Μοντεβέρντι: "Domine, ne in furore tuo arguas me", ένα συγκινητικό μοτέτο...

"Ο Μοντεβέρντι συνθέτει", Τοιχογραφία στο Palazzo Chigi Saracini της Σιένα

Η Κρεμόνα εκτός από παράδοση στην οργανοποιία (καθώς εκεί είχαν την έδρα τους οι Οίκοι των Αμάτι, Γκουαρνέρι και Στραντιβάρι), γέννησε τον κατά κοινή ομολογία "προφήτη της μουσικής", όπως αποκαλούσαν τον Κλαύδιο Μοντεβέρντι οι σύγχρονοί του λόγω των μουσικών καινοτομιών του.

Τον Μοντεβέρντι τιμάμε σήμερα, έναν από τους σπουδαιότερους συνθέτες της Δύσης, με έργο που σηματοδοτεί τη μετάβαση από την μουσική της Αναγέννησης στην περίοδο Μπαρόκ, γεννημένο στην ιταλική Κρεμόνα σαν σήμερα, 15 Μαΐου 1567.

Εκτός από ταλαντούχος και καινοτόμος για την εποχή του συνθέτης, υπήρξε συγγραφέας και Ρωμαιοκαθολικός ιερέας.

Τα μοτέτα του, αν και σχετικά λίγα σε αριθμό, αναδεικνύουν την κυριαρχία του στην αντίστιξη και την ικανότητά του να συνδυάζει εκφραστικές φωνητικές γραμμές με περίπλοκες αρμονίες. Συχνά δε, χρησιμοποιούσαν συναισθηματική ένταση και δυναμικές αντιθέσεις για να μεταφέρουν θρησκευτικά θέματα, αντανακλώντας το αναδυόμενο μπαρόκ ενδιαφέρον για τα συναισθήματα και τη δραματική έκφραση.

"Domine, ne in furore tuo arguas me":

"Κύριε, μη τω θυμώ σου ελέγξης με, μηδέ τη οργή σου παιδεύσης με.

Ελέησον με, Κύριε, ότι ασθενής ειμί ίασαι με, Κύριε, ότι εταράχθη τα οστά μου
και η ψυχή μου εταράχθη σφόδρα· και συ, Κύριε, έως πότε;

Επίστρεψον, Κύριε, ρύσαι την ψυχήν μου, σώσον με, ένεκεν του ελέους σου"

Πρόκειται για σπάνια μελοποίηση του 6ου Ψαλμού, για 6 φωνές, από τα πιο γνωστά μοτέτα του Μοντεβέρντι, το οποίο δείχνει την ικανότητά του να δημιουργεί τόσο πνευματικό βάθος όσο και δραματική ένταση μέσω της μουσικής.

Πορτρέτο του Κλαούντιο Μοντεβέρντι
(Museo Correr στη Βενετία)

Το συγκεκριμένο μοτέτο, ένα από τα τέσσερα μοτέτα του Μοντεβέρντι που δημοσιεύθηκαν το 1620 στο "Libro primo de motetti" του Giulio Cesare Bianchi, ενός κορνετίστα που εργαζόταν τότε στο Μιλάνο και είχε σπουδάσει σύνθεση κοντά στον Μοντεβέρντι στη Μάντοβα ξεχωρίζει για την πλούσια αρμονική του επεξεργασία.

Ιδιαίτερα ευφάνταστο χαρακτηριστικό του είναι η απόφαση του συνθέτη να επιλέξει ομαλή εξέλιξη της μελωδικής γραμμής, η οποία "διαταράσσεται" περιστασιακά από συγκοπτόμενες γραμμές σε μέρη που επιτάσσει το νόημα των φράσεων(π.χ: "τον θυμό σου"..."την οργή σου"... "τα οστά μου και η ψυχή μου εταράχθησαν σφόδρα"). 

Αξιοσημείωτη η κειμενική έκφραση, θαυμάζει κανείς το πώς οι λέξεις αποκτούν σχεδόν εικονογραφική ζωντάνια καθώς οι διάφορες "διαταραχές" λαμβάνουν συλλαβική έμφαση ακολουθώντας την πεποίθηση του συνθέτη ότι "η μουσική πρέπει να υπηρετεί το κείμενο και όχι αντίθετα..."

Αν και τα μοτέτα του Μοντεβέρντι θεωρούνται γενικά λιγότερο εκφραστικά ως στιχουργήματα από τα μαδριγάλια και λιγότερο πολύχρωμα από τα μεγάλης κλίμακας έργα του, ωστόσο παρουσιάζουν πυκνή χορωδιακή υφή εκπληκτικής μεγαλοπρέπειας. Παράδειγμα η συγκεκριμένη σύνθεση - απόδειξη της επιδεξιότητάς του στην πολυφωνία με σκοπό της μουσικής του να πείσει όχι μέσω της συνθετικής τελειότητας της, αλλά να μιλήσει κατευθείαν στην καρδιά του ακροατή. Ο συνθέτης δηµιουργεί ρευστότητα δίνοντας την αίσθηση αυθόρµητης έκφρασης χωρίς να γίνεται "αυστηρός". Η μελωδία ολοκληρώνεται όλο χάρη με τις φωνές να προσδίδουν στο έργο µεταδοτική ευφορία.

CLAUDIO MONTEVERDI: "Domine ne in furore tuo":