«Αισωπικοί Μύθοι μετά μουσικής» 4. ΛΥΚΟΣ και ΑΡΗΝ

"Ο Λύκος και το Αρνί", εικονογράφηση του μύθου
Jean-Baptiste Oudry 

,

 

Ο Αίσωπος ταξίδεψε σε πολλά μέρη. Ίσως γι’ αυτό, πόλεις και χώρες διεκδικούν την καταγωγή του, Σάμος, Θράκη, Σάρδεις, Αίγυπτος...

Υπάρχουν και κείνοι που ισχυρίζονται πως δεν υπήρξε ποτέ. Όσοι όμως αποδέχονται την ύπαρξή του, συμφωνούν για την ευφυία και οξυδέρκειά του και τον θαυμάζουν για τον ευρηματικό τρόπο που έπλασε τους μύθους του, αυτές τις σύντομες ιστορίες που δεν τις έγραψε, αλλά τις διηγήθηκε. Κι όλες, ήταν διατυπωμένες με σατιρικό ύφος και κατέληγαν σε ένα διδακτικό επιμύθιο. Γι' αυτό ο Ηρόδοτος χαρακτήριζε τον Αίσωπο, «λογοποιό».


Ο μαυριδερός, κακάσχημος παραμυθάς της αρχαιότητος, στο σημερινό μύθο του μάς διδάσκει πως: Αν κάποιος είναι αποφασισμένος να πράξει το κακό, όσο καλά και να υπερασπιστείς τον εαυτό σου, δεν πρόκειται να δώσει σημασία.
Όταν κάποιος θέλει να ασκήσει βία, ζητάει προφάσεις για να το κάνει και τελικά υπερισχύει ο λόγος του δυνατοτέρου...


Ο ΜΥΘΟΣ:

Λύκος θεασάμενος ἄρνα ἀπό τινος ποταμοῦ πίνοντα, τοῦτον ἐβουλήθη μετά τινος εὐλόγου αἰτίας καταθοινήσασθαι. Διόπερ στὰς ἀνωτέρω ᾐτιᾶτο αὐτὸν ὡς θολοῦντα τὸ ὕδωρ καὶ πιεῖν αὐτὸν μὴ ἐῶντα. Τοῦ δὲ λέγοντος ὡς ἄκροις τοῖς χείλεσι πίνει καὶ ἄλλως οὐ δυνατὸν κατωτέρω ἑστῶτα ἐπάνω ταράσσειν τὸ ὕδωρ, ὁ λύκος ἀποτυχὼν ταύτης τῆς αἰτίας ἔφη·
«Ἀλλὰ πέρυσι τὸν πατέρα μου ἐλοιδόρησας.»
Εἰπόντος δὲ ἐκείνου μηδὲ τότε γεγενῆσθαι, ὁ λύκος ἔφη πρὸς αὐτόν·
«Ἐὰν σὺ ἀπολογιῶν εὐπορῇς, ἐγώ σε οὐχ ἧττον κατέδομαι.»

Ὁ λόγος δηλοῖ ὅτι οἷα ἡ πρόθεσίς ἐστιν ἀδικεῖν, παρ’ αὐτοῖς οὐδὲ δικαία ἀπολογία ἰσχύει.

Στα Νέα Ελληνικά:

Λύκος είδε ένα αρνάκι που έπινε από ένα ποτάμι, και ήθελε να το κατασπαράξει. Τότε είπε: -"κατηγορείσαι ότι θολώνεις το νερό του ποταμού και δεν αφήνεις εμένα να πιώ! Γι' αυτό η τιμωρία σου θα είναι να σε φάω!"
- "μα πώς είναι δυνατόν, αγαπητέ μου λύκε;", απάντησε το αρνάκι, "να θολώνω ολόκληρο ποταμό μόνο που ακουμπάω τα χείλη μου; Άλλωστε το ρεύμα του ποταμού έρχεται προς τη δική μου μεριά, όχι προς τη δική σου για να σου φέρει, αν υποθέσουμε, κάποια βρωμιά από μένα!".
 - "Ά, ναί; Ωστόσο και πάλι σε καταδικάζω εις θάνατον για συκοφαντική δυσφήμιση, γιατί κορόιδεψες τον πατέρα μου!"
 - "Εγώ, να κοροϊδέψω τον πατέρα σου, που ούτε καν τον ξέρω; Πότε έγινε τέτοιο πράγμα;" - "Πέρσι τέτοια εποχή"
- "Μα πέρσι εγώ ούτε είχα γεννηθεί! Φέτος γεννήθηκα!".
Λέει τότε ο λύκος: "Βλέπω το έχεις εύκολο να βρίσκεις ωραίες δικαιολογίες, αλλά με τις δικαιολογίες σου αν νόμισες ότι δεν θα σε φάω, είσαι πολύ γελασμένο!" κι ευθύς ορμά στο αρνάκι...

Όταν κάποιος θέλει να ασκήσει βία, ζητάει προφάσεις για να το κάνει, όπως βλέπετε, φίλοι μου. Αλλά ακόμη κι αν δεν βρει την κατάλληλη πρόφαση, αφού επιθυμεί τη βία, θα την ασκήσει και θα επιβάλλει το δικό του.

"Ο Λύκος και το Αρνί", εικονογράφηση του μύθου, Γκυστάβ Ντορέ

Όπως κάθε μύθος, έτσι κι αυτός έχει σοφία, αποτελεί διαχρονική αξία, απορρέουσα από τις επιταγές της φύσης και της ζωής. Κύριος εκφραστής και τέλειος διαμορφωτής του υπήρξε ο Αίσωπος, κι ας έζησε -αν έζησε- το μακρινό 600 π.Χ....

Το 17ο αι. η συγγραφή μύθων ήταν σύνηθες φαινόμενο. Ο Λαφονταίν στην περίφημη  διαμάχη Αρχαίων-Συγχρόνων τάχθηκε υπέρ των Αρχαίων. Όμως, ως άνθρωπος της εποχής του υιοθέτησε τον διδακτικό τρόπο γραφής. Ο μύθος στην εποχή του ήταν η εφημερίδα των σαλονιών. Στον κόσμο άρεσε να διαβάζει, να ακούει, να διασκεδάζει με τη συγγραφή μύθων που αφορούν κάποιο καθημερινό θέμα. Ο μύθος που οφείλει πολλά στον αυτοσχεδιασμό εμφανίζεται σαν αίνιγμα του οποίοι οι ακροατές αρέσκονται να ανακαλύπτουν το κλειδί των ερμηνειών. Πάνω απ' όλα αποτελεί  είδος τέρψης.

MOYΣΙΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙΣ:

Όπως ο μύθος του "Τζίτζικα και του Μέρμηγκα" της προηγούμενης εβδομάδος, έτσι και ο σημερινός με το "Λύκο και το Αρνί" είναι δημοφιλέστατος γι' αυτό και αποτέλεσε τη βάση αρκετών μουσικών δημιουργιών.

1. Η πρώτη μουσική επιλογή είναι του γαλλορουμάνου, Vladimir Cosma. Πρόκειται για μουσικό παραμύθι για αφηγητή και συμφωνική ορχήστρα σε ρυθμό πασοντόμπλε, στο ύφος του γνωστού "Ο Πέτρος και ο Λύκος" του Προκόφιεφ. Απλή και εύληπτη μουσική, που τίθεται στην υπηρεσία του κειμένου, ώστε να προκαλέσει τους κατάλληλους συνειρμούς στο ακροατήριο. Στο ρόλο του αφηγητή ο ηθοποιός και τραγουδιστής, Lambert Wilson.

Vladimir Cosma: "Le loup et l'agneau":

2. Η γαλλίδα συνθέτις, Isabelle Aboulker είναι ιδιαίτερα γνωστή για τα φωνητικά της έργα, τις όπερες, καθώς επίσης και την επιτυχημένη εκπαιδευτική της δράση.

Λόγω της δουλειάς της και της στενής επαφής της με τα παιδιά, η Isabelle Aboulker συνέθεσε έργα στα οποία οι μαθητές της θα μπορούσαν να συμμετάσχουν έμμεσα ή άμεσα. Ένα τέτοιο έργο αποτελεί και η εμπνευσμένη από 15 μύθους του Λαφονταίν με τίτλο: "Les Fables enchantées - Οι γοητευτικοί μύθοι".

Ενδέκατος μύθος της μουσικής συλλογής είναι ο "Λύκος και το Αρνί" για αφηγητή, υψίφωνο και πιάνο με εμφανέστατο τον αφηγηματικό χαρακτήρα:

Isabelle Aboulker: "Les Fables enchantées, Le loup et l'agneau":

3. Πολλές δεκαετίες νωρίτερα από τους Κοσμά και Αμπουλκέρ μια μουσική απεικόνιση του μύθου μάς έδωσε ο διάδοχος του Ζακ Όφενμπαχ, ταλαντούχος, Charles Lecocq, για τον οποίο συχνά οι κριτικοί επαίνεσαν το λυρισμό και την κομψότητα της συνθετικής γραφής του.
Στον τραγουδιστικό κύκλο «Fables-Μύθοι» για υψηλή ανδρική φωνή και πιάνο, οι μουσικολόγοι υπογραμμίζουν την ευρηματικότητα ως προς τη συντομία των μελωδιών του Lecocq, που ταιριάζουν απόλυτα με το ύφος των εύστοχων κειμένων.

Charles Lecocq: "Fables de La Fontaine, Ν.2: Le loup et l'agneau":

4. Μπορεί ο André Caplet να μας είναι περισσότερο γνωστός για τις ενορχηστρώσεις των έργων του Ντεμπισί, όμως διακρίθηκε στις αρχές του 20ου αι. ως δ/ντής ορχήστρας και συνθέτης, τόσο σε φωνητικής όσο και ενόργανης μουσικής, έργα.

Το 1920 αφηγήθηκε μουσικά τρεις από τους Αισώπιους μύθους, όπως τούς είχε επεξεργαστεί ο συμπατριώτης του, Λαφονταίν. Στο "loup et l'agneau" για βαρύτονο και πιάνο, η μελωδία ηχεί μιμητικά, άλλοτε με ένταση, άλλοτε με σαρκασμό κι άλλοτε σε ύφος πρόζας. Ιδιαίτερα τολμηρές αρμονίες ζωγραφίζουν πολύχρωμα το σκηνικό, προβάλλοντας τον διασκεδαστικό -πέρα από διδακτικό- ρόλο του μύθου, με χαρακτηριστικά τα μέρη που ο βαρύτονος στο ρόλο του προβάτου..."βελάζει".

André Caplet: "3 Fables de La Fontaine: No. 3, Le loup et l'agneau" :