Ο Τζομέλι και η όπερα για τα γενέθλια του Δούκα...

 

Δούκας της Βυρτεμβέργης, Κάρολος Ευγένιος

Ήταν μόλις εννέα χρονών, όταν ανέλαβε ως Δούκας και ηγεμόνας της Βυρτεμβέργης.

Ο Κάρολος Ευγένιος γεννήθηκε στις Βρυξέλλες στις 11 Φεβρουαρίου 1728 και εκπαιδεύτηκε στο πλευρό του Φρειδερίκου του Μέγα. Ίσως αυτό να συντέλεσε στη διαμόρφωση της αγάπης του για την τέχνη, όπως και κείνος.
Λάτρευε την ποίηση και τη λογοτεχνία, υπήρξε πάτρονας του Φρήντριχ Σίλλερ και από μικρός διδάχτηκε μουσική και τσέμπαλο με δάσκαλο τον γιο του Μπαχ, Κάρολο Φίλιππο Εμμανουήλ στην Αυλή του Φρειδερίκου στο Βερολίνο.

Ο γιος του Μπαχ αφιέρωσε στον Δούκα Κάρολο Ευγένιο τις περίφημες Έξι Σονάτες για τσέμπαλο, γνωστές γι' αυτό το λόγο ως: "Σονάτες της Βυρτεμβέργης-Württemberg Sonatas", που δημοσιεύτηκαν το 1744. Θεωρούνται κύρια έργα για πληκτροφόρο και ξεχωρίζουν για το εκφραστικό και ανάλαφρο στυλ ροκοκό εκείνης της εποχής.

Απολαμβάνουμε την πρώτη σε λα ελάσσονα και μέρη: Moderato - Andante - Allegro Assai.

C.P.E.Bach - Württemberg Sonata No. 1:

Nικολό Τζομέλι

Ο Δούκας της Βυρτεμβέργης, Κάρολος Ευγένιος είναι γνωστός για την τεράστιας αξίας βιβλιοθήκη που διατηρούσε, για το ενδιαφέρον του για τα ταξίδια και τις ιστορικές περιηγήσεις, τη γεωργία και την κηπουρική. Υπήρξε επίσης συλλέκτης πολύτιμων αντικειμένων κι έδειχνε ιδιαίτερη αδυναμία στην όπερα.

Γι' αυτό και για τα 38α γενέθλια του γράφτηκε από τον Νικολό Τζομέλι η όπερα: "Il Vologeso" η οποία παίχτηκε ανήμερα των γενεθλίων στις 11 Φλεβάρη του 1766 στο Βασιλικό Θέατρο, στο παλάτι του Δούκα στη Στουτγάρδη, όπου τη θέση του αρχιμουσικού κατείχε ο ιταλός συνθέτης, επί εποχής του οποίου  η πόλη μετατράπηκε σε σημαντικότατο κέντρο της ευρωπαϊκής οπερατικής κουλτούρας. 

Βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του, όταν ο Τζομέλι το 1753 έλαβε πρόσκληση από το Δούκα να αναλάβει τη θέση στη Στουτγκάρδη, την οποία δέχτηκε. Εκεί συνέθεσε μερικά από τα μεγαλύτερα αριστουργήματά του.

Πρόκειται για όπερα στην οποία το ιταλικό στιλ γραφής συνδυάζεται με το γαλλικό θέαμα και τη γερμανική ορχηστρική δεξιοτεχνία με τρόπο που εκείνη την εποχή φάνταζε επαναστατικός. Έργο, που διακρίνεται  επίσης για την ισορροπία μεταξύ φωνών και ορχήστρας.

Βολογέσης Δ'

Η υπόθεση της όπερας βασίστηκε στο ομώνυμο λιμπρέτο του Μεταστάσιο και αφορά τον γιο του Μιθριδάτη, Βολογέση  Δ΄, βασιλιά των Πάρθων.

Χρονικά, η δράση λαμβάνει χώρα περί το 164 μ.Χ στην Έφεσο με επίκεντρο ένα ερωτικό τρίγωνο ανάμεσα στον βασιλιά Βολογέση, τη βασίλισσα της Αρμενίας, Βερενίκης και το Ρωμαίο στρατηγό, Λεύκιο Βέρο, που είχε αναλάβει να αντιμετωπίσει την προέλαση των Πάρθων στην Αρμενία.

Ιστορικά να συμπληρώσουμε πως οι συγκρούσεις με τη Ρώμη ξεκίνησαν μετά από διεκδίκηση και των δυο μερών(Ρώμης και Παρθίας) της Αρμενίας.  Πρώτα επιτέθηκαν οι Πάρθοι και παρότι οι Ρωμαίοι αιφνιδιάστηκαν αντεπιτέθησαν αναγκάζοντας τον Βορογέση να κλείσει  ειρήνη μαζί τους παραχωρώντας τους μέρος της Μεσοποταμίας. 

ΥΠΟΘΕΣΗ:

Η πλοκή εστιάζει στο πόσο σταθερή και ακλόνητη παραμένει η αγάπη μπροστά σε δυσκολίες και μεγάλα εμπόδια, στην προκειμένη περίπτωση την αγάπη του Βολογέση και της Βερενίκης. 

Λεύκιος Βέρος

Η Βερενίκη είναι μια γυναίκα που "παγιδεύεται" ανάμεσα σε δύο άνδρες. Και οι δύο είναι εκπρόσωποι των δύο μεγάλων δυνάμεων που συναγωνίζονται για την κυριαρχία στη χώρα της. Ο Βολογέσης των Πάρθων, με τον οποίο ήταν αρραβωνιασμένη, σκοτώθηκε στη μάχη. Τον θρηνούσε έναν ολόκληρο χρόνο, διάστημα κατά το οποίο την ερωτεύτηκε ο νικητής Ρωμαίος στρατηγός Λεύκιος Βέρος. Κάποια μέρα, ο Βολογέσης που νόμιζαν νεκρό επιστρέφει σε άθλια κατάσταση σωματικά και ψυχικά. Από δω ξεκινά ο σκληρός αγώνας των δύο αντιπάλων για τη γυναίκα που επιθυμούν. Ο Βολογέσης αιχμαλωτίζεται από τον Λεύκιο ο οποίος προσπαθεί να  πείσει τη Βερενίκη να τον ακολουθήσει, χωρίς να σκέφτεται τη Λούσιλα, κόρη του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου στην οποία έχει υποσχεθεί γάμο, στην πραγματικότητα χωρίς να την αγαπά, αλλά με στόχο τη διαδοχή στο θρόνο...

Η ανέντιμη συμπεριφορά του εξοργίζει  τον υποστράτηγο Φλάβιο...Ο ρωμαϊκός στρατός δεν διατίθεται πλέον να υπακούει σε έναν αρχηγό που προσβάλλει την κόρη του αυτοκράτορα και αγαπά τη σύζυγο ενός εχθρού. Έτσι, επαναστατεί. Ο Φλάβιος ελευθερώνει τον Βολογέση ώστε να επιστρέψει στη Βερενίκη και το βασίλειό τους, γιατί η γυναίκα αυτή θα πρέπει να εξαφανιστεί από τη ζωή του Λεύκιου.

Il Vologeso: Overture:

Εξαιρετικής έντασης είναι η Β' Πράξη όπου ο Λεύκιος προσφέρει στον Βολογέση την ελευθερία και το βασίλειό του, αν εγκαταλείψει τη Βερενίκη. Όμως εκείνος αρνείται με αξιοθαύμαστη στάση, που μαρτυρά την αλήθεια των συναισθημάτων του, την πίστη και αφοσίωσή του στη Βερενίκη. Από την άλλη, η Βερενίκη θέλει να σώσει τη ζωή του Βολογέση. Ο Λεύκιος της δίνει την επιλογή: να τον παντρευτεί, αλλιώς θα σκοτώσει τον αγαπημένο της. Η γυναίκα τού υπόσχεται την καρδιά της. Ο Λεύκιος φαίνεται να νικά προς στιγμήν και παρότι μέσα του τυραννιέται από τις  αμφιβολίες για την αγάπη της Βερενίκης, συμπεριφερόμενος αλαζονικά ενημερώνει τον Βολογέση ότι έχασε τη Βερενίκη.
Εκείνη τον διορθώνει: έχει υποσχεθεί μεν στον Λεύκιο την καρδιά της, αλλά θα πρέπει να την αφαιρέσει από το στήθος της. 

Ετσι, ο Λεύκιος καταλαβαίνει πως και οι δύο είναι έτοιμοι να πεθάνουν για τον έρωτά τους....

Il Vologeso, Act II Trio: Se fida m'adora:

Νικολό Τζομέλι

Η πλοκή δίνει ευκαιρίες για δραματική ένταση και πλούσιο θέαμα, όπως η σκηνή με τον Βολογέση που καλείται να αντιμετωπίσει τα λιοντάρια στην αρένα και τη Βερενίκη που πηδά και κείνη μέσα ώστε να πεθάνουνε μαζί...

Ο Τζομέλι αποδεικνύεται εξαιρετικά ταλαντούχος στη διαμόρφωση μελωδιών που αναδεικνύουν τα φωνητικά χαρίσματα των πρωταγωνιστών, φωτίζει τα συναισθήματά τους, όπως και τη δημιουργία δραματικών εφέ από την ορχήστρα. 
Έτσι, το αποτέλεσμα χαρακτηρίστηκε εξαιρετικά ευφάνταστο, ελκυστικό και με άκρως συγκινητικές σκηνές, όπως το φινάλε όπου η αγάπη και το δίκαιο θριαμβεύουν.

Il Vologeso, Act III: Act III Finale: Al mare invitano

H θάλασσα καλεί
τα κύματα να ηρεμήσουν
κι από τον ουρανό να πνεύσει
άνεμος ευνοϊκός...
Όλοι χαίρονται!