Ερρίκος Ίψεν: "ο Μπραντ είναι ο εαυτός μου στις καλύτερες στιγμές του"...

"Henrik Ibsen", Edvard Munch

[Στη μνήμη του Ερρίκου Ίψεν (23 Μαΐου 1906)]

Ο Ίψεν θεωρείται ως ο μεγαλύτερος θεατρικός συγγραφέας του 19ου αι. και από τους πλέον διακεκριμένους θεατρικούς συγγραφείς της ευρωπαϊκής παράδοσης, ενώ αναφέρεται ως ιδρυτής του μοντερνισμού στο θέατρο και πατέρας του ρεαλισμού.

Ο κατάλογος με τα σπουδαία έργα του, ανεξάντλητος, πολλά απ' αυτά θεωρήθηκαν αποκαλυπτικά και σκανδαλώδη, καθώς δεν ακολουθούσαν τα πρότυπα ηθικής και ευπρέπειας που στόχευε το θέατρο της εποχής του Νορβηγού συγγραφέα, ανάμεσά τους: "Το κουκλόσπιτο", "Η αγριόπαπια", "Βρικόλακες", "Έντα Γκάμπλερ", "Πέερ Γκυντ".

Το 1865 έγραψε το θεατρικό "Brand".
Πρωταγωνιστής είναι ένας ιερέας που αποδέχεται τις συνέπειες των επιλογών του και είναι βαθιά δεσμευμένος να κάνει το σωστό. Πιστεύει πρωτίστως στη θέληση του ανθρώπου και ζει με την πεποίθηση: "όλα ή τίποτα". Επομένως, είναι δύσκολο ή αμφισβητήσιμο να κάνουμε συμβιβασμούς. Οι πεποιθήσεις του Brand(όνομα που συμβολικά επέλεξε ο Ίψεν, καθώς στις γλώσσες της Σκανδιναβίας σημαίνει "φωτιά", άρα θα μπορούσαμε να τον ονομάσουμε ο "Κεκαυμένος") τον καθιστούν μοναχικό, γιατί οι γύρω του, όταν δοκιμάζονται, γενικά δεν μπορούν ή δεν θα ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Είναι ένας νεαρός ιδεαλιστής του οποίου ο κύριος σκοπός είναι να σώσει τον κόσμο, ή τουλάχιστον τις ψυχές των ανθρώπων, αλλά η κρίση του για τους άλλους κάποιες φορές γίνεται σκληρή.

"Πόσο εύκολα ακούμε τις σειρήνες βλαστημώντας και πουλώντας ακόμη και την ίδια μας την ψυχή στο διάβολο σκοτώνοντας μέσα μας και την τελευταία σπίθα πίστης; Αλήθεια πόσο πιστεύουμε;...
[...]
Μα από τα θραύσματα και τα σακατεμένα μέλη κάτι νέο πρέπει να ξεπηδήσει, - ένας ήρωας-, για να ξαναβρεί ο Θεός τον άνθρωπό του, το μέγιστο έργο του το πρώτο, τον Αδάμ του..."

Η θαυμαστή πένα του συγγραφέα φωτίζει με μια σπινθηροβόλα λάμψη το πύρινο πνεύμα του νεαρού ιερέα Μπραντ γύρω από την έλλειψη αντίδρασης, την αναξιοπρέπεια, τον συμβιβασμό και τελικά τον αγώνα θυσίας κάθε ψυχής μπροστά στην άβυσσο της ύπαρξης.

Ο Ίψεν με αυτό το βιβλίο δεν αποζητούσε κέρδη, δόξα ή φήμη. Ήθελε απλά να εκδοθεί...Ωστόσο η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε αμέσως, και λέγεται πως το επόμενο διάστημα και για αρκετό καιρό, οι άνθρωποι συζητούσαν -ακόμη και στους δρόμους- το κείμενο, προβληματισμένοι... Eπανεκδόθηκε τέσσερις φορές μέσα σε εννέα μήνες. Είναι γραμμένο σε στίχους και σκοπό έχει να αφυπνίσει τους ανθρώπους και να τους εμπνεύσει "υψηλές" σκέψεις.

Ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου ήταν ο αγαπημένος ήρωας του Ίψεν. Μάλιστα ο ίδιος ισχυριζόταν ότι "ο Μπραντ ήταν ο εαυτός του στις καλύτερες στιγμές του"...

Λιθογραφία για το θεατρικο του Ίψεν: "Brandt",  Maurice Dumont

Βασισμένο στο συγκεκριμένο δράμα του Ερρίκου Ίψεν είναι το συμφωνικό ποίημα της σπουδαίας αυστριακής συνθέτιδας, Johanna Müller-Hermann με τίτλο: "Epilog zu einer Tragödie "Brand", op. 25-Επίλογος στην Τραγωδία "Μπραντ".  

Το συνέθεσε λίγο μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Χέρμαν, που είχε σπουδάσει πιάνο και βιολί, θεωρία της μουσικής και σύνθεση με τον Αλεξάντερ φον Τσεμλίνσκι, τον οποίο γνώρισε μέσω της φίλης της Άλμα Μάλερ, εκτιμάτο δεόντως στην εποχή της.

Η συνθέτις, Johanna Müller-Hermann

Ο Βίλχελμ Φουρτβαίνγκλερ ήταν ο μάεστρος που έτρεφε μεγάλο θαυμασμό και σεβόταν το έργο της και πάλεψε για τη διατήρησή του μετά το θάνατό της.

Η Johanna Hermann συγκλονισμένη από το δραματικό κείμενο του Ίψεν συνθέτει τις σκηνές του με μουσική ηχηρή, με νύξεις μοντερνισμού, χωρίς να ξεπερνά το πλαίσιο της τονικότητας και μέσα στα μουσικά όρια του όψιμου ρομαντισμού.
Ο ενθουσιασμός της εποχής του πολέμου και η διακαής επιθυμία για ειρήνη, βρίσκει έκφραση στη σύνθεση αυτής της Συμφωνικής Φαντασίας, μιας μορφής αφηγηματικού διαλογισμού πάνω σε θέματα του Ιψενικού "Brand". Οι κριτικοί αναγνώρισαν την ποιότητα της μουσικής δημιουργίας, περιγράφοντάς την ως "επίτευγμα κορυφής"...

Η ελεγειακή εισαγωγή διακόπτεται από μια σπαρακτική αναφορά στα θέματα της αναξιοπρέπειας και της ανθρώπινης μικρότητας, ενώ στην συνέχεια η εμφάνιση των μοτίβων γίνεται με ενεργητικότητα και δυναμική ηχοχρωματική αντιπαράθεση παραπέμποντας στην άβυσσο της ύπαρξης. Η σωτηρία της ψυχής είναι το ζητούμενο κι η βαθιά πίστη στο Θεό αναγκαιότητα. Καμπανισμοί ανάμεσα στα έγχορδα και τα χάλκινα πνευστά οδηγούν στην ήρεμη αποκλιμάκωση υπογραμμίζοντας την ανάγκη της θυσίας και της ταπείνωσης.Μουσικές ιδέες με δόσεις στοχασμού πλαισιωμένες από εσωστρεφούς διάθεσης αρμονίες, υποβάλλουν μια διάσταση πνευματικής εξαΰλωσης. Στο φινάλε, η μουσική καταλαγιάζει ως παρηγοριά, ως ήρεμη λύτρωση υπενθυμίζοντας τα λόγια του Μπραντ: "Ο στόχος είναι να γίνουμε μαυροπίνακες για να γράφει ο Θεός..."

 Johanna Müller-Hermann: "Epilog zu einer Tragödie "Brand", op. 25":

Για τον Ίψεν θα βρείτε κι άλλα κείμενα στο μπλογκ. Περιηγηθείτε!