Φιλόσοφος, ριζοσπάστης αλλά και "ερωτικός" Καρλ Μαρξ...

 

"Η τέχνη είναι πάντα και παντού η μυστική ομολογία και ταυτόχρονα

η αθάνατη κίνηση της εποχής της. 

Η Μουσική είναι ο καθρέφτης της πραγματικότητας"

(Καρλ Μαρξ)

Το μελαμψό χρώμα του δέρματός του έκανε τον περίγυρό του να του κολλήσει το παρατσούκλι: "ο Μαύρος".

Ο γεννημένος σαν σήμερα, 5 Μαΐου 1818, "μαύρος" Καρλ Μαρξ, ο μεγάλος στοχαστής και φιλόσοφος, ιστορικός, ριζοσπάστης και επαναστάτης, μικρός ήθελε να γίνει ποιητής με διακαή πόθο να "κατακτήσει τον κόσμο με τη φαντασία και τα ποιήματά του".

Τζένη φον Βεστφάλεν-Μαρξ

Ως φοιτητής έγινε μέλος της "Λέσχης ποιητών" κι έγραψε και ερωτικά ποιήματα!
Προφανώς, κάτι πλέον παράδοξο, που κανείς θα μπορούσε να θαυμάσει σε μια ενημερωμένη βιβλιοθήκη. Είναι άγνωστο στου πολλούς -όντως- ακόμα και στους κριτικούς πως ο Μαρξ έγραψε ερωτική ποίηση και για τους οπαδούς του Μαρξιστές είναι σίγουρα ταμπού.

Πάντως, ταμπού ή όχι, τα ποιήματα αυτά στον τύπο μελωδικών σκίτσων γράφτηκαν από το χέρι εκείνου που μερικά χρόνια αργότερα θα προσπαθούσε να πείσει την εργατική τάξη πως το σύμπαν αποτελεί μυστηριώδες οικονομικό παιχνίδι.

Οι μελιστάλαχτοι στίχοι του νεαρού Καρλ αφιερώνονται σε μια τρυφερή δεσποσύνη, από κείνες που ο ρομαντισμός κάθε καρδιάς και κάθε πένας ονειρεύεται να πολιορκεί με νοσταλγικές ομοιοκαταληξίες.
Η νεαρή του σοφού επαναστάτη που είχε κλέψει την καρδιά του άκουγε στο όνομα Τζένη φον Βεστφάλεν, ήταν αριστοκράτισσα, κόρη κυβερνητικού συμβούλου, τέσσερα χρόνια μεγαλύτερή του και παρά τις αντιρρήσεις οι δυο νέοι αρραβωνιάστηκαν κρυφά το 1836.

Έχει αποφοιτήσει από το σχολείο, είναι ήδη φοιτητής Νομικής στο Παν/μιο της Βόννης και συμμετέχει σε κάθε εκδήλωση της έντονης φοιτητικής ζωής. Πίνει, γλεντάει, ονειρεύεται  και γράφει ερωτικά ποιήματα...

"Στη Τζένη:

Τζένη, γελώντας θα μπορούσες να ρωτήσεις

Γιατί "στη Τζένη" απευθύνω τα τραγούδια μου,

όταν για σένα μόνον ο σφυγμός χτυπάει πιο γρήγορα

Όταν για σένα το τραγούδι μου ηχεί μ' απελπισία,

κι όταν εσύ μονάχα με εμπνέεις.

Όταν σε κάθε λέξη βρίσκω τ' όνομα σου

όταν χαρίζεις μελωδία σε κάθε ήχο

κι όταν η κάθε ανάσα σου είναι θεϊκή.

Γλυκά το ωραίο σου όνομα ηχεί

και ο ρυθμός του πάλι μού μιλάει

Κι ο πλούσιός του ήχος είναι μουσική,

σαν τις δονήσεις των πνευμάτων στο σκοτάδι

και σαν την αρμονία κάποιας χρυσής χορδής

μιας ύπαρξης υπέροχης και μαγικής"

(Καρλ Μαρξ: "Ερωτικά Ποιήματα", εκδ. Ερατώ, μτφ. Ευ. Αρανίτσης, σελ. 31)

Το παραπάνω μικρό ποιητικό πόνημα του Καρλ Μαρξ αποτελεί δείγμα γερμανικού ρομαντισμού και όπως ο ίδιος ο Μαρξ δήλωνε για την ποίησή του: "είναι καμωμένη από φεγγαρόφωτο".

Η ποίηση χαρακτηρίζεται μέτρια από τεχνική άποψη, έχει όμως πάθος και είναι απόλυτα ειλικρινής.

Παραθέτω ένα ακόμη δείγμα ποιητικής έκφρασης του Καρλ Μαρξ, που ξεχειλίζει ερωτισμό για τη Τζένη:

"Σονέτο για τη Τζένη: Ν. 1"

Πάρε όλα, πάρε όλα τα τραγούδια μου

που απλώνει ταπεινά ο έρωτας στα πόδια σου, 

όταν η πλούσια μελωδία της λύρας μου

αφήνει την ψυχή ελεύθερα να λάμπει.

Ω, ας έβρισκε η ηχώ του τραγουδιού τη δύναμη

να ξεγελάει την αγωνία με τρυφερές ωδές,

με πάθος να γεμίζει το χτύπο του σφυγμού

έτσι που τέλεια η καρδιά σου να χτυπάει.

Τότε θα γίνω μάρτυρας από μακριά

του πώς η Νίκη σε φωτίζει πάλι

Τότε θα πολεμήσω με άλλη δύναμη

και η ψυχή μου στο ψηλότερο σημείο θ' αγγίξει

Ελεύθερος και μεταμορφωμένος

θα παίξω τις χορδές  του τραγουδιού μου

και με γλυκό παράπονο θ' αφήσω

τη λύρα μου να κλάψει"

(Καρλ Μαρξ: "Ερωτικά Ποιήματα", εκδ. Ερατώ, μτφ. Ευ. Αρανίτσης, σελ. 26)

Ο Καρλ Μαρξ, εκτός από την ενασχόλησή του με την τρυφερή ποίηση, άκουγε και μουσική ρομαντικών συνθετών. Έργα των Σούμπερτ, Σούμαν και Μέντελσον, άγγιζαν την ερωτευμένη του καρδιά, τη λαβωμένη από τη Τζένη, που αργότερα έγινε γυναίκα του...

Έφηβος ακόμα, λέγεται πως ακούγοντας την όπερα του Γκλουκ "Armide" εμπνεύστηκε ένα ποίημα που το τιτλοφόρησε: "Sir (G)luck's Armide" και τελειώνει με τη φράση: "Κάθισα, αφέθηκα στη μαγεία της μουσικής..."

Η όπερα "Αρμίδα", που είναι βασισμένη σε επεισόδιο από το έπος "Η ελευθερωθείσα Ιερουσαλήμ" του Toρκουάτο Τάσσο επικεντρώνεται στον ακαταμάχητο έρωτα της Αρμίδας μάγισσας με τον εχθρό της, ιππότη Ρινάλντο.

Το λιμπρέτο ήταν του Philippe Quinault, στο οποίο είχε στηριχτεί και ο Lully στο ομώνυμο μελόδραμα του. Το έργο του Γκλουκ επαινέθηκε θερμά κι από τον Μπερλιόζ.

Aκούμε την άρια "Αχ! Αν πρέπει να χάσω την ελευθερία μου!" από την 1η Πράξη. Την επέλεξα επειδή αναφέρεται στην ελευθερία της Αρμίδας, θέμα που ο Μαρξ πραγματεύτηκε στα δοκίμια, τις πολιτικές δράσεις και διακηρύξεις του...

Gluck: "Armide - Ah! Si la liberté me doit être ravie":

Καρλ Μαρξ: "Ερωτικά Ποιήματα", εκδ. Ερατώ, μτφ. Ευ. Αρανίτσης