Μασνέ: Στην παρτιτούρα του μια Εστιάδα Παρθένα γίνεται αιτία για την ήττα της Ρώμης...

(wikipedia)

Σύμφωνα με τον θρύλο, η Ρώμη ιδρύθηκε το 753 π.Χ. από τον Ρωμύλο και τον Ρώμο, δίδυμα αδέλφια, απογόνους του Τρώα Αινεία, που ανατράφηκαν από μια λύκαινα. Η παράδοση θέλει την ίδρυση της Ρώμης να λαμβάνει χώρα στις 21 Απριλίου 753 π.Χ.

"Eστιάδες Παρθένες", Alessandro Marchesini

Σπουδαία αυτοκρατορία η Ρώμη αντιμετώπισε στο διάβα της Ιστορίας σημαντικούς και άξιους στρατηλάτες, ανάμεσά τους και τον  Καρχηδόνιο στρατηγό, Αννίβα, που βάδισε αρκετές φορές κατά της Αιώνιας πόλης, με τη φράση "Hannibal ante portas Roma-ο Αννίβας προ των πυλών" να έχει σημαδέψει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Σύμφωνα με κάποιο χρησμό η ήττα της Ρώμης έναντι του Αννίβα θα έφτανε όταν μια από τις Εστιάδες Παρθένες θα αθετούσε τους όρκους της...

Βασισμένη σε αυτό το θρύλο είναι η μυθιστορία του Alexandre Parodi, "Rome vaincue  - Η Ρώμη ηττήθηκε", που αποτελεί και την τελευταία όπερα που ανέβηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του συνθέτη, Ζυλ Μασνέ.

Ο Μασνέ την περίοδο σύνθεσης της όπερας

Όπως ο ίδιος αναφέρει στις "Αναμνήσεις" του: "Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1902, έφυγα από το Παρίσι και επέστρεψα στο σπίτι μου, στο Egreville. Ανάμεσα στα βιβλία και τα φυλλάδια που είχα φέρει μαζί μου ήταν  το "Rome vaincue"  του Alexandre Parodi. Αυτή η υπέροχη έμμετρη τραγωδία είχε πρωτοπαρουσιαστεί το 1876 και είχε θριαμβευτική επιτυχία".

Ο Μασνέ διάβασε το θεατρικό, η πλοκή του οποίου τον ενθουσίασε, καθώς εκείνη την εποχή είχε δείξει έντονο ενδιαφέρον για την κλασική εποχή... Τον συγκλόνισε το ότι προτάσσεται το αίτημα των θεσμών και των νόμων, που στη συνέχεια αμφισβητούνται, ανατρέπονται μεν, προκαλούν ενοχές, δε...

Η υπόθεση περιστρέφεται την περίοδο που η Ρώμη βρίσκεται σε πόλεμο με τους Καρχηδόνιους με αρχηγό τον Αννίβα. Οι υποψίες για την ιέρεια παρθένα που άφησε να σβηστεί η ιερή φωτιά της Βέστα και σύμφωνα με το χρησμό αποτελεί την αιτία που ηττήθηκε η Ρώμη, πέφτουν στην θετή κόρη του γερουσιαστή Φάμπιου Μάξιμου, την Φαύστα, που αθέτησε τους όρκους παρθενίας και σχετίστηκε ερωτικά με τον λεγεωνάριο Λεντούλους. Εκείνον πήγε να συναντήσει μυστικά τη νύχτα αφήνοντας το ναό αφύλαχτο...

Η Γιούνια, μια άλλη νεαρή Εστιάδα, κατηγορεί τον εαυτό της ότι εξόργισε τη θεά, πιστεύοντας ότι ευθύνεται επειδή είχε ένα αμαρτωλό όνειρο.

Η Γερουσία τελικά καταδικάζει την Φαύστα σε αργό θάνατο, να ταφεί ζωντανή... Ο αγαπημένος της Λεντούλους, προσπαθεί να την πείσει να δραπετεύσουν, αλλά εκείνη ως γενναία Ρωμαία αποφασίζει να αντιμετωπίσει τη μοίρα της. Παραδέχεται πως είναι αμαρτωλή, αφού απαρνήθηκε την ουράνια ευδαιμονία για τον βέβηλο αισθησιασμό της γήινης ζωής...Η τυφλή γιαγιά της, Ποστούμια ικετεύει τη Γερουσία να χαριστεί στην εγγονή της, όμως το δικαστήριο ανένδοτο εμμένει στην απόφασή του. Έτσι, πατέρας και γιαγιά παίρνουν τη μεγάλη οδυνηρή απόφαση. Δεν θα επιτρέψουν το κορίτσι να αντιμετωπίσει έναν αργό, τρομερό θάνατο... Η Ποστούμια μαχαιρώνει την εγγονή της στην καρδιά, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο τέλος στο βασανιστικό θάνατό της.

Ο Μασνέ επικοινώνησε με τους κληρονόμους του Parodi για τα δικαιώματα και πριν ακόμη λάβει απάντηση άρχισε να συνθέτει την τραγική όπερα. Ξεκίνησε από τις άριες για το ρόλο της τυφλής Ποστούμια, τον οποίο προόριζε για τη διάσημη εκείνη την εποχή μέτζο σοπράνο, Lucy Arbell,  που μεγαλούργησε σε όπερες του Jules Massenet.

Η Lucy Arbell ως Ποστούμια
(forumopera)

Η απάντηση από τους κληρονόμους άργησε 5 χρόνια και ελήφθη μόνο με τη μεσολάβηση του  Henri Cain, ο οποίος προσάρμοσε τελικά το λιμπρέτο.

Το κλασικό θέμα και η υπόθεση όπου το δραματικό πλέκεται με το ερωτικό ευνόησαν τη σύνθεση ενός συγκρατημένου στυλ μουσικής. Ο Μασνέ δημιούργησε μια σοβαρού και επίσημου ύφους παρτιτούρα, της οποίας τα μέρη "πάθους"  διαχειρίστηκαν με εκπληκτική επιδεξιότητα. Η πρεμιέρα ήταν ένας θρίαμβος με το καστ να περιλαμβάνει τα μεγαλύτερα ονόματα της οπερατικής σκηνής, ανάμεσά τους και την Lucy Arbell που υποδύθηκε την Ποστούμια, όπως απαιτούσε η αρχική σύλληψη του συνθέτη, o οποίος αφιέρωσε τη μεγαλειώδη σύνθεση του: "Στους αγαπημένους και αξιοθαύμαστους καλλιτέχνες του, στους δημιουργούς  της παρτιτούρας και στην Όπερα του Μόντε Κάρλο".

Λέγεται πως η  Lucy Arbell για να τελειοποιήσει την ερμηνεία της στον ρόλο της τυφλής γιαγιάς, Posthumia, ο Μασνέ τη συνόδευσε σε ίδρυμα για τυφλούς προκειμένου να μελετήσει τις χειρονομίες και κινήσεις τους. Και πράγματι, η απόδοσή της ξεπέρασε τις προσδοκίες. Οι κριτικοί έκαναν λόγο για "ειλικρινή, όλο πιστότητα ερμηνεία που συγκίνησε βαθιά". Το κοινό παραληρούσε χειροκροτώντας ασταμάτητα και η ερμηνεύτρια κλήθηκε στη σκηνή τέσσερις φορές στο τέλος της παράστασης.

Η σύγκρουση θρησκευτικού ζήλου και ερωτικού πάθους ενέπνευσε στον Ζυλ Μασνέ μερικές από τις πλέον γοητευτικές μελωδίες του σε μια οπερατική σύνθεση μεγαλοπρέπειας, όπου υμνείται η γενναιότητα ψυχής...
Η ιστορία του Ρωμαίας Φαύστας που υποκύπτει στο ερωτικό σκίρτημα, αδιαφορώντας για το θρησκευτικό όρκο, όμως στη συνέχεια αναγνωρίζει το μέγιστο λάθος και δέχεται τις συνέπειες ενέπνευσε στον Γάλλο συνθέτη μουσική έντονης δραματικότητας, αλλά και σπάνιας τρυφερότητας και λυρισμού, από την οποία δεν λείπουν έντονα συγκινησιακά ξεσπάσματα.

Ακούμε την όλο δραματικότητα ουβερτούρα και τη συγκινητική σκηνή με την τυφλή Ποστούμια που παρακαλεί μάταια τη Σύγκλητο για τη ζωή της εγγονής της...

Jules Massenet: "ROMA, Ouverture":

Jules Massenet: "ROMA, Posthumia's aria: Est-ce là ? Guide moi"