Ρενουάρ: η συνάντηση με τον Βάγκνερ...

 

"Portrait of Wagner". Renoir, ζωγραφισμένο την 15η Γενάρη 1882

"Κάποια μέρα, ένας από εμάς που δεν είχε μαύρο χρώμα, χρησιμοποίησε το μπλε.

Ο ιμπρεσιονισμός είχε γεννηθεί..."

(Renoir)

Ο Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ μπορούσε να στέκεται για ώρες μπροστά από ένα καβαλέτο προκειμένου να συμβάλει στη διαμόρφωση του ζωγραφικού ρεύματος που ονομάστηκε "ιμπρεσιονισμός" του οποίου υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του.
Ώρες ατέλειωτες, και μόνο να ζωγραφίζει, καθώς -όπως δήλωνε συχνά- του άρεσε "να κάνει έρωτα μόνο με το καβαλέτο και τα πινέλα του..."

Είτε ζωγραφίζει πορτραίτα, είτε τοπία, είτε νεκρές φύσεις, πάντα διακρίνεις έναν ονειρικό αισθησιασμό, μια αστείρευτη πηγή τρυφερότητας και δροσιάς!Εκρηξη χρωμάτων, διάχυτο φως, λεπτότητα γραμμών κι ευαισθησία...

Renoir, Αυτοπροσωπογραφία
(Φιλοτεχνημένο την ίδια περίπου εποχή
με το πορτρέτο του Βάγκνερ)

 Όμως ο Ρενουάρ, πριν από τη ζωγραφική φαίνεται πως έδειξε την λατρεία του για τη μουσική.
Μαθητής δημοτικού ακόμη, ξεκίνησε σπουδές στο τραγούδι και έγινε μέλος της χορωδίας στο Παρίσι, την οποία διηύθυνε ο Σαρλ Γκουνώ.
Ο Γκουνώ ήταν ο δάσκαλος, που εντόπισε την ιδιαίτερη ευαισθησία του και την απροσμέτρητη ανάγκη του για έκφραση.

Μεγαλώνοντας προέκυψε μια ιδιαίτερη προτίμηση στην όπερα και περισσότερο στα μουσικοδράματα του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Ο Ρενουάρ υπήρξε από τους πρώτους Βαγκνεριστές στη Γαλλία και ήταν μεγάλη η επιθυμία του να συναντήσει κάποτε το γερμανό συνθέτη.

Όταν το 1882 βρέθηκε στην Ιταλία, τού δόθηκε τελικά η ευκαιρία για το συναπάντημα με το μεγάλο του ίνδαλμα. Να συνομιλήσει και σφίξει το χέρι του μουσικού ήρωά του, που αυτό το διάστημα βρισκόταν και κείνος εκεί για λόγους υγείας, χωρίς βέβαια αυτό να τον εμποδίζει στην ενασχόληση με τη σύνθεση.



Βρίσκονταν στο Παλέρμο και το ραντεβού δόθηκε για το απόγευμα της 14ης του Γενάρη.
Ο ζωγράφος έφτασε νωρίτερα από την προκαθορισμένη ώρα. Ήταν φανερή η λαχτάρα του 40χρονου Πιερ-Ογκίστ να συναντήσει τον ιδιοφυή καλλιτέχνη που μίλησε για "ολοκληρωμένη Τέχνη", να ακούσει τις απόψεις του μεγάλου μεταρρυθμιστή, του ποιητή, σκηνοθέτη και φιλοσόφου...

Ο μέγας Ριχάρδος μπήκε στο δωμάτιο. Φορούσε ένα σκούρο κασμίρ κοστούμι και το λευκό πουκάμισο έκλεινε μπροστά με ίδιου χρώματος γραβάτα δίνοντας ένα τόνο ellegance στο στιλ του. Φαινόταν αρκετά γερασμένος με τα μακριά στο σβέρκο μαλλιά, όπως μακριές και ασυνήθιστες ήταν και οι φαβορίτες του που συνδέονταν αρμονικά με το γένι του, χωρίς μουστάκι... Ο Βάγκνερ πρόταξε το χέρι και με σπασμένα γαλλικά χαιρέτισε: 

-"Bonsoir, monsieur Renoir"

Η συγκίνηση του Ρενουάρ υπήρξε απερίγραπτη! Για δευτερόλεπτα στεκόταν αμήχανος. 'Οταν συνήλθε κινήθηκε κάπως αδέξια, όμως κατάφερε να ανταποδώσει το χαιρετισμό γερμανιστί:
-"Guten Abend, maestro! Τι τιμή να σας γνωρίζω!"

Η συζήτηση μεταξύ τους γινόταν σε μια γλώσσα ανάμικτη γαλλογερμανική, καθώς κανείς δεν μιλούσε τη γλώσσα του άλλου...

Ο Ρίχαρντ Βάγκνερ τού είπε πως μόλις είχε ολοκληρώσει ένα μουσικόδραμα, την ιδέα του οποίου είχε συλλάβει 25 χρόνια νωρίτερα. Μια ιδέα που ωρίμαζε μέσα του σιγά-σιγά, όπως ωριμάζει το άγουρο φρούτο. 

Parsifal, η σκηνή του φινάλε

-"Μόλις σήμερα έγραψα το φινάλε του "Πάρσιφαλ", μιας ρομαντικής ιστορίας βασισμένης στο επικό ποίημα του γερμανού, φον Έσενμπαχ για έναν ιππότη που αναζητά το Άγιο Δισκοπότηρο".
Ο Ρενουάρ θαμπώθηκε από το μεγαλείο του πνεύματος, τη δύναμη των λόγων του Βάγκνερ, από το πάθος με το οποίο ξετύλιγε τις ιδέες και τις απόψεις του για την τέχνη:

-"Το έργο έχει έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα, με αναφορές στην ιστορία των ιπποτών, θρύλους για το δισκοπότηρο και τη λόγχη με την οποία τρύπησαν τον Εσταυρωμένο Χριστό. Με κεντρικό ήρωα τον Πάρσιφαλ, περνάει από πολλά στάδια θρησκευτικά, φιλοσοφικά, ψυχαναλυτικά".

Η συνάντηση των δυο ανδρών κράτησε περίπου 45 λεπτά. Η συνομιλία τους γινόταν χαλαρά σε ένα αρκετά φιλικό επίπεδο, πίνοντας. Κάποια στιγμή, ο Ρενουάρ πρότεινε στο συνθέτη να ξαναβρεθούν την επόμενη μέρα για να τον ζωγραφίσει. Ο Βάγκνερ συμφώνησε. Όπως κι έγινε...

...
Ο Ρενουάρ ζωγράφιζε για περίπου 35 λεπτά. Διέκοψε μόνο όταν ο συνθέτης ένιωσε κάποια κόπωση. Του φάνηκε αδιάθετος... "Έχασε λίγο από το ευφυές χιούμορ του", θα έλεγε αργότερα... Λιγοστός ο χρόνος, όμως είχε καταφέρει να σκιαγραφήσει ένα αξιόλογο πορτρέτο του μαέστρου με το ψηλό μέτωπο και το διαπεραστικό βλέμμα...

Ο Βάγκνερ ζήτησε να το δει, με την αντίδρασή του να καταγράφεται αρκετά ενδιαφέρουσα.
- " Ω! τελικά νομίζω πως μοιάζω με προτεστάντη ιερέα".
Διφορούμενη η απάντηση του Βάγκνερ, δεν φανερώνει ούτε ικανοποίηση, ούτε απέχθεια για το πορτρέτο που είχε φιλοτεχνήσει ο γάλλος ιμπρεσιονιστής.

"Portrait of Wagner". Renoir, λιθογραφία 1900

Ωστόσο ο Ρενουάρ ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα είπε:
-"Ισως να μην είναι και τόσο πετυχημένο, όμως στο έργο υπάρχει σίγουρα κάτι απ' τον αξιοθαύμαστο Βάγκνερ και τη μεγαλοφυία του!"

(Ο Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ πέθανε σαν σήμερα, 3 Δεκέμβρη του 1919 κι ο "Πάρσιφαλ" ήταν το κύκνειο άσμα του Ρίχαρντ Βάγκνερ, καθώς και κείνος απεβίωσε ένα χρόνο ακριβώς μετά το ραντεβού του με τον γάλλο ιμπρεσιονιστή...)

Mια δεκαετία σχεδόν αργότερα ο Ρενουάρ επανεξέτασε την προσωπογραφία του Βάγκνερ κι έδωσε μια λιθογραφία περισσότερο ελεύθερη καλλιτεχνικά, που σήμερα κοσμεί τις αίθουσες του Μουσείου Τέχνης στο Σικάγο.

Θα απολαύσουμε το φινάλε του μουσικοδράματος.
Η τελευταία σκηνή εκτυλίσσεται μέσα στην Αίθουσα του Δισκοπότηρου. Ο Πάρσιφαλ  θεραπεύει την πληγή του Αμφόρτας με τη Λόγχη, η Κούντρυ πεθαίνει κι  ένα λευκό περιστέρι εμφανίζεται και στριφογυρνά γύρω από το κεφάλι του ιππότη. Μια δοξαστική μελωδία αντηχεί τριγύρω... 

R.Wagner: "Parsifal, scene III, Finale"
(Διευθύνει ο Herbert von Karajan)