Ο ποιητής Τόμας Μουρ και το μεθυστικών αρωμάτων "ύστατο ρόδο του θέρους"...

Rose "Old Blush", έμπνευση για το ποίημα του Τόμας Μουρ

 

O Ιρλανδός ποιητής, Thomas Moore γεννήθηκε στο Δουβλίνο σαν σήμερα, 28 Μαΐου του 1779 και θεωρείται ο εθνικός ποιητής της χώρας του.  

Εκτός από ποιητής υπήρξε συγγραφέας, χρονικογράφος, αλλά και συνθέτης. Συνδέθηκε με βαθιά φιλία με τον Λόρδο Βύρωνα και τον Πέρσυ Σέλλευ, ενώ υπήρξε υποστηρικτής της Ελλάδος και των αγώνων της για ανεξαρτησία, από τα πρώτα μέλη της Φιλελληνικής Εταιρείας του Λονδίνου. 
Μικρός έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις τέχνες, σπούδασε μουσική και μελέτησε θέατρο, με αξιοσημείωτο το ταλέντο του στην υποκριτική.Ως νεαρός δε, συχνά ανέβαζε με τους φίλους του θεατρικές παραστάσεις επενδεδυμένες με δική του μουσική.

Το σημαντικότερο ποιητικό έργο του είναι οι "Irish Melodies-Ιρλανδικές Μελωδίες", ποιητική συλλογή έντονης μουσικότητας με την οποία συνέβαλλε στην ανάπτυξη μιας διακριτής αγγλόφωνης παράδοσης στην πατρίδα του, η οποία εκφραζόταν μέχρι τότε στα Γαελικά. Πρόκειται για ένα σύνολο 130 ποιημάτων στον τύπο της μπαλάντας, που απεικονίζουν την Ιρλανδία μακριά από τη βία και τις πολιτικές συγκρούσεις της εποχής κάτω από ένα πέπλο αρμονίας και ρομαντισμού. Τα ποιήματα μελοποιήθηκαν από τον ίδιο τον Μουρ και τον Τζον Στίβενσον και συχνά ο ποιητής περιόδευε εκτελώντας  και συνοδεύοντάς τα με πιάνο, κάνοντας τις μπαλάντες εξαιρετικά αγαπητές σε Άγγλους και Ιρλανδούς. Δημοφιλέστερο από τα ποιήματα της συλλογής η οποία απέφερε στον Τόμας Μουρ εισόδημα 500 λιρών ετησίως για περίπου 25 χρόνια είναι το "The Last Rose of Summer-Το ύστατο ρόδο του θέρους" σε μουσική εναρμόνιση του Στήβενσον.

Ο ποιητής με την έξοχη πένα του αποτυπώνει την αίσθηση της θλίψης του να μένεις μόνος προς το τέλος της ζωής ...

"Να, το ύστατο ρόδο του θέρους
Έμεινε ν΄ανθίζει μόνο·
Όλοι οι αγαπημένοι του σύντροφοι
Ξεθώριασαν και χάθηκαν·
Κανένα λουλούδι του κύκλου του
Κανένα μπουμπούκι δεν παραστέκει

Ν΄ αντιλαμπίσει τις κοκκινάδες
Ν΄ αναστενάξει βαθιά!

Δεν θα σ΄αφήσω μόνο σου
Καρφωμένο στο μίσχο·
Αφού οι μοναχικοί κοιμούνται,
Πήγαινε να ησυχάσεις μαζί τους.

Γι΄ αυτό θα σκορπίσω απαλά
Τα πέταλά σου πάνω στο κρεβάτι
Όπου οι φίλοι του κήπου
Αναπαύονται χωρίς άρωμα και ψυχή.

Ίσως ν΄ ακολουθήσω σύντομα κι εγώ
Όταν οι φιλίες σβήσουν
Και από το λαμπρό κύκλο της Αγάπης
Τα κοσμήματα πέσουν!

Όταν οι αληθινές καρδιές κείτονται μαραμένες
Και οι φιλόστοργες έχουν πετάξει,
Ω! Ποιος θα άντεχε να κατοικεί
Τον ψυχρό τούτο κόσμο κατάμονος;"

(Μτφ: Τάκης Π. Πιερράκος, booksitting)

Stevenson / Moor: The Last Rose of Summer"
Eρμηνεύει η Τζόαν Σάδερλαντ

Πιστεύεται ότι το ποίημα  ενέπνευσε η πρώτη ποικιλία τριαντάφυλλου της Ανατολής, που έφτασε στην Ευρώπη το 1750, η κινεζική "Old Blush", που φημίζεται για το μεθυστικό άρωμά της και τα ιδιαίτερου χρωματικού κάλλους πέταλα σε αποχρώσεις του απαλού ροζ.

Πολλοί είναι οι συνθέτες που εμπνεύστηκαν από το μοτίβο της μπαλάντας:

• Ας ξεκινήσουμε με τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, ο οποίος λάτρευε τις Ιρλανδικές Μελωδίες και το "'Υστατο ρόδο του θέρους" το αξιοποίησε στην ομώνυμη μουσική συλλογή τoυ που συνέθεσε το 1814. 
  Μελωδίες ολισθαίνουν σε μορφή παραλλαγών, άλλοτε παιχνιδιάρες, άλλοτε κοφτές και σκερτσόζες κι άλλοτε πάλι ν' αντηχούν ένα βαθύ συλλογισμό ...

Beethoven: "Irish Songs WoO 153, No 6, Sad and Luckless Was the Season":

• Πέντε χρόνια αργότερα ο Μπετόβεν θα εκδώσει τις "Six National Airs with Variations, Op. 105" για φλάουτο και πιάνο.
  Η τέταρτη air στον τύπο θέματος-παραλλαγής είναι το "Last Rose of Summer" σε ένα διάλογο ανάμεσα στο πληκτροφόρο και το πιάνο, που αναδύει ευγένεια και κομψότητα, όπως και λεπταίσθητα  μελωδικά αρώματα.  Ο Μπετόβεν με αφετηρία το ρομαντικό ποίημα και μελωδία αναθέτει μια μοναδική σύμπραξη στο φλάουτο και το πιάνο, διευρύνοντας τα ηχοχρώματα και τις δυνατότητες κάθε οργάνου με τη χρήση εκτεταμένων τεχνικών...

Beethoven, "Six Themes and Variations, Op 105, No 4∶ Last Rose of Summer" 

• Το 1827 ο ταλαντούχος Φέλιξ Μέντελσον γράφει τη "Fantasia on 'The Last Rose of Summer' , Op. 15", για σόλο πιάνο.
  Η σύνθεση ξεκινά με ένα αργό, παρατεταμένο αρπέζ, μια σύντομη εισαγωγή πριν την εμφάνιση της πλήρους μελωδίας. Ακολουθεί το κύριο μέρος της  Φαντασίας αρχικά με διακριτική εμφάνιση και στη συνέχεια σε φρενήρη, ταραγμένο τέμπο(presto agitato). Αργότερα διακόπτεται από μια συντομευμένη ανάκληση της μελωδίας που θυμίζει αναπόληση μεθυστικών ευωδιών ενός ροδώνα...

Mendelssohn: "Fantasia in "The Last Rose Of Summer", Op. 15"

• Το 1847 ο γερμανός Friedrich von Flotow παρουσιάζει την ρομαντική του όπερα "Martha" στην οποία σε άρια της πρωταγωνίστριας στη 2η Πράξη ενσωματώνεται η ιρλανδική μελωδία .
  Η άρια που τιτλοφορείται "Letzte Rose-Ύστατο ρόδο", γνωστή και ως "Ρομάντσα του ρόδου", χαρακτηρίζεται για την ιδιαίτερα νοσταλγική χροιά της.

Flotow: "Martha, Letzte Rose"

Eρμηνεύει η Ρενέ Φλέμινγκ