Τρεις θρύλοι για τον Άγιο Νικόλαο...

 

"Three Legends of Saint Nicholas", Gerard David

Τον Άγιο Νικόλαο, προστάτη των ναυτικών και των εμπόρων τιμά σήμερα, 6 Δεκέμβρη η Εκκλησία μας

Γεννήθηκε το 270 μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας, από Έλληνες γονείς, πλούσιους και ευσεβείς.
Ο Άγιος είχε φιλάνθρωπα αισθήματα, έτσι όταν κληρονόμησε την τεράστια περιουσία του τη διέθεσε  στους απελπισμένους για να τούς ανακουφίσει...
Προίκισε άπορες κορασίδες, έκανε δώρα στους φτωχούς και τα ορφανά.

Ο Άγιος Νικόλαος είναι από τους πολύ αγαπητούς Αγίους της Χριστιανοσύνης γιάυτό και σχετίζεται με πολλούς θρύλους και παραδόσεις.

Ο Φλαμανδός ζωγράφος, Γκέραρντ Ντάβιντ, εκπρόσωπος της πρώιμης Αναγέννησης κι από τους τελευταίους μεγάλους Δασκάλους της Σχολής της Μπρυζ καταπιάστηκε κυρίως με θρησκευτικά θέματα. Τα μνημειώδη και συχνά πολύπτυχα έργα του Ντάβιντ χαρακτηρίζονται από τη διακριτικότητα και τον λεπτό σεβασμό με τον οποίο προσεγγίζει τα θέματά του.

Στο τρίπτυχό του: "Θρύλοι του Αγίου Νικολάου" εμπνέεται και απεικονίζει τρεις από τις δημοφιλέστερες ιστορίες, που σχετίζονται με τον Άγιο:

I. Πρώτο αριστερά βλέπουμε την αναπαράσταση του θαύματος που έλαβε χώρα λίγο μετά τη γέννηση του Αγίου, όταν βρέφος σηκώθηκε, στάθηκε στα πόδια του κι άρχισε ευθύς να προσεύχεται ευλαβικά.
II. Στο μεσαίο τμήμα του τρίπτυχου ο Ντάβιντ απεικονίζει το θρύλο της κρυφής δωρεάς του Αγίου στα τρία φτωχά ανύπαντρα κορίτσια και
III. Στο τρίτο δεξιά τμήμα την επίσης δημοφιλή ιστορία,  όπου ο Άγιος ανέστησε τρία σχολιαρόπαιδα, που είχε σφάξει ένας χασάπης για να βάλει το κρέας τους στον κιμά.

Οι τρεις δημοφιλείς θρύλοι έχουν εμπνεύσει και αντίστοιχα έργα μουσικής από την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης ως τη σύγχρονη εποχή...

1. Ένας μεσαιωνικός ύμνος αγνώστου δημιουργού ως προς τη στιχουργία και μουσική και αφιερωμένος στην αγιότητά Του έχει τίτλο: "Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε στην πόλη των Πατάρων".
Πρόκειται για Γρηγοριανή, μονοφωνική υμνωδία χωρίς όργανα και  μέτρο, που ακολουθεί το ρυθμό των λέξεων, όπου περιγράφεται η καταγωγή του Αγίου, η σεβάσμια στάση του καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του, αλλά και το θαύμα ως νεογέννητο να σταθεί όρθιο και να προσευχηθεί με ευλάβεια, όπως αναπαριστά ο Ντάβιντ στο πρώτο εικαστικό του τρίπτυχου:

"Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε στην πόλη της Πατάρων 

και καταγόταν από ευγενείς και πλούσιους συγγενείς. 

Ο πατέρας του ονομαζόταν Επιφάνιος 

και η μητέρα του Γιοχάννα.

Από την πρώτη μέρα που γεννήθηκε, 

όταν τον έλουσαν, τον έντυσαν 
στάθηκε όρθιος κι άρχισε να προσεύχεται

δεν ήθελε να θηλάσει Τετάρτη και Παρασκευή,

και μεγαλώνοντας απέφευγε τις απρεπείς συναναστροφές..."

2. Ο 'Αγιος Νικόλαος καθιερώθηκε ως προστάτης άγιος των παιδιών γιατί συνήθιζε να προσφέρει μυστικά δώρα στους ανθρώπους, ενώ μερικές φορές έβαζε νομίσματα στα παπούτσια τους.
Ένας θρύλος αναφέρει πως όταν έμαθε για έναν φτωχό, που δεν μπορούσε να παντρέψει τις τρεις θυγατέρες του γιατί δεν είχαν προίκα,  και με τον κίνδυνο να καταφύγουν στην πορνεία, αποφάσισε να προσφέρει ο ίδιος τα χρήματα. Όμως δεν ήθελε να το γνωρίζει κανείς κατά τη διδαχή "μη γνώτω η αριστερά τι ποιεί η δεξιά". Έτσι κρυφά και μέσα στο σκοτάδι της νύχτας πέταξε από το παράθυρο του σπιτιού τους τρία πορτοφόλια γεμάτα χρυσά νομίσματα, ένα για το κάθε άπορο κορίτσι.

Αυτή η μυστική προσφορά δώρων στα σπίτια των ανθρώπων μέσα στο σκοτάδι διαμόρφωσε και την παράδοση του Άγιου Βασίλη. 

Απλό και απέριττο μέσα στην αυστηρή του φόρμα είναι το μεσαιωνικό άσμα: "A worschipfull man hadde thre doughtres virgines", όμως σπάνιας ομορφιάς που ανατάσσει τον ακροατή προκαλώντας του μυριάδες συναισθήματα εσωτερικής γαλήνης και ψυχικής αγαλλίασης.

3. Ο Μπένζαμιν Μπρίττεν στην Καντάτα του για τον Άγιο Νικόλαο  σκιαγραφεί το πορτρέτο του αγίου επικεντρώνοντας στους σχετικούς με αυτόν θρύλους. Η μουσική του Μπρίττεν ενισχύει το δράμα του κειμένου με τη χρήση εντυπωσιακών αντιθέσεων σε αρμονίες, φωνητικά στυλ, αλλά και οργανικά ηχοχρώματα. Το έβδομο από τα εννέα μέρη της Καντάτας  αφηγείται μουσικά το σχετικό θρύλο με τον Άγιο που ανέστησε τα τρία σχολιαρόπαιδα, που είχε σφάξει ο χασάπης.

Γνωρίζουμε την παιδαγωγική δράση του Μπρίττεν, που πηγάζει από την ιδιαίτερη αγάπη του για τα παιδιά και μπορούμε να φανταστούμε την ευαισθησία με την οποία χειρίζεται το μέρος αυτό της καντάτας.

"Tίμοθυ, Μαρκ και συ Ιωάννη, φορέστε τα ενδύματα τα σαρκικά…", ψάλλει ο τενόρος (3:59) με τη χορωδία να συμπεριφέρεται αντιστικτικά…, και αποκορύφωμα το δοξαστικό "Αλληλούια" (5:12), σε απόδοση από παιδικές φωνούλες, με το οποίο σηματοδοτείται η επιστροφή των νεκρών παιδιών!