βρέφος- αρραβωνιαστεί με τον Γουλιέλμο των Αψβούργων, να παντρευτεί τον παγανιστή Γιαγγέλωνα, Μέγα Δούκα της Λιθουανίας, όπως κι έγινε.
Ο Γιαγγέλωνας προσηλυτίστηκε στον Καθολικισμό και βαπτίστηκε Λαδίσλαος. Αμέσως μετά το γάμο τους η Λιθουανία προσαρτήθηκε στα Πολωνικά εδάφη και οι κάτοικοί της εκχριστιανίστηκαν.

Ευαίσθητη με τους φτωχούς, ενάρετη και αφοσιωμένη στη χριστιανική πίστη, η Εδβίγη συμμετείχε σε πολιτιστικές δραστηριότητες και εράνους και ίδρυσε νοσοκομεία, σχολεία και εκκλησίες. Επίσης, επανασύστησε το Πανεπιστήμιο της Κρακοβίας, ζητώντας από τον Πάπα να ιδρυθεί θεολογική σχολή, όπως κι έγινε.
Για την δράση και την προσφορά της αγιοποιήθηκε το 1997, από τον πάπα Ιωάννη Παύλο Β', και η Καθολική Εκκλησία την τιμά στις 28 Φεβρουαρίου.

Στη ΜΟΥΣΙΚΗ:

Στη ζωή της Βασίλισσας Εδβίγης  βασίζεται η τρίπρακτη όπερα του πολωνού, Karol Kurpinski με τίτλο: "Jadwiga, η Βασίλισσα της Πολωνίας", που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Εθνικό Θέατρο της Βαρσοβίας το 1814.

Η επιλογή του θέματος για την όπερα δεν ήταν τυχαία. Το λιμπρέτο, που εστιάζει στα διλήμματα της Γιαντβίγκα, που μόλις είχε φτάσει στην Κρακοβία και ετοιμαζόταν να ανέβει στον θρόνο, παραλληλίζεται εύκολα με την πολιτική κατάσταση στην Πολωνία της εποχής. Η νέα τάξη στη μετα-Ναπολεόντεια Ευρώπη εξέταζε σχέδια για τη δημιουργία του Βασιλείου της Πολωνίας και την επέκτασή του στα Λιθουανικά εδάφη. Ως εκ τούτου η αναφορά σε μια παρόμοια ιστορία που διαδραματίστηκε τέσσερις αιώνες νωρίτερα, θα υπογράμμιζε το σκοπό, δηλαδή τη δημιουργία μιας ισχυρής πολιτικά και στρατιωτικά Δημοκρατίας της Πολωνίας με την προσάρτηση σ'αυτήν εδαφών της Λιθουανίας....

Karol Kurpiński

Ο πολωνός Karol Kurpinski, γράφοντας την όπερα "Γιαντβίγκα", γνωστή και με τον τίτλο: "Η ένωση της Λιθουανίας και του Στέμματος", είναι εκείνη που χάρισε άπλετη δημοτικότητα στο συνθέτη της, Karol Kurpinski, που αυτή τη φορά έφερε επί σκηνής ένα ιστορικό γεγονός, που από μόνο του δεν αποτελεί καινοτομία στην Πολωνία, όμως πρωτότυπος είναι ο τρόπος ανάπτυξής του με τη μορφή μιας σπουδαίας όπερας.

Σύμφωνα με τον αντίπαλο του Kurpiński, πολωνό συνθέτη, Józef Elsner  η "Γιαντβίγκα" υπήρξε η καλύτερη όπερά του.

Το λιμπρέτο γράφτηκε από τον Γιούλιαν Ούρσιν Νιεμτσέβιτς, έναν εξαιρετικό ποιητή, θεατρικό συγγραφέα, πολιτικό και ακτιβιστή. 

Ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του προέδρου του Εθνικού Θεάτρου σε συγγραφείς, "να προσπαθήσουν να εμπλουτίσουν την εθνική σκηνή με νέα έργα", καθώς υποστήριζε ότι "είναι όμορφο να υπηρετείς τη χώρα με όπλα, συμβουλές και υποδείξεις, όμως είναι εξίσου τιμητικό να προβάλλεις καλλιτεχνικές δημιουργίες, που εκθειάζουν θαυμαστά κατορθώματα προγόνων, όλων εκείνων που με τη στάση τους ποτίζουν την ψυχή με φιλοπατρία".

Τη βραδιά της πρεμιέρας το θέατρο είχε κατακλυστεί με πλήθος κόσμου, που στριμωγμένοι στο φουαγιέ περίμεναν υπομονετικά. "Οι θεατές-ακροατές εντυπωσιάστηκαν από τα φαντασμαγορικά σκηνικά και κοστούμια", θα γράψουν οι εφημερίδες την επομένη.

Ο Κουρπίνσκι είχε εξασφαλίσει τους δημοφιλέστερους ερμηνευτές στο κοινό της Βαρσοβίας, με το ρόλο της Γιουντβίγκα να υποδύεται η περίφημη, Konstancja Dmuszewska, με τους κριτικούς να δηλώνουν ότι "καμμιά άλλη ερμηνεύτρια δεν θα μπορούσε να αποδώσει το ρόλο πιστότερα και εκφραστικότερα".

Υπόθεση Όπερας:

Η βασιλική σφραγίδα της Γιαντβίγκα 

Η όπερα ξεκινά με την άφιξη της δεκάχρονης πριγκίπισσας Γιαντβίγκα στην Κρακοβία, την οποία υποδέχεται ο λαός, που σύσσωμος την επευφημεί. Είναι Οκτώβριος του 1384 και το μικρό κορίτσι πρόκειται να πάρει  τον τίτλο του "Βασιλιά" της Πολωνίας. 

Τρεις είναι οι υποψήφιοι για το χέρι της Γιαντβίγκα.
Ο πρώτος είναι ο Αυστριακός πρίγκιπας Γουλιέλμος των Αψβούργων, στον οποίο έχουν υποσχεθεί γάμο μαζί της από την παιδική τους ηλικία.
Τον πολωνικό θρόνο φιλοδοξεί και ο δούκας της Μασοβίας, Σιέμοβιτ, που σύμφωνα με μεσαιωνικό έθιμο ετοιμάζει την απαγωγή του κοριτσιού. 
Ο τρίτος υποψήφιος είναι ο Μέγας Δούκας της Λιθουανίας, Γιαγγέλωνας και σύμμαχος του Στέμματος στον αγώνα ενάντια στην αυξανόμενη δύναμη του Τευτονικού Τάγματος.

Η κοπέλα, αν και αρχικά ήταν αποφασισμένη να παντρευτεί τον Γουλιέλμο, αλλάζει γνώμη προκειμένου η Λιθουανία να μεταστραφεί στον Καθολικισμό. Θέτει πάνω απ' την αγάπη το καθήκον προς την πατρίδα και παντρεύεται τον Γιαγγέλωνα.

Πριν το γάμο ομολογεί τον έρωτά της στο Γουλιέλμο και η όπερα ολοκληρώνεται με τη σκηνή της στέψης, συνοδεία θριαμβικών χορωδιακών που εγκωμιάζουν τους νεόνυμφους και τη νέα τάξη πραγμάτων στη χώρα.

Józef Simmler: "Ο όρκος της βασίλισσας  Γιαντβίγκα"

Η όπερα ανοίγει με μια πανηγυρική ουβερτούρα, με τη μορφή μιας γαλλικής εισαγωγής, η οποία, όπως έγραψε ο τύπος της εποχής: "προϊδεάζει τον χαρακτήρα της σύνθεσης. Της προσδίδει λάμψη και επισημότητα".  

Η όπερα περιλαμβάνει επίσης βιρτουόζικες μελισματικές άριες, ντουέτα και χορωδιακά που αναδεικνύουν τις δεξιότητες των σολιστών και τη μουσική ιδιοφυία του συνθέτη. 

Οι σύγχρονοι μουσικολόγοι αξιολογούν την όπερα του  Κουρπίσνκι ως "εξαιρετικό έργο για το οποίο ο συνθέτης άντλησε ιδέες από τα έργα σκηνικής μουσικής του Μότσαρτ και θαυμάστηκε για την ευρηματικότητα του δημιουργού του στη σκιαγράφηση χαρακτήρων..."

Όμως, όπως και σε άλλες όπερες του Πολωνού μουσουργού, η ουβερτούρα είναι ένα από τα πιο δυνατά σημεία της όπερας, αποτελώντας παράδειγμα συμφωνίας του 19ου αι, ενδιαφέρουσα από άποψη συνδυασμού οργάνων με στόχο την εκφραστική απόδοση.

Τον τόνο σε αυτήν την θαυμάσια εισαγωγή δίνουν οι έντονης μεγαλοπρέπειας θεματικές ιδέες, με τις συνεχείς και ξαφνικές δυναμικές τους μεταπτώσεις παραπέμποντας στην επισημότητα του ιστορικού προσώπου και τη σπουδαιότητα του γεγονότος της στέψης. Διακεκομμένοι ρυθμοί, ήχοι φανφάρων από τρομπέτες και τύμπανα, όπως και η πλούσια ενορχήστρωση δίνουν στην ουβερτούρα έναν πραγματικά βασιλικό χαρακτήρα.

Karol Kurpinski: "Jadwiga, Queen of Poland, Overture"