Δυο εμπνεύσεις από το Ρώσικο Πάσχα...

 

"Paschal Matins", Mykola Pymonenko
(gallerix.ru)

Ο Σεργκέι Ραχμάνινοφ ήταν 25 χρονών όταν συνέθεσε τη "Σουίτα Νο. 1, Op. 5" για δύο πιάνα.
Ήταν το καλοκαίρι του 1893, που έκανε ολιγοήμερες διακοπές στο κτήμα Lysikof  στο Kharkov.
Ο αρχικός τίτλος της σύνθεσης ήταν "Fantaisie-tableaux" επειδή ο συνθέτης είχε κατά νου να δημιουργήσει μια σειρά μουσικών εικόνων.

Το έργο αναπτύσσεται σε 4 μέρη, καθένα από τα οποία εμπνέεται από ποιητικά αποσπάσματα των Μιχαήλ Λερμόντοφ, Λόρδου Βύρωνα, Φιόντορ Τιούτσεφ και Αλεξέι Χομιάκοφ, αντίστοιχα, με τίτλους:

1.Βαρκαρόλα

2. Νυχτερινή Αγάπη

3. Δάκρυα

4. Πάσχα ή Φωτεινές Διακοπές

Παρότι η Σουίτα δεν είναι προγραμματική, τα ποιήματα μεταφέρουν το "συναισθηματικό" τόνο της μουσικής , που στο σύνολό της αφιερώθηκε στον Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκυ που είχε πεθάνει πρόσφατα. 

Στην παρτιτούρα αναγράφεται σε κάθε ένα από τα τέσσερα μέρη του κύκλου το αντίστοιχο  ποιητικό επίγραμμα που εξηγεί την πρόθεση του συνθέτη για πολύχρωμη ενσωμάτωση εικόνων στη μουσική του, μια προσπάθεια δημιουργικής φαντασίας  και έκφρασης.

Λόγω ημέρας επικεντρωνόμαστε στο τέταρτο μέρος με αναφορά στην Ημέρα της Γιορτής του Πάσχα, βασισμένο ως ιδέα σε ποιητικό απόσπασμα του ρώσου θεολόγου, ποιητή, φιλοσόφου και συγγραφέα Αλεξέι Χομιάκοφ από το ποίημα: "Kremlin Matins for Easter-Πασχαλινά πρωινά στο Κρεμλίνο".

"Μες στη σιωπή, κάτω από το πέπλο της νύχτας, 

η Μόσχα περίμενε την ιερή ώρα:

και το δυνατό  χτύπημα της καμπάνας 

ήχησε πάνω απ' τη γη,

κι η πλάση έτρεμε απ'το βουητό!

Ύμνοι - αργυρές αστραπές
αντηχούσαν το μήνυμα του ιερού θριάμβου..."

Η βάση της μουσικής εικόνας είναι ένα κουδούνισμα. Μια καμπάνα που χτυπάει, όχι μονότονα και θλιβερά, αλλά χαρμόσυνα, προκαλώντας πνευματικό διαλογισμό , μια μορφή μουσικής αντήχησης των "καλών νέων" για την Ανάσταση! 
Οι συνθετικές τεχνικές του Ραχμάνινοφ θυμίζουν αναμφίβολα  τις περίφημες καμπάνες του Mουσόργκσκυ στη σκηνή της στέψης από τον "Μπορίς Γκοντούνοφ", αλλά εμφανέστατη κυρίως είναι και η χρήση του "Πασχαλινού" μοτίβου από την  "Russian Easter Festival Overture" του Ρίμσκυ Κόρσακωφ.

Ρυθμικές παραλλαγές πάνω στην Πασχαλινή μελωδία δημιουργούν  χαρακτηριστική πολυφωνία  πανηγυρικού ύφους, προκαλώντας ανάταση ψυχής! 

Rachmaninov: "Suite No. 1,op.5, IV. Pâques" / Martha Argerich - Lilya Zilberstein:

"Paschal Matins", Mykola Pymonenko

Σημαντική παράδοση των ομόδοξων Ρώσων και της ρωσικής λειτουργικής μουσικής αποτελούν τα Obikhod, μια συλλογή από πολυφωνικά λειτουργικά άσματα της Ορθόδοξης Ρωσικής εκκλησίας του 16ου αι.

Πάνω σ'αυτά, στηρίχτηκε ο Ρίμσκι-Κόρσακωφ για να συνθέσει την "Russian Easter Festival Overture", που είδαμε πως πάνω της βασίστηκε ο Ραχμάνινοφ στην παραπάνω Σουίτα του για 2 πιάνα.

Πρόκειται για μια μουσική, αφηγηματική ιστορία της Κυριακής του Πάσχα, γνωστής στη Ρωσία ως "Bright Holiday", από το πρωί μέχρι το σούρουπο.

Ο σκοπός του "άθεου" συνθέτη είναι να "ζωγραφίσει" μουσικά τις διακοπές του Πάσχα.

Η Πασχαλινή "Εισαγωγή" ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 1888 και ο συνθέτης την αφιέρωσε στη μνήμη των Mουσόργκσκυ και Μποροντίν, από την Ομάδα των Πέντε. Θεωρείται ως το τελευταίο εξαιρετικό έργο του συνθέτη...

Στη συγκεκριμένη εκτέλεση υπό τη δ/νση του Stokowski, την ψαλμωδία του ιερέα μιμείται η φωνή του βαρύτονου(6:48).

Rimsky-Korsakov: "Russian Easter Festival Overture" / Stokowski