«Αισωπικοί Μύθοι μετά μουσικής» 5. Κόραξ και αλώπηξ

"Κόρακας και Αλεπού", JJ Grandville

Οι μύθοι του Αισώπου είναι πάντα διαχρονικοί και αναλλοίωτοι.
΄Εχουν παραδειγματικό και διδακτικό χαρακτήρα, με πρωταγωνιστές ζώα που τους προσδίδονται τα στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς. 

Γνωρίζουμε πως ο Αριστοτέλης ήταν ένας έντονος και συστηματικός συλλέκτης γρίφων, λαογραφίας, και παροιμιών. Το ότι ο ίδιος και η σχολή του έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μελέτησαν του Μύθους του Αισώπου, αποδεικνύει το μέγεθος και την αξία του αρχαίου μυθοποιού.
Θέση, που ενισχύεται επίσης, και από το ότι -όπως διηγείται ο Πλάτων- και ο μέγας Σωκράτης στιχουργούσε από μνήμης όσους Αισώπειους μύθους γνώριζε...

Η σημερινή ιστορία του παραμυθά προγόνου μας αναφέρεται στις ψεύτικες κολακείες, που σκοπό έχουν το προσωπικό όφελος. Το ηθικό της δίδαγμα συνοψίζεται στο ότι δεν είναι ανάγκη να πιστεύουμε τον καθένα για τα ωραία λόγια που μας λέει ή για αυτά που μας δίνει για να μας καλοπιάσει…

"Κόρακας και Αλεπού", Léon Rousseau

Ο ΜΥΘΟΣ:

Κόραξ κρέας ἁρπάσας ἐπί τινος δένδρου ἐκάθισεν. Ἀλώπηξ δὲ θεασαμένη αὐτὸν καὶ βουλομένη τοῦ κρέατος περιγενέσθαι στᾶσα ἐπῄνει αὐτον ὡς εὐμεγέθη τε καὶ καλόν, λέγουσα καὶ ὡς πρέπει αὐτῷ μάλιστα τῶν ὀρνέων βασιλεύειν, καὶ τοῦτο πάντως ἂν ἐγένετο, εἰ φωνὴν εἶχεν. Ὁ δὲ παραστῆσαι αὐτῇ θέλων ὅτι καὶ φωνὴν ἔχει, ἀποβαλὼν τὸ κρέας μεγάλα ἐκεκράγει. Ἐκείνη δὲ προσδραμοῦσα καὶ τὸ κρέας ἁρπάσασα ἔφη·
«Ὦ κόραξ, καὶ φρένας εἰ εἶχες, οὐδὲν ἂν ἐδέησας εἰς τὸ πάντων σε βασιλεῦσαι.»

Πρὸς ἄνδρα ἀνόητον ὁ λόγος εὔκαιρος.


Στα Νέα Ελληνικά:

Ένας κόρακας έκλεψε ένα κομμάτι κρέας και πήγε κάθισε σε ένα δέντρο για να το φάει. Τον βλέπει τότε μια αλεπού και άρχισε να τον παινεύει:
«τι μεγάλο που είναι το άνοιγμα των φτερών σου! Τι γυαλιστερά φτερά! τι επιβλητική παρουσία! Τι δυνατό ράμφος! Με όλα τα προσόντα που έχεις, αν είχες και δυνατή φωνή, θα γινόσουν σίγουρα ο βασιλιάς των πουλιών».
Τότε ο κόρακας, για να αποδείξει ότι έχει και δυνατή φωνή, άνοιξε το στόμα του για να κράξει· ανοίγοντας βέβαια το στόμα, του έπεσε το κρέας που κρατούσε, και το άρπαξε η αλεπού. Του είπε τότε:
«βλέπω ότι και φωνή δυνατή έχεις! Ε, λοιπόν, και λίγο μυαλό αν είχες, τότε σίγουρα θα γινόσουνα ο βασιλιάς των πουλιών»

Ο μύθος διδάσκει πως δεν πρέπει να είμαστε ευκολόπιστοι ακόμα και σε επαίνους. Μόνο οι ανόητοι παρασύρονται από κόλακες κι όποιος έχει μυαλό, φυλάγεται…



Ο μεγάλος μας μυθοποιός ήταν πανέξυπνος και ετοιμόλογος. Οι ιστορίες του που σώζονται στο πέρασμα των αιώνων παραμένουν αναλλοίωτες, επίκαιρες, φρέσκιες και διαχρονικές. Τα μηνύματα και οι συμβουλές του, δεν ενοχλούν γιατί δίνονται με τρόπο ευχάριστο και διασκεδαστικό μέσα από το στόμα των ζώων-πρωταγωνιστών του.

Είναι αλήθειες ντυμένες το διασκεδαστικό Αισωπικό ένδυμα, που συναρπάζει τον αναγνώστη κάθε ηλικίας. Ο παιδευτικός χαρακτήρας και ο διδακτικός τόνος των Μύθων του Αισώπου γοητεύει, καθώς λειτουργεί ως σύμβολο, κληροδοτώντας μας τη σοφία αιώνων. Γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο που αποδόθηκε στον Αίσωπο το τίτλος του «ιδρυτή» του λογοτεχνικού είδους που σήμερα ονομάζεται παραβολή ή αλληγορία, του «κορυφαίου» της λεγόμενης διδακτικής μυθολογίας.



Ο Ζαν ντε Λαφονταίν στην έμμετρη μεταφορά του καταλήγει:

«…Καλέ μου κόρακα,

Μάθε ότι κάθε κόλακας

ζει σε βάρος του θύματός του:

Αυτό το μάθημα αξίζει ένα τυρί,
χωρίς αμφιβολία.

Το κοράκι, ντροπιασμένο

μα και προβληματισμένο,

έδωσε όρκο, μα καθυστερημένα,
ότι δεν θα την ξαναπατήσει».

Όπως συνέβη με αρκετούς άλλους μύθους του Aισώπου σε επεξεργασία Λαφονταίν, υπήρξε δυσαρέσκεια στους χριστιανικούς κύκλους, όπου θεωρήθηκε ότι η ηθική προσβλήθηκε επιτρέποντας στην αλεπού να μείνει ατιμώρητη για την πράξη τη κλοπής.
Έτσι, δόθηκε συνέχεια με τη μορφή δημοφιλών στίχων, όπου υποστηρίζουν πως η αλεπού πέθανε γρήγορα με τις υπόλοιπες αλεπούδες να θρηνούν και το κοράκι να δηλώνει:

Που πέθανε, καθόλου δεν λυπάμαι
Πήρε το τυρί μου και το έφαγε
Αργεί αλλά δεν λησμονεί
Τιμωρήθηκε απ' τη μοίρα...

Η απεικόνιση του μύθου στο αραβικό: "Καλίλα και Ντίμνα"

Από τα πιο δημοφιλή και σημαντικότερα βιβλία που γράφτηκαν ποτέ είναι ένα αριστούργημα της αραβικής λογοτεχνίας με τίτλο: "Καλίλα και Ντίμνα". Αποτελείται από δεκαπέντε κεφάλαια που περιέχουν πολλούς μύθους των οποίων οι ήρωες είναι ζώα. 

Ανάμεσά τους κι ένας παρεμφερής μύθος, με αυτόν του Αισώπου, μια ιστορία κολακείας της Ανατολής, όπου ένα τσακάλι επαινεί τη φωνή του κόρακα όταν εκείνο σκαρφαλωμένο σε μια μυρτιλιά γεύεται τους ώριμους καρπούς της. Το κοράκι, που κατανοεί την πονηριά του τσακαλιού απαντά μεγαλόψυχα και μοιράζεται με το τσακάλι λίγα από τα φρούτα... 

Aξίζει να αναφερθεί πως ο μύθος του "Κόρακα και της Αλεπούς" ήταν αγαπημένος και για τους σχεδιαστές γραμματοσήμων. Μεταξύ των χωρών που το έχουν παρουσιάσει είναι και η χώρα μας σ' ένα γραμματόσημο των 32 δραχμών που εκδόθηκε το 1987, μέρος της σειράς με θέμα του Μύθους του Αισώπου:

georgakas

MOYΣΙΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΕΙΣ:

1. Ιδιαίτερα πνευματώδης συνθέτης ο Ζακ Όφενμπαχ, μάς δίνει μια παρτιτούρα δροσερή, κεφάτη, αέρινη και διασκεδαστική, η μελωδική γραμμή και ο ρυθμός της οποίας ταιριάζουν εύστοχα στο σατιρικό ύφος, τις αιχμές και νύξεις του διδακτικού μύθου του "Κόρακα και της Αλεπούς".

Offenbach: Fables de la Fontaine-«Le corbeau and le renard»

2. Οι κριτικοί συχνά αναφέρονταν στην κομψότητα της συνθετικής γραφής του Charles Lecocq και τον επαινούσαν για «το ελαφρύ άγγιγμα της μουσικής του, το λυρισμό και τη φινέτσα της».

Στοιχεία που βρίσκουμε στον τραγουδιστικό κύκλο «Fables-Μύθοι» για υψηλή ανδρική φωνή και πιάνο:

Charles Lecocq: Fables de La Fontaine-«Le corbeau and le renard»:

3. Από τη σύγχρονη εποχή ο γάλλος τραγουδοποιός και συνθέτης, Grégoire (γεννημένος Grégoire Boissenot),  μάς δίνει μια μελωδία αφηγηματικού ύφους με νοσταλγική χροιά που παραπέμπει στο παρελθόν της σοφίας του Αισώπου…

4. Από το γαλλικό μπαρόκ, ο Louis-Nicolas Clérambault διακρίθηκε για τις εμπνευσμένες από μύθους κοσμικές συνθέσεις του. Η μουσική συλλογή του «Fables-Μύθοι» που ξεχωρίζει για την ευρηματική συνθετική γραφή και τη μελωδική φυσικότητα περιλαμβάνει και τον μύθο του Αισώπου: «Αλεπού και κόρακας»....

 Louis-Nicolas Clérambault: «Le corbeau and le renard»:

5. Ιδιαίτερη είναι η σύνθεση του Γκουνώ εμπνευσμένη από μύθους του Λαφονταίν γα τρίφωνη χορωδία. Ο γάλλος συνθέτης τονίζει το ιδιαίτερο ύφος του κειμένου με τη γραμμική απαλότητα της μελωδίας του, την οποία χαρακτηρίζει ποιητικότητα και συγκρατημένη έξαρση ευθυμίας.  

Charles Gounod: Charles Gounod: Le corbeau and le renard για χορωδία acapella

6. Ο  Maurice Delage, μέλος της περιβόητης Ομάδας καινοτόμων καλλιτεχνών «Απάτσι», στην εποχή του υπήρξε βιρτουόζος πιανίστας, αγαπητός φίλος του Ραβέλ και ο πρώτος μαθητής του. Η σύνθεσή του-έμπνευση από τον Αισωπικό μύθο αποτελεί μια "ζωγραφιά παραμυθικών ηχοχρωμάτων" ιδιαίτερης αισθητικής, αρμονίας και μελωδική γραμμής.

Maurice Delage: Le corbeau et le renard :