Καλλιτεχνικές εμπνεύσεις από το μύθο του Μαρσύα...

 

"Η Εκδορά του Μαρσύα", Τιτσιάνο

Ο Μαρσύας από τη Φρυγία ήταν ένας από τους δαίμονες των δασών και των βουνών με αποκρουστική εμφάνιση αλλά μέγας δεξιοτέχνης του αυλού. Είχε φτάσει σε υψηλό επίπεδο, ώστε τόλμησε να καυχηθεί πως είναι καλύτερος ακόμα κι από τον Απόλλωνα!
Ο θεός θεώρησε τη σύγκριση υβριστική. Τόσο για την αλαζονεία ενός κατωτέρου όντος, όσο και για το ότι ο Μαρσύας ήταν αυλητής και ο αυλός δεν ήταν ακόμα αποδεκτός στην Ελλάδα ως όργανο πρωτόγονο (σε σύγκριση με τη λύρα του Απόλλωνα) και ως εκπρόσωπος της κατώτερης ασιατικής τέχνης.
Ετσι, ο Απόλλων κάλεσε τον Μαρσύα να αποδείξει την αξία του σε ένα μουσικό διαγωνισμό και στον οποίο, όπως ήταν επόμενο, οι κριτές ανακήρυξαν νικητή ποιον άλλον;
Το θεό, φυσικά, κι εκείνος, για να τιμωρήσει τον αλαζόνα Μαρσύα τον έγδαρε ζωντανό και κρέμασε το δέρμα του στο άνοιγμα ενός σπηλαίου για παραδειγματισμό...
Το αίμα του σχημάτισε τον ομώνυμο ποταμό.

Τη σκηνή αυτή αποτύπωσαν στον καμβά πλήθος καλλιτεχνών, ανάμεσα τους και ο μέγας Τιτσιάνο το 1576.
Ο ζωγράφος σκιαγραφεί μια τρομακτικότατη εικόνα.
Αποτυπώνει τον Μαρσύα να τιμωρείται για την ύβρι του κρεμασμένος ανάποδα από ένα σκοινί με το δέρμα του γδαρμένο σπιθαμή προς σπιθαμή κι ένα σκυλί να γλείφει το αίμα του που στάζει. Βασανιστικά, ένας άλλος μουσικός συνοδεύει την φρικιαστική σκηνή παίζοντας βιολί .
Η επιφάνεια του καμβά εμφανίζεται γδαρμένη, μια ασύνδετη μάζα, σχεδόν μονόχρωμη με εξαίρεση τις βυσσινί λωρίδες του αίματος. Κάθε πινελιά θολά οδηγεί στην επόμενη, σαν να μη μπορούσε ο Τιτσιάνο να ζωγραφίσει μια τέτοια σκηνή τρόμου χωρίς να τής προσδίδει μια λυπητερή αίσθηση. Τοποθετεί και τον εαυτό του στον πίνακα, (καθισμένο στα δεξιά) να συλλογίζεται το βασανιστήριο με λύπη.

"Marsyas", Anish Kapoor
(twitter)

Από το εικαστικό του Τιτσιάνο εμπνεύστηκε το ξεχωριστό και τεραστίων διαστάσεων σύγχρονο γλυπτό του ο Άνις Καπούρ, που εκτέθηκε  στην Τέητ Μόντερν του Λονδίνου.
Ο δημιουργόςμε την ιδιαίτερη καλλιτεχνική αισθητική και φαντασία δίνει τα πλέον εντυωσιακά -σε κλίμακα- έργα, καθώς όπως ο ίδιος έχει πει οι εμπνεύσεις του προέρχονται από "τα μυθικά θαύματα του κόσμου όπως οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας και ο Πύργος της Βαβέλ".
Οι δημιουργίες του  Άνις Καπούρ  παρουσιάζουν έντονα το χαρακτηριστικό της πολικότητας...
Παρουσίες-απουσίες, κίνηση-ακινησία, αποκρύψεις-αποκαλύψεις. Σε πολλά δε, υπάρχουν αντηχήσεις από μυθολογίες του αρχαίου κόσμου, όπως αυτό το έργο για το μύθο του Μαρσύα.
Έχει ύψος 150 μέτρα και εκτείνεται σε δέκα επίπεδα, αποτελείται δε από τρεις χαλύβδινους δακτυλίους ενωμένους μεταξύ τους με ένα ενιαίο άνοιγμα από κόκκινη μεμβράνη PVC.
Η  γεωμετρία που παράγεται από αυτές τις τρεις άκαμπτες μεταλλικές κατασκευές καθορίζει τη γενική μορφή της γλυπτικής.
Ο σχεδιασμός εμπνεύστηκε από πολλαπλές παράλληλες και αποκλίνουσες έννοιες και διαδικασίες.



Το 2003 ο εσθονός Άρβο Περτ εμπνεύστηκε από το ιδιαίτερο γλυπτό, το έργο του: "Lamentate", για πιάνο και ορχήστρα.
Πρόκειται για έργο που εκφράζει τη στάση του συνθέτη μπροστά στην αυτονόητη, αλλά και συνταρακτική διαπίστωση, ότι ο χρόνος της παραμονής μας πάνω στη Γη είναι μετρημένος.

Ο Περτ, γνωστός για το μυστικιστικό και έντονα πνευματικό χαρακτήρα της μουσικής του, κυριεύτηκε από την αίσθηση ότι είναι ανέτοιμος μπροστά στο χρόνο της ζωής που λιγοστεύει, όταν επισκέφθηκε τη γιγαντιαία εγκατάσταση με τίτλο "Μαρσύας" του Άνις Καπούρ στην Τate Modern.
Η μουσική του αντίδραση στη θέα μιας τεράστιας κόκκινης μεμβράνης που ίπταται στο χώρο -αναφορά στο αίμα του άτυχου Σάτυρου Μαρσύα, που γδάρθηκε μετά την ήττα του από τον Απόλλωνα- είναι ένας θρήνος, όχι για τους νεκρούς, αλλά για τους ζωντανούς που έχουν να αντιμετωπίσουν τον πόνο και την απογοήτευση.

Arvo Pärt: Lamentate:

Κείμενο για το Μαρσύα μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.

(Για τη σύνταξη του κειμένου πάρθηκαν στοιχεία από: anishkapoor.com, tate.org.uk/ , culturenow.gr, Μορφές και Θέματα της Αρχ. Ελλ. Μυθολογίας, greek-language)