Από μικρή ηλικία επινοούσε φανταστικούς χαρακτήρες, διαφορετικούς μεταξύ τους, που μαρτυρούν και τη διττή φύση του συνθέτη ο οποίος έβλεπε τον εαυτό του σαν δύο ξεχωριστές οντότητες.
Μάλιστα, στο μουσικό του κόσμο είχαν και όνομα: "Φλορεστάν" και "Ευσέβιος"!
Ο πρώτος ήταν εξωστρεφής, εκδηλωτικός, ενθουσιώδης, ενώ ο δεύτερος ευαίσθητος, τρυφερός, στοχαστικός κι ονειροπόλος.
Ο Ρόμπερτ, που ήταν το μικρότερο από πέντε αδέρφια πέρασε μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία σ 'ένα πολιτισμένο σπίτι. Ο πατέρας του ήταν εκδότης και βιβλιοπώλης γι' αυτό βρήκε πλούσιο υλικό να θρέψει τη νεανική του φαντασία. Λάτρευε τα βιβλία, ιδίως την ποίηση, Μπάυρον και Σαίξπηρ, όπως και τα κείμενα του Ζαν Πολ, του κατ'εξοχήν πνευματικού πατέρα της ρομαντικής ποίησης.
Είχε όμως αδυναμία και στα παραμύθια. Αδερφοί Γκριμ και Σαρλ Περώ τού δίδασκαν τη λεπτή γλώσσα του συναισθήματος, καθώς και τη "σκοτεινή γλώσσα του υποσυνείδητου", όπως έλεγε ο ίδιος.
Το 1851 ο Ρόμπερτ Σούμαν, που ενδιαφερόταν για το "γραφικό και το φανταστικό" συνέθεσε το "Märchenbilder, Op. 113", μια σουΐτα τεσσάρων "Παραμυθικών Εικόνων" για βιόλα και πιάνο.
Παρότι στην παρτιτούρα δεν υπάρχει καμία ένδειξη, γνωρίζουμε από σημειώσεις του ποιά συγκεκριμένα παραμύθια είχε στο μυαλό του ο συνθέτης, και ποιά πλάσματα ή γεγονότα απεικονίζονται σε καθεμιά από τις 4 κινήσεις της σουίτας, που αφιερώθηκε στον Γερμανό μαθητή του, βιολονίστα, μουσικολόγο και μαέστρο, Wilhelm Joseph von Wasielewski.
- Έτσι, οι δύο πρώτες κινήσεις σκιαγραφούν σκηνές από την ιστορία της "Ραπουνζέλ" των αδελφών Γκριμ. Με ξεχωριστό ενδιαφέρον το πρώτο μέρος, ακολουθεί μια μέτρια ρυθμική αγωγή (Nicht schnell=Όχι γρήγορο) και χαρακτηρίζεται από το γεμάτο ποίηση και λυρική ενατένιση αρχικό θέμα που παρουσιάζει πρώτα η βιόλα.
Η συνέχεια χτίζεται πάνω σ' ένα ρομαντικό διάλογο ανάμεσα σε βιόλα και πιάνο που αφηγείται τη θαυμαστή παραμυθική εικόνα του πρίγκιπα, που ιππεύει μέσα στο δάσος, όταν ακούει τη γλυκιά φωνή της Ραπουνζέλ που τραγουδάει από τον πύργο.
Ανάλαφρα μα γεμάτα πάθος και ζωντάνια τα περάσματα της βιόλας στην ειδυλλιακή τονικότητα της ρε ελ., στη συνέχεια ακολουθώντας τη ρυθμική ένδειξη "Lebhaft=ζωντανά", περιγράφουν το γοητευμένο πρίγκιπα από την αιθέρια φωνή, που ζητά απ' τη Ραπουνζέλ να ρίξει από το παραθύρι της τα μακριά, κατάξανθα μαλλιά της για ν' ανέβει.
Μελωδική γραμμή με ιδιαίτερους τονισμούς, μικρή διάρκειας νότες, παρεστιγμένα και εναλλαγές δυναμικής δηλώνουν πως τα βέλη του έρωτα κάνουν τις καρδιές των δυο νέων να σκιρτούν ακατάπαυστα, συναίσθημα που εκφράζεται έντονα στην διάχυτη μελωδικότητα του καταληκτικού θέματος, όπου δεσπόζει η γραμμή της βιόλας, με το πιάνο να συνοδεύει με ρυθμική χαλαρότητα και ηρεμία.
- Η τρίτη κίνηση απεικονίζει τον Ρουμπελστίλτσκιν, παραμύθι επίσης των αδερφών Γκριμ που αναφέρεται σ' ένα πλάσμα της γερμανικής λαογραφίας. Πρόκειται για ένα μικρό ξωτικό που προκαλεί θόρυβο με τις κουδουνίστρες του ταράζοντας την ηρεμία των ανθρώπων. Είναι ένα πειραχτήρι ξωτικό, πρωταγωνιστής σ' ένα παραμύθι, που φέρνει τους μικρούς αναγνώστες αντιμέτωπους με θέματα όπως η αλαζονεία και η υπέρμετρη απληστία.
Με την ένδειξη "Rasch, ταχύτατα" ξεκινούν τα δυο όργανα ακολουθώντας μια μελωδική γραμμή στη ρε ελ. με συνεχόμενα, γεμάτα ενέργεια τρίηχα για τη βιόλα και πολύφωνες συγχορδίες και τρίλιες από το πιάνο να αφηγούνται τα κατορθώματα του ξωτικού, που βοηθάει την κόρη του μυλωνά, ζητώντας της όμως μόλις γίνει βασίλισσα, να του δώσει το πρώτο της παιδί.
Θυελλώδες και με έντονες εξάρσεις το μέρος που ακολουθεί στη Σι μείζονα, χαρακτηριστικής διάρθρωσης, παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα παραλλαγμένη επανάληψη του πρώτου τμήματος.
Με ωραίο τρόπο από άποψη αρμονίας ο συνθέτης στρέφεται προς την αρχική τονικότητα για το καταληκτικό τμήμα, που αφηγείται τον εύθυμο, διασκεδαστικό χορό του Ρουμπελστίλτσκιν με τις νεράιδες του δάσους...
- Η τέταρτη κίνηση αφηγείται μουσικά την "Ωραία Κοιμωμένη", παραμύθι του Σαρλ Περώ.Αυτή η τελευταία κίνηση της σουΐτας με την ένδειξη: "Langsam, mit melancholischem Ausdruck-Αργά, με μελαγχολική έκφραση", παραπέμπει σε τρυφερή, νοσταλγική και αιθέρια ονειροπόληση. Αφηγείται το μέρος του παραμυθιού όπου η πριγκίπισσα που έχει τρυπήσει το δάκτυλό της με το αδράχτι πέφτει σε αιώνιο ύπνο.
Χαρακτηριστικό και ασυνήθιστο μελωδικά είναι το φινάλε με αρμονικές εκπλήξεις.
Ο νεαρός βασιλιάς θαμπωμένος από την ακτινοβόλα ομορφιά της πριγκίπισσας δίνει το πολυπόθητο φιλί που ξορκίζει την κατάρα της κακιάς νεράιδας.
Στα τελευταία μέτρα, εμφανίζεται ως coda ένα τελείως απέριττο μοτίβο με ελάχιστες νότες αφήνοντας ως απόηχό του μια συγχορδία που διαλύεται σταδιακά, χωρίς όμως να χάνεται η λάμψη και η ζεστασιά του, θυμίζοντας στους ακροατές τη φράση του παραμυθικού τέλους: "έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα"...
Schumann: "Märchenbilder, Op. 113"
πιάνο: Sviatoslav Richter
βιόλα: Yuri Bashmet
Έτσι, δυο χρόνια αργότερα από τη Σουίτα "Märchenbilder" συνθέτει και το "Märchenerzählungen, Op. 132 - Αφηγήσεις παραμυθιών", για κλαρίνο, βιόλα και πιάνο, εμπνεόμενος από παραμυθικές σκηνές, χωρίς όμως να αναφέρει ποτέ ποιες, αφήνοντας τις λεπτομέρειες στη φαντασία των ερμηνευτών και των ακροατών του.
 |
| "Schumann", Πορτραίτο φιλοτεχνημένο από τον Jean-Joseph-Bonaventure Laurens την εποχή σύνθεσης των "Αφηγήσεων παραμυθιών" |
Ο παραμυθικός κύκλος γράφτηκε λίγο διάστημα πριν την απόπειρα αυτοκτονίας του διαταραγμένου Σούμαν πέφτοντας στα νερά του Ρήνου. Το ύφος της σύνθεσης δεν προοιώνιζε όλα όσα θα επακολουθούσαν.
Παρότι δεν γνωρίζουμε τα παραμύθια, που ο Σούμαν είχε κατά νου όταν έγραφε τις "Παραμυθικές Αφηγήσεις", οι μουσικοαναλυτές έκαναν μια απόπειρα αποκωδικοποίησης του "ρομαντικού, μυστηριακού κόσμου" που περιγράφει ο συνθέτης σε αυτόν τον κύκλο, που οργανικά διαφέρει από τον προηγούμενο με την προσθήκη του κλαρινέτου. Έναν συνδυασμό που επιλέχθηκε από τον Σούμαν για το "πολύ περίεργο και αινιγματικό ηχητικό του αποτέλεσμα".
- Στην πρώτη κίνηση οι ειδικοί διακρίνουν στις διάφανες τρίλιες και τα στακάτι, τις χορευτικές φιγούρες μιας νεράιδας.
- Στη δεύτερη, με "μοτίβα βαριά και αδέξια ρυθμικά", όπου το κλαρινέτο κινείται σε υψηλές τονικά περιοχές, σκηνές με πελώριους γίγαντες, ενώ
- Η λυρική τρίτη κίνηση με την απαλά ρέουσα μελωδία και τις κυματιστές νότες να εκτελούνται από τα τρία όργανα ισόρροπα δίνοντας την εντύπωση μιας ηχητικής πηγής, παραπέμπει στην ανυπομονησία μιας πριγκίπισσας, που τη χαρά προσμένει κι αγάπη λαχταρά...
- Το φινάλε ηχεί με ηρωική δύναμη, ίσως σκιαγράφημα ενός γενναίου, ατρόμητου ιππότη του οποίου την επιστροφή αναμένει η πριγκίπισσα του προηγούμενου τμήματος...
Schumann: "Märchenerzählungen, Op. 132"
κλαρινέτο: Leopold Wlach
βιόλα: Erich Weiss
πιάνο: Jörg Demus
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου