Ο Σιμανόφσκι, οι Γκουράλοι κι ένας θρύλος που' γινε μπαλέτο...

 

Η φωτογραφία που βλέπετε παραπάνω είναι δική μου. Τραβηγμένη στην κεντρική πλατεία της Κρακοβίας παρέα με ταλαντούχα "κορίτσια", πανέμορφα μέσα στην παραδοσιακή τους στολή με αφορμή ένα πολιτιστικό και λαογραφικό  φεστιβάλ που ελάμβανε χώρα τις μέρες που επισκέφθηκα την πόλη. Οι κοπέλες είχαν έρθει από το Ζακοπάνε μια πόλη στα νότια της χώρας, στα  Όρη Τάτρα. Oι κάτοικοι αυτής της περιοχής αποκαλούνται Γκουράλοι. Οι ορεσίβειοι έχουν τη δική τους διάλεκτο, σπουδαία μουσική, χορευτική και αρχιτεκτονική παράδοση.

Villa Atma, το σπίτι του Κάρολ Σιμανόφσκι

Atma στα σανσκριτικά σημαίνει ψυχή. Αυτό το όνομα είχε δώσει ο πρώτος ιδιοκτήτης σε έναν ξενώνα που χτίστηκε στο Ζακοπάνε.
Μια ιδιαίτερης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής ξύλινη διώροφη κατασκευή με σοφίτα και εξέδρες,  πολύ γουστόζικη και γραφική.

"Ψυχή" σε εγχώριο ύφος που βασίζεται στα μοτίβα και τις παραδόσεις των Καρπαθίων, το "στυλ Ζακοπάνε".

Σε αυτό το σπίτι έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο σπουδαίος, Κάρολ Σιμανόφσκι, ο ιδρυτής της σύγχρονης πολωνικής σχολής και ο σημαντικότερος, μετά τον Σοπέν, Πολωνός συνθέτης. 

Ήταν στα τέλη του 1930 που διαγνώστηκε με φυματίωση. Για να βελτιώσει την κατάστασή του αποφάσισε να ζήσει κοντά στη φύση. Νοίκιασε το μικρό εξοχικό, το "σπίτι του ταπεινού ορειβάτη", όπως το χαρακτήριζε, στο Ζακοπάνε, ένα τόπο του οποίου η άγρια ομορφιά και η στοχαστική βουκολική του σιγαλιά, συγκινούσε το συνθέτη απ' όταν ήταν παιδί... 

Ερχόταν συχνά εδώ. Του άρεσε να πεζοπορεί στα βοσκοτόπια και τις λαγκαδιές των Τάτρα. Ήρθε σε επαφή με τους ντόπιους Γκουράλους*, αγάπησε τον πολιτισμό τους και ενδιαφέρθηκε για τη μουσική τους. 
Βυθίστηκε στην κουλτούρα τους, και αγκάλιασε την τονική τους γλώσσα, τους ρυθμούς και τις  μελωδίες τους, τις οποίες αφομοίωσε σε κάποιες από τις συνθέσεις του. Σε άρθρο του δε, με τίτλο: "About Goral Music" γράφει:

"Ο τύπος Γκοράλ, -σε όλες τις τέχνες, μουσική, αρχιτεκτονική και χορό-
είναι μοναδικής ομορφιάς.
Είναι απερίγραπτου κάλλους, που έχω κλείσει μέσα μου να ομορφαίνει την ψυχή μου.
Η μουσική δε, μέσα από τις ιδιότυπες αρμονίες και τις παράφωνες συνηχήσεις της,  
αποκτά μια "εξωτική" χροιά".  

Από τα χρόνια παραμονής του στο Ζακοπάνε και με επιδράσεις από τους Γκουράλους είναι το μπαλέτο του : "Harnasie , Op. 55", η ιστορία του οποίου διαδραματίζεται στα βουνά Τάτρα.
Η πλοκή περιστρέφεται γυρω από έναν θρύλο της περιοχής :  

Είναι άνοιξη και τα κοπάδια μεταφέρονται στα υψώματα των Τάτρα. Στη διαδρομή, μια βοσκοπούλα συναντά έναν ξένο από τα βουνά. Είναι ένας "harnas - ληστής".
Ο άνδρας τής εξομολογείται τον έρωτά του και κείνη ανταποκρίνεται. Όμως, σε λίγες μέρες πρόκειται να παντρευτεί έναν βοσκό που μεγάλωσαν μαζί.
Το δίλημμα μεγάλο: να συνεχίσει τιμώντας το λόγο που έχει δώσει στον παιδικό της φίλο για το γάμο τους ή ν'ακολουθήσει την καρδιά της;
Τελικά αποφασίζει να σεβαστεί τα ήθη και τις παραδόσεις του τόπου της και να συνεχίσει με το γάμο. Στο αποκορύφωμα της γαμήλιας διασκέδασης, οι ληστές των υψιπέδων εισβάλουν και ο Χαρνάς απαγάγει τη νύφη, που του έχει κλέψει την καρδιά.

Η παρτιτούρα του Σιμανόφσκι που ξετυλίγεται σε δυο πράξεις και επίλογο, σφύζει από λαϊκές μελωδίες και ρυθμούς των Τάτρα ενώ η ατμόσφαιρα των άγριων ορέων, του πρωτογονισμού της φύσης και των συναισθημάτων αποδίδεται ευφάνταστα με τη χρήση ιδιαίτερων εφέ από τη μικτή χορωδία και τον τενόρο σολίστα, που ερμηνευει άριες πάνω σε βουκολικά μοτίβα των ντόπιων ορεσίβιων.

Η μουσική δημιουργία του σπουδαίου Σιμανόφσκι μαρτυρά το μέγεθος της έλξης και γοητείας που άσκησε στο συνθέτη  η παράδοση των Γκουράλων και πώς αυτή εκφράστηκε μέσα απο τη μουσική του για το μπαλέτο.Με τα εκφραστικά μοτίβα του καταφέρνει να περιγράψει τις τραχιές, αιχμηρές μορφές των βουνών, τη λαξευμένη ανθεκτική πέτρα, αποκαλύπτοντας τον παράξενα "επικό" χαρακτήρα της κουλτούρας των Γκουράλων.

Το χρώμα της ορχήστρας, αλλά κυρίως η καινοτόμα προσέγγιση του συνθέτη στο λαογραφικό υλικό αποδεικνυει επιδράσεις από την "Ιεροτελεστία στην άνοιξη" του Ιγκόρ Στραβίνσκυ. Ωστόσο το ιμπρεσιονστικό ύφος των Ντεμπισί και Ραβέλ αναδύεται αβίαστα απο την παρτιτούρα που εμπλουτισμένο με τις παραδοσιακές μελωδίες της πατρίδας του συνθέτη καθιερώνεται ο προσωπικός του τρόπος έκφρασης, που όρισε το πλαίσιο εξέλιξης της πολωνικής μουσικής του 20ου αι.

*Γκουράλοι: οι κάτοικοι της περιοχής στα νότια της Πολωνίας, στα  Όρη Τάτρα. Ορεσίβειοι με δική τους διάλεκτο, σπουδαία μουσική, χορευτικη και αρχιτεκτονική παράδοση.

Πέντε χρόνια μετά την εγκατάσταση στη Βίλα Άτμα, ο πολωνός συνθέτης και πιανίστας πεθαίνει σαν σήμερα, 29 Μαρτίου 1937.

Karol Szymanowski: "Harnasie , Op. 55":