Έλα Αρλεκίνε στην παρέα μας...Πικάσο-Μαρτινού

 

[Στη μνήμη του βασικού εκπροσώπου του κυβισμού Πάμπλο Πικάσο, που έφυγε σαν σήμερα  8 Απριλίου 1973]

Η Commedia dell’ Arte άσκησε ανεξάντλητη γοητεία στον Πικάσο, ιδιαίτερα ο Αρλεκίνος. 

Ένας αινιγματικός υπηρέτης που διακρίνεται για την ευφυία και την πονηριά του!Είναι ήρωας πολυμήχανος, γκαφατζής και συνάμα λίγο αναιδής. Τα θαλασσώνει και τα μπαλώνει.
Φυσιογνωμία με δυο πρόσωπα, δηλαδή.

Αυτή η διττή μορφή εντυπωσίασε και τον Πικάσο, που στον Αρλεκίνο έβλεπε μισή δημιουργική θεότητα και μισό καταστρεπτικό δαίμονα.
Ο Αρλεκίνος, όπως ο αρχαίος Ερμής, ήταν για τον ισπανό καλλιτέχνη ο αναιδής ανατροπέας του κατεστημένου.
Έτσι, έδωσε μια σειρά εικαστικών με θέμα τον αρλεκίνο, χαρακτήρα με τον οποίο, κατά δήλωσή του, ταυτιζόταν.

Με χαρακτήρες της Commedia dell' Arte ασχολήθηκε και ο τσέχος συνθέτης  Μπόχουσλαβ  Μαρτινού.
Στα έργα της πρώιμης συνθετικής περιόδου ανήκουν και οι 14 πιανιστικές μινιατούρες του,  γραμμένες τη δεκαετία 1912-1922 που τιτλοφορούνται "Loutky-Μαριονέτες".
Είναι συγκεντρωμένες σε τρία βιβλία, γραμμένα σε αντίστροφη σειρά, χρονολογικά [1914 (III), 1918 (II), 1922 (I)] κι απέκτησαν μεγάλη δημοτικότητα εξ αρχής.

Αναφέρονται στις φιγούρες της Κομμέντια ντελ' Αρτε: Πιερότο,Κολομπίνα και Αρλεκίνο, τους εύθυμους χορούς του συγκεκριμένου θεατρικού είδους, αλλά και μουσικές περιγραφές σκηνών από την "ιδιωτική ζωή" των μαριονετών.

Συγκεκριμένα:

ΒΙΒΛΙΟ Ι:

Χορός Κολομπίνας
Η νέα κούκλα 
Η ντροπαλή κουκλα
Παραμύθι
Ο Χορός της κούκλας

ΒΙΒΛΙΟ ΙΙ:

Κουκλοθέατρο
Αρλεκίνος
Κολομπίνας αναμνήσεις
Η άρρωστη κούκλα
Το τραγούδι της Κολομπίνας

ΒΙΒΛΙΟ ΙΙΙ:

Η Σερενάτα του Πιερότου
Το ευαίσθητο βαλς της κούκλας
Koλομπίνα
Κουκλοθέατρο


Συνδυάζουμε τους "εικαστικούς Αρλεκίνους" του Πικάσο με τον "Αρλεκίνο" από το 2ο Βιβλίο συνθέσεων του Μαρτινού.

Ένα allegretto con giusto σε 6/8, φωτεινό και ενεργητικό.Το κύριο θέμα της σύντομης σύνθεσης, πλαισιώνεται από φολκλορικά στοιχεία στην ανάπτυξή του. Ο ρυθμός σύντομα μεταφέρεται σε 3/4, ένα χορευτικό, ανάλαφρο βαλσάκι.Τολμηρές μετατροπίες, ζωηρές, μελωδικές υπομνήσεις σκιαγραφούν τη φιγούρα του Αρλεκίνου, χαρακτήρα που ο Πικάσο είδε ως αναιδή ανατροπέα του κατεστημένου, στοιχείο που δεν χρειάζεται και πολλή φαντασία για να εντοπιστεί στην παρτιτούρα του τσέχου δημιουργού. Η χαριτωμένη μαριονέτα υποκλίνεται στην ήχηση της βαθιάς συγχορδίας που πατιέται κι απ'τα δυο χέρια με ιδιαίτερο δυναμισμό καθ'υπόδειξη "σφορτσάντο" του συνθέτη.

Bohuslav Martinu: Loutky Book II, "Harlekýn"