Όρκοι πίστης και υποστήριξης από τους Φιλικούς στην κραυγή των Ελλήνων...

Νικόλαος Ξυδιάς: "Ο όρκος των Φιλικών", Εθνική Πινακοθήκη Συλλογή Ιδρ. Κουτλίδη
(cnn)

Ανήμερα στον εορτασμό της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, στις 14 Σεπτεμβρίου 1814 ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία, μια μυστική οργάνωση που στόχευε στην προετοιμασία της Επανάστασης του 1821.
Ιδρύθηκε στην Οδησσό από τον Εμμανουήλ Ξάνθο, τον Νικόλαο Σκουφά και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ. Τέταρτο μέλος της, μυήθηκε ο Αντώνιος Κομιζόπουλος από τη Φιλιππούπολη, ενώ άλλοι μιλούν για το Ζακυνθινό, Νικόλαο Γαλάτη.

Οι Φιλικοί, έδιναν όρκο πίστης και επικοινωνούσαν με κώδικες, ψευδώνυμα και συνθηματικές λέξεις...

***

Στο παραπάνω εικαστικό έργο του ο ζωγράφος Νικόλαος Ξυδιάς απεικονίζει τη σκηνή του όρκου να λαμβάνει χώρα στο σκοτεινό εσωτερικό μιας εκκλησίας. Στο βάθος ο ιερέας μεταλαμβάνει τους πιστούς, ενώ σε πρώτο πλάνο σχεδόν συνωμοτικά τέσσερις άντρες συγκεντρώνονται προφανώς γύρω από το ευαγγέλιο.
Ο καλλιτέχνης ενδιαφέρεται να αποτυπώσει την αγωνία, αλλά και το υψηλό αίσθημα της στιγμής του όρκου, αδιαφορώντας για τις λεπτομέρειες, την ακρίβεια του σχεδίου ή τη λάμψη των χρωμάτων. Ετσι, επικεντρώνεται στις φωτοσκιάσεις. Δημιουργεί τονικές αρμονίες και αντιθέσεις με τις χρωματικές διαβαθμίσεις, ενισχύοντας τη δραματικότητα, την υπερβατική πνευματικότητα και το μυστικισμό που αναδύει η σκηνή του όρκου.

Στη Λογοτεχνία:

"Η κυρία Τσακάλωφ το είχε συνήθεια, σαν όλες τις μάνες του κόσμου, να ρίχνει τα βράδια μια ματιά στη μοναχοκόρη της, να την σταυρώνει και να την φιλά, μα καμιά φορά, ακόμα και μες στη νύχτα, πήγαινε στην κάμαρά της να δει μήπως το κοριτσάκι είχε ξεσκεπαστεί. Η Μαρούσκα το ήξερε κι είχε πάντα τα μάτια της τέσσερα. Για καλό και για κακό, άφηνε ανοιχτή την πορτούλα με τα σκαλάκια, κι αν η μητέρα της την έβρισκε στο δωματιάκι, θα μπορούσε πάντα να της πει πως πήγε να πάρει κάποιο βιβλίο. Αν όμως έβρισκε και τον Παντελή εκεί, τα πράματα θα μπερδεύανε…

"Ο Όρκος", Διον. Τσόκου

Εκείνη την Πέμπτη όμως, η κυρία Τσακάλωφ αρρώστησε βαριά.[...]η Μαρούσκα έτρεξε στον Παντελή.

—Απόψε! Του ‘πε. Απόψε θα ‘ρθεις στην κάμαρά μου!

—Βρε Μαρούσκα! Αν με πιάσουν;

—Όχι σου λέω! Δεν είναι κανένας φόβος.

[...]

—Ποιος είναι ο καινούριος; μουρμούρισε ο Παντελής.

—Τον έφερε ο Σκουφάς. Αυτός τον κατήχησε, μα τον ξέρει κι ο Ξάνθος. Τον λένε Νικόλα Γαλάτη, είναι Ζακυνθινός, κι έχει αδερφό Αρχιμανδρίτη. Είπε πως είναι εξάδερφος του Καποδίστρια.

—Σςςς! Του κυρίου Ευεργετικού να λες.

—Καλά ντε! Έκανε η Μαρούσκα νευριασμένη. Το παρακάναμε πια με τα παρατσούκλια!

[...]

—Θα κατηχήσουμε τους καλύτερους… ξακουστά ονόματα που ν’ ακούγονται μέσα κι όξω από την Ελλάδα. Τον Πατριάρχη… τον Μεγάλο Δραγουμάνο της Πύλης.

-Οι Καποδίστρια; Ο Ιωάννης και ο αδερφός του ο Βιάρος… είναι στο μυστήριο; Οι άλλοι τρεις κοιτάχτηκαν.

—Όχι, όχι ακόμα…

Το έμβλημα της Φιλικής Εταιρείας

—Μα θα πρέπει… μας είναι απαραίτητοι. Ο Ιωάννης… Υπουργός των Εξωτερικών του Τσάρου… ο μόνος άνθρωπος που μπορεί να μας εξασφαλίσει χρήματα και τη Ρωσική βοήθεια! Απορώ πώς δεν το σκεφθήκατε!

—Κάπως δύσκολο να τον πλησιάσουμε! Είπε δισταχτικά ο Σκουφάς.

[...]

-Τώρα να ορκιστείς.Η κατήχησή σου τελείωσε…

Όλοι σηκωθήκανε. Ο Γαλάτης φαινόντανε συγκινημένος. Ακούμπησε το χέρι του στο Ευαγγέλιο, κι ο Σκουφάς, με βαθιά κι επίσημη φωνή άρχισε να λέει τον όρκο, τον φοβερό όρκο της Φιλικής Εταιρείας. Ο Γαλάτης τον ξανάλεγε:
"Ενώπιον του αοράτου και αληθινού Θεού… ορκίζομαι ότι θα είμαι πιστός εις την Εταιρείαν των Φιλικών… δεν θα φανερώσω τα σημεία εις κανέναν άνθρωπον… θα είμαι τίμιος και ενάρετος… θα βοηθώ τον δυστυχή και αδύνατον, θα αγαπώ εξ όλης της ψυχής την πατρίδα μου, θα καταφρονώ τη ζωή μου για να κάνω το καλό, θ’ αποκριθώ την αλήθεια στον κατηχητή μου… θα μισήσω τους τυράννους…"

(Νίτσα Τζώρτζογλου: "Το μυστικό των Φιλικών", greek-language)

Στη Μουσική:

Ανάμεσα στις συνθέσεις που γράφτηκαν από καλλιτέχνες φιλέλληνες για την υποστήριξη της ελληνικής ανεξαρτησίας ξεχωρίζει και μια στον τύπο του αργού εμβατηρίου του Φερνάντο Σορ με τιτλο: "Le Dernier Cri des Grecs - Η τελευταία κραυγή των Ελλήνων", που χρονολογείται τον Μάιο του 1829 και αποδεικνύει την παθιασμένη πίστη του στα ανθρώπινα δικαιώματα.

"Πάμε φίλοι, προχωράμε σιωπηλά,

Και να κόψουμε για πάντα τα άδικα σίδερα

Ήρθε η στιγμή μιας δίκαιας εκδίκησης.

Με τα κατορθώματα μας να καταπλήξουμε τον κόσμο.

Ακούτε τις γυναίκες μας αιχμάλωτες;

Με τις προσπάθειες μας θα ανοίξουν οι φυλακές τους.

Των παιδιών μας ακούω τις λυπημένες φωνές,

Πάμε, πάμε, πρέπει να νικήσουμε ή να πεθάνουμε!

Αλλά, ποιες κραυγές έχουν φτάσει σ' αυτή την ακτή;

Θεέ των Χριστιανών, είναι γαλλικά τραγούδια!

Των Ελλήνων την ψυχή θα ζωντανεύουν

Τέτοιοι πολεμιστές σίγουρα θα κερδίσουν!

Των δυστυχιών μας έχει εξαντληθεί το ποτήριο,

Ένας φιλικός λαός θα ξέρει να μας βοηθήσει.

Επιτέλους οι Έλληνες θα έχουνε μία Πατρίδα!

Πάμε, πάμε, πρέπει νίκη ή θάνατος!"

Fernando Sor: "Le Dernier Cri des Grecs":