Sibelius - "Kullervo": απόλυτο χάος ή ηφαιστειακή έκρηξη;

 

"Ο Κουλέρβο ρωτά το σπαθί του",
Carl Eneas Sjöstrand

28 Απριλίου του 1892 κάνει πρεμιέρα το συμφωνικό ποίημα του Ζαν Σιμπέλιους: "Kullervo", κάνοντας τον 26χρονο συνθέτη που το διηύθυνε κιόλας, δημοφιλή στην πατρίδα του τη Φινλανδία σχεδόν εν μία νυκτί...

Ο Σιμπέλιους την εποχή σύνθεσης του "Kullervo"

Αναφέρεται σε έναν ήρωα του αριστουργηματικού έπους "Καλεβάλα", που γράφτηκε από τον γλωσσολόγο και λαογράφο Elias Lönnrot το διάστημα 1828-1845, πλέκοντας μύθους, μπαλάντες και λαϊκά άσματα που συγκέντρωσε στα ταξίδια του στην Καρελία.

Το συμφωνικό ποίημα: "Κουλέρβο", που είναι για μεσόφωνο, βαρύτονο, χορωδία και ορχήστρα, μετά την πρεμιέρα του είχε -όπως είπαμε- τεράστια επιτυχία και επέτρεψε στον συνθέτη να παντρευτεί την αγαπημένη του Άινο, καθώς απέδειξε στους δικούς της πως ασχολούμενος με τη σύνθεση μπορούσε να συντηρήσει την οικογένειά τους.

Η σύνθεση του Σιμπέλιους δομείται  σε πέντε μέρη, καθένα από τα οποία παρουσιάζει κι ένα κομμάτι της ζωής του Kουλέρβο:

1. Εισαγωγή
2. Τα νεανικά χρόνια του Κουλέρβο
3. Ο Κουλέρβο και η αδερφή του 
4. Ο Κουλέρβο στη μάχη 
5. Ο θάνατος του Κουλέρβο 

ΥΠΟΘΕΣΗ:

Ο Κουλέρβο είναι ο μόνος επιζών μετά τη σφαγή των μελών της φυλής του.

Ως παιδί βασανίζεται οικτρά, πωλείται ως σκλάβος και χλευάζεται. Δραπετεύει και αποπλανά και βιάζει μια κοπέλα, που αποδεικνύεται η χαμένη του αδερφή.

Εκείνη όταν  συνειδητοποιεί τη σχέση τους, αυτοκτονεί και ο Κουλέρβο παραφρονεί.

Επιστρέφει στην χώρα του ζητώντας εκδίκηση και καταστρέφει  τους φταίχτες χρησιμοποιώντας τις μαγικές του δυνάμεις.

Απευθυνόμενος στο σπαθί του ρωτά: "Είσαι πρόθυμο να πιείς το ένοχο αίμα μου;" και δίνει τέλος στη ζωή του, μπήγοντας το ξίφος στην κοιλιά του.

"O Koυλέρβο στον πόλεμο",Akseli Gallen-Kallela

Παρόλη την επιτυχία, η σύνθεση αποδοκιμάστηκε από ορισμένους, ιδιαίτερα τους Σουηδούς εθνικιστές, που χαρακτήρισαν τον Σιμπέλιους "αποστάτη" γιατί μελοποίησε κείμενο στη Φινλανδική γλώσσα.
(Μην ξεχνάμε πως  η μητρική γλώσσα του συνθέτη  ήταν η Σουηδική).
Έτσι, το έργο παίχτηκε ελάχιστες φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του δημιουργού, ο οποίος αρνήθηκε και να το δημοσιεύσει ακόμη. Έδωσε όμως την άδειά του να εκδοθεί μετά το θάνατό του.

Κατά γενική ομολογία, συγκλονιστικότερο και απίστευτης δυναμικής μέρος είναι το τρίτο, στο οποίο ερμηνευτικά ο Σιμπέλιους επέλεξε ανδρική χορωδία, καθώς υποστήριξε πως  αφού σχολιάζει την ερωτική επαφή μεταξύ των πρωταγωνιστών  θα έφερνε σε δύσκολη θέση γυναίκες χορωδούς. Οι ανδρικές φωνές ηχούν σαν ωμή κραυγή, που φέρνει μούδιασμα στο σώμα, στο μυαλό... Ατέρμονη θλίψη, απόγνωση και αδιέξοδο...

Kullervo Op. 7,  Mov. III: "Kullervo and his sister":

Στην πρεμιέρα ο συνθέτης ήταν κατάχλωμος και τα χέρια του έτρεμαν κατά τη διάρκεια της διεύθυνσης. Παρότι υπήρξαν ακροατές που θεώρησαν "απόλυτο χάος" τη σύνθεση, ένα μεγάλο μέρος του κοινού έπιασε τον παλμό του έργου και πολλοί χαρακτήρισαν τη διαδικασία ακρόασης "όμοια με ηφαιστειακή έκρηξη".
Ο Σιμπέλιους χαλάρωσε μόνο στο τέλος, όταν του δόθηκε η συγχαρητήρια ανθοδέσμη και το ακροατήριο ξέσπασε σε ξέφρενα χειροκροτήματα...

Ακούμε τη σύνθεση ολοκληρωμένη. Από την Εισαγωγή -όπως έγραψαν οι μουσικοκριτικοί- ο συνθέτης "ζωγραφίζει με πλατιές πινελιές το σκοτεινό, δυσοίωνο φόντο του δράματος του τραγικού ήρωα, Κουλέρβο".

Τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σουηδίας διευθύνει ο Paavo Jarvi: