"Η Λαίδη του Σαλότ": στιγμές έμπνευσης στην Τέχνη...

 

John William Waterhouse: "The Lady of Shalott in the boat"
(από: tate.org.uk)

Ετοιμαστείτε για ταξίδι σε ονειρική, ομιχλώδη, παραμυθική χώρα!Το νησί Σαλότ!

Ο "εστεμμένος ποιητής" της Βικτωριανής Αγγλίας, Άλφρεντ Τέννυσον, που με την ημέρα θανάτου του έδωσε την αφορμή(6 Οκτώβρη 1892) οδηγεί το άρμα του παραμυθιού.

Γνωστός ο μεσαιωνικός μύθος της "Δεσποσύνης του Σαλότ", που ενέπνευσε τον ποιητή...του ανεκπλήρωτου έρωτα της Ελιάν, αρχόντισσας του Astolat, με τον ιππότη Λάνσελοτ...

Waterhouse: "Η Λαίδη στον αργαλειό"

"Στου ποταμού κάθε πλευρά απλώνονται αγροί με σιτηρά,
που ντύνουνε τον κάμπο ως τον ορίζοντα
κι ο δρόμος ο φιδίσιος για το πολύπυργο το Καμελότ τραβά.
γύρω από μια νήσο, τη νήσο του Σαλότ.
[...]
Ιτιές λευκαίνουν, λεύκες φρικιούν, αύρες ανάλαφρες σκιάζουν και ριγούν
[...]
Τέσσερις τοίχοι σκυθρωποί, τέσσερις πύργοι σκυθρωποί,
δεσπόζουν σε μια περιοχή λουλουδιαστή,
και το πνιγμένο στη σιωπή νησί
έχει αγκαλιά τη Δεσποσύνη του Σαλότ.
Μα ποιός την είδε χέρι να κινεί;Ή στο παράθυρο στητή;
[...]
Μονάχα κάτι θεριστές οπού θερίζουνε σκυφτοί 
μες στον αθέρα των σταχυών απ’ την αυγή,
ακούν ένα τραγούδι που χαρούμενα αντηχεί από του ποταμού τη φιδωτή ροή
κατά το πυργωμένο Καμελότ:"Είν’ η νεράιδα, η Δεσποσύνη του Σαλότ"
Να την που υφαίνει νύχτα-μέρα με τον αργαλειό...Μια μέρα ακούει μήνυμα ψιθυριστό, κατάρα, λέει, την ακολουθεί αν μείνει εδώ[...]

Waterhouse: "Η Λαίδη κοιτάζοντας για τον Λάνσελοτ"

Αστράψανε τα στολισμένα χαλινάρια, 
όπως εκείνα τα γιομάτα άστρα κλωνάρια.
Σήμαναν στα ηνία κουδουνάκια όλο ευθυμία
έτσι που κατηφόριζε προς Καμελότ.
Κάλπαζε κι ηχούσε η πανοπλία σαν καμπάνα,
πλάι στ’ απόμακρο Σαλότ
[...]
Παράτησε το δίχτυ, παρατά τον αργαλειό, 
είδε το που άνθιζε το νούφαρο, είδε την περικεφαλαία με το φτερό, 
κοίταξε κάτωθι το Καμελότ...ράγισε ο καθρέφτης...βγάζει κραυγή: 
"Έπεσε πάνω μου η κατάρα", η Δεσποσύνη του Σαλότ. 
Του λεβάντε η μάνητα που σύριζε,τα χλωμά κίτρινα δέντρα λύγιζε...
μολύβι ο ουρανός χείμαρρους άδειαζε πάνω στο πυργωμένο Καμελότ..."



(Alfred Tennyson,12 ΠΟΙΗΜΑΤΑ, Εκδ. Διώνη, μετ. Παντ. Ανδρικόπουλος) 

• Στ' αυτιά μας  ηχούν εικόνες από την ομότιτλη μπαλάντα της Loreena McKennitt...

• Ένα πρωτόλειο έργο του Ολιβιέ Μεσσιάν, που γράφτηκε σε ηλικία 9 χρονών, αναφέρεται στο θρύλο της Ελιάν, που τον είχε εντυπωσιάσει απ' όταν ήταν παιδί!

Λέγεται μάλιστα πως στη δημιουργία της εικόνας των υπέροχων βιτρώ του κάστρου, έπαιρνε πολύχρωμα σελοφάν από μπομπονιέρες και συσκευασίες ζαχαροπλαστείου, τα οποία κολλούσε στα τζάμια του δωματίου του και μέσα απ'αυτά έβλεπε τη διαφορετικότητα ενός κόσμου, που έπλαθε η παιδική του φαντασία!

Σε αυτή την "πιανιστική ΔΕΣΠΟΣΥΝΗ", η φαντασία του παιδιού τρέχει ιλιγγιωδώς.

Τίποτα δεν λείπει: τα κάστρα, το τραγούδι της λαίδης, όταν υφαίνει στον αργαλειό, ο έφιππος Σερ Λάνσελοτ, ο σπασμένος καθρέφτης, η ταπισερί, τα φύλλα της ιτιάς, και τέλος ο θάνατος στη βάρκα, που παρασύρει το ποτάμι (Barcarole).

Olivier Messiaen:"La dame de Shalotte" for solo piano:

Ποτισμένο με την αθωότητα της παιδικής ψυχής το έργο αυτό του Μεσσιάν σε μια υπέροχη συνάντηση ποίησης και μουσικής με ρομαντική διάθεση! Οι τέχνες αγκαλιάζονται σχεδόν ερωτικά σε μια συνεύρεση ξέχειλη ονείρου και παραμυθιού!

Ένα ιδιαίτερο πιανιστικό έργο, αυτό του Μεσσιάν! 

Έχει, μάλλον την ιδιορρυθμία και την εκκεντρικότητα, που πηγάζει από την παιδική αθωότητα.

Η ματιά ενός παιδιού και δη από μια παραμυθική ιστορία είναι παντελώς διαφορετική από κείνη ενός ενήλικα καλλιτέχνη...

Ένα ευαίσθητο, εννιάχρονο αγόρι ήταν ο οδηγός στο ταξίδεμα!

Ψέματα ή αλήθεια;...Ποιος ξέρει; Ταξίδι είν'τα παραμύθια...

Arthur Hughes: "The Lady of Shalott" 

Την πήρε το μεγάλο ρέμα πέρα μακριά,

τη Δεσποσύνη του Σαλότ...

Κείτονταν, ντυμένη το λευκό χιονάτο φόρεμά της

που ανέμιζε ανάλαφρα δεξιά κι αριστερά της.

[...]

Κι ανάμεσα από λόφους με ιτιές κι αγρούς,

το τελευταίο να τραγουδά τραγούδι της ν’ ακούς,

τη Δεσποσύνη του Σαλότ.

σιμά στο πρώτο σπιτικό στην ακροποταμιά,

με το τραγούδι της στα χείλη ξεψυχά

η Δεσποσύνη του Σαλότ.

Κάτω απ’ τον πύργο και το μπαλκόνι,

ξυστά στον τοίχο που κήπους ζώνει,

μορφή που αχνολάμπει, εκείνη αργοκυλά,

με του θανάτου τη χλομάδα και κάστρα γύρω της ψηλά,

σιωπηλά κατά το Καμελότ.

Ήρθαν στην όχθη η αρχόντισσα κι ο κύριός της,

ο απλός χωριάτης κι ο ιππότης,

και στην πλώρη διάβασαν τ’ όνομα το δικό της, η Δεσποσύνη του Σαλότ.

• Στα μέσα του 20ου αιώνα ο Arthur Bliss με έμπνευση από το ποίημα του Τέννυσον  συνέθεσε το ομότιτλo μονόπρακτο μπαλέτο: 'The Lady of Shalott".

Η έγκλειστη στον πύργο της,  Ελιάν γνωρίζει τις χαρές της ζωής μόνο μέσα από τον καθρέφτη της... 

Στην απομόνωση της μοναξιάς της βλέπει μόνο τις "εικόνες-σκιες" της ζωής των άλλων.
Κάποια στιγμή αποφασίζει να ενωθεί με τον Λάνσελοτ αλλά το τίμημα που τής αναλογεί είναι βαρύ...
Η ίδια η ζωή της.
Ο Μπλις υποδεικνύει τη σύνθεση ως αλληγορία του διλήμματος των νέων ανάμεσα στο "πρέπει" και το "επιθυμώ".

Με επιρροές από τον συμπατριώτη του Έλγκαρ, αλλά και Ραβελικές πινελιές στήνει ένα μαγικό, χορευτικό παραμύθι. 

Με αριστοτεχνική ενορχήστρωση, δομεί με ιδιαιτερότητα τη χρήση των κρουστών οργάνων, ιδιαίτερα από το μέσον της σουίτας, που αποτελεί και την κορύφωση της αφήγησης. 

Κι ενώ για τους περισσότερους συνθέτες, τα κρουστά υπογραμμίζουν το ρυθμό, ο Άρθουρ Μπλις τούς αναθέτει να "ζωγραφίσουν" με ηχητικό τρόπο το θρύλο. 

Καμπάνες, κουδουνάκια, τύμπανα και κύμβαλα πασπαλίζουν με αστερόσκονη το παραμύθι της δεσποσύνης, που  αφηγείται η μπαλάντα της Βικτωριανής εποχής,  από την ιστορία της οποίας εμπνεύστηκε ο Τέννυσον.

Οι μύθοι, φίλοι μου, πάντα είναι γοητευτικοί κι όταν σμιλεύονται απ'την Τέχνη γίνονται συναρπαστικότεροι!

Arthur Bliss: "The Lady of Shalott", ballet