"Α. φον Τσεμλίνσκι: ο έρωτας με την Άλμα Σίντλερ-Μάλερ"

 (Μια "Γοργόνα", αντίδοτο στην ερωτική απογοήτευση του συνθέτη)

***

"...Στην καρδιά της Άλμα, τον Κλιμτ θα διαδεχτεί ο Αλεξάντερ φον Τσεμλίνσκι. Αυτόν τον ξετρέλανε πραγματικά.[...] Είναι ο δάσκαλός της στη μουσική.Η ασκήμια του είναι αξιοσημείωτη -"ένας απαίσιος νάνος", κατά την Άλμα, όμως τα μάτια του αστράφτουν από εξυπνάδα και όπως όλοι όσοι άγγιξε με τη φτερούγα της, διαθέτει μια προσωπικότητα εξαιρετική! Στα 25 του με το φωτοστέφανο των ενθαρρύνσεων που τού φόρεσε ο γέρο-Μπραμς έχει ήδη γράψει δυο όπερες, είναι ένας ταλαντούχος συνθέτης κι ένας ασύγκριτος παιδαγωγός. Γίνεται καθηγητής της στη σύνθεση...[...]
Από τις επιστολές τους αποκαλύπτεται μια ταραχώδης σχέση, όπου η Άλμα εναλλάσσει τις πιο ζωηρές διαθέσεις με τις πιο παγερές κρίσεις.Και τότε ο νεαρός απελπίζεται.
"Κανένας δεν αγαπά κάποιον , όπως εγώ εσένα", τής εκμυστηρεύεται.[...]
Εκείνη τον καταδυναστεύει. Τού αναγγέλει οτι αποφάσισε να μην παντρευτεί ποτέ της. Εκείνος ταπεινώνεται μπρος της:
"Θέλω να γονατίσω, να φιλήσω το φόρεμά σου, να σε σέβομαι ως κάτι ιερό!"
Γράφει η Άλμα στο ημερολόγιό της για κείνον: 
"Ποθώ τρελά τα φιλιά και τα χάδια του, ένας χείμαρος από φλόγες!Μαζί του βρίσκομαι στον έβδομο ουρανό!"
[...](Λίγο αργότερα γνωρίζει τον Γκούσταβ Μάλερ)
"Πρέπει να ξεσυνηθίσω σιγά σιγά τον Άλεξ. Βρίσκομαι σ'ένα τρομερό δίλημμα. Ψιθυρίζω στον Γκούσταβ "πολυαγαπημένε μου" κι ύστερα προσθέτω :"Άλεξ"...
[...]
Αποφασίζει να τα πει όλα στον Τσεμλίνσκι, σε μια επιστολή, όπου τού προτείνει να μείνουν φίλοι...Φίλοι με έναν άντρα ο οποίος ανασαίνει μόνο για κείνη..."

(Φρανσουάζ Ζιρού: "Αλμα Μάλερ, η τέχνη να σ'ερωτεύονται" εκδ.Ζαχαρόπουλος, επιλεκτικά σελ. 39-60)


Ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες, μαέστρους και παιδαγωγούς της εποχής του, ο γεννημένος σαν σήμερα 14 Οκτωβρίου 1871, Αλεξάντερ φον Τσεμλίνσκι, σα νέος -όπως είδαμε- μπλέχτηκε στα δίχτυα της γυναίκας που τυράννησε πολλούς διάσημους, καθώς γνώριζε καλά την "τέχνη να σ' ερωτεύονται".

Ο Τσεμλίνσκυ γνωρίστηκε με την Άλμα Σίντλερ σε κάποιο βιεννέζικο χορό. Σχετίστηκε μαζί της, όμως εκείνη τον άφησε για τον Γκούσταβ Μάλερ...

Για να ξεπεράσει την Άλμα, ο Τσεμλίνσκυ πέφτει με τα μούτρα στη σύνθεση.

Το συμφωνικό του ποίημα "Die Seejungfrau-Η Γοργόνα" βασίζεται στο ομότιτλο παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και αναφέρεται σε μια γοργόνα που αποφασίζει για χάρη του έρωτα να θυσιάσει τη φύση της και να αποκτήσει ανθρώπινη ψυχή. Παρατά τη ζωή της στη θάλασσα, αλλά και την ταυτότητά της ως γοργόνα.

Ο Δανός παραμυθάς έγραφε ερωτικά, τρυφερά  γράμματα σε άντρες και γυναίκες με χαρακτηριστική την επιστολή προς τον νεαρό φίλο του, Edvard Collin. 

"Η φιλία μας αποτελεί ανεξήγητο μυστήριο.  Λαχταρώ να σε δω σαν να ήσουν ένα πανέμορφο κορίτσι από την Καλαβρία".

Το γεγονός ότι η "Γοργόνα", που στο τέλος χάνει τον πρίγκιπά της, γράφτηκε την εποχή που ο Collin αποφάσισε να παντρευτεί, κάνει πολλούς να πιστεύουν πως αυτός ο ανεκπλήρωτος έρωτας στάθηκε η έμπνευση για την ιστορία.
Γράφοντας τη "Μικρή Γοργόνα" θέλησε να εκφράσει αφ’ ενός τη χωρίς ανταπόκριση αγάπη του για τον νεαρό, το ασύμβατο του έρωτα, αλλά και να δείξει πως η αγάπη, ακόμα και η ανεκπλήρωτη, μπορεί να λυτρώσει τον άνθρωπο.

(από εικονογράφηση του παραμυθιού
του Άντερσεν)

Σ'αυτή τη λύτρωση προσδοκούσε και ο Τσεμλίνσκυ, μετά  την απογοήτευση που ένιωσε όταν η Άλμα προτίμησε τον Μάλερ, αντί εκείνου...


Το συμφωνικό ποίημα έχει υπότιτλο "Φαντασία για Ορχήστρα" και αποτελείται από τρία μέρη:

1. "Sehr mässig bewegt", (μέτριας ρυθμικής αγωγής) Στα βάθη του ωκεανού, η γοργόνα παίζει με τα άλλα   θαλάσσια πλάσματα, όταν ξεσπά καταιγίδα και  ναυαγεί το καράβι του πρίγκιπα. Η Γοργόνα τον σώζει και τον βγάζει στη στεριά.

2. "Sehr bewegt, rauschend" (μετρίως γρήγορο, βιαστικό)Ο πρίγκιπας συνέρχεται και αντικρίζει τις γυναίκες δίπλα του, νομίζοντας πως κάποια από αυτές ήταν η σωτήρας του.Τρέφει φιλικά και μόνο αισθήματα για τη γοργόνα.

3. "Sehr gedehnt, mit schmerzvollem Ausdruck" (με θλιμμένο ύφος). Η ερωτευμένη Γοργόνα επισκέπτεται τη μάγισσα της Θάλασσας, να τής ζητήσει να την κάνει αθάνατη όπως οι άνθρωποι. Όμως ο πρίγκιπας παντρεύεται την αγαπημένη του και η θλιμμένη γοργόνα τελικά μεταμορφώνεται σε αέρινο πνεύμα, πετυχαίνοντας μέσω της αγάπης την αθανασία που τόσο επιθυμούσε.

Alexander von Zemlinsky: "Die Seejungfrau-Η Γοργόνα" 

(Royal Concertgebouw Orchestra, Riccardo Chailly):