"Ο Σαιξπηρικός Οθέλος εμπνέει Μουσική, Χορό, Κινηματογράφο"

 

"Δυσδαιμόνα : Το χέρι μου σου 'χει χαρίσει την καρδιά μου!"
Οθέλος : "Γενναιόδωρο χέρι. Παλιότερα, οι καρδιές δίναν τα χέρια, ενώ σήμερα έχουμε κάνει έμβλημά μας να δίνουμε τα χέρια μα όχι τις καρδιές".

Eίναι τα λόγια του ερωτευμένου και οργισμένου Οθέλου προς τη Δυσδαιμόνα όταν οι υποψίες για απιστία της γυναίκας του αρχίζουν και κυριεύουν τη λογική του.

Από το θεατρικό έργο του Σαίξπηρ "ΟΘΕΛΟΣ", που έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 1 Νοέμβρη του 1604 στο Whithall Palace του Λονδίνου.
Ένα έργο που πραγματεύεται την αγάπη, την ερωτική ζήλια, αλλά και το θέμα του ρατσισμού και της συκοφαντίας, που αφανίζει ...

"Otello and Desdemona" Alexandre-Marie Colin

Ι. Φυσικά ξεκινώ με το ομώνυμο αριστούργημα του Βέρντι .

Ο "ΟΘΕΛΟΣ" είναι η προτελευταία όπερα του Βέρντι και θεωρείται από πολλούς ως η καλύτερή του.
Από τους ιδανικότερους, λόγω χροιάς, στο ρόλο, ο ιταλός Mario del Monaco,που τον ακούμε στην εκφραστικότατη άρια "Dio mi potevi".

Ένα πολύ ωραίο χορωδιακό από την πρώτη πράξη από τον ΟΘΕΛΛΟ του Βέρντι επίσης,όπου  οι Κύπριοι γιορτάζουν την επιστροφή του Οθέλου ,ανάβοντας φωτιές,πίνοντας και τραγουδώντας :

"Fuoco di Gioia-Φωτιά στη χαρά!"

ΙΙ. Έναν "Οθέλο" κάπως διαφορετικό μας δίνει ο Ροσίνι, ο οποίος αποκλίνει ελαφρώς από το Σαιξπηρικό κείμενο, τοποθετώντας τη δράση, αντί της Κύπρου στη Βενετία και κλείνοντας με ευτυχή κατάληξη το σενάριο.

"Othello and Desdemona" ,G. T. Chasseriau

Εκτός από το Ave Maria, χαρακτηριστική εδώ είναι η άρια της Δυσδαιμόνας,η πιο μακροσκελής άρια, νομίζω, απ'όλα τα μελοδράματα(η διάρκειά της αγγίζει τα δέκα λεπτά),χωρίς να κουράζει αφού η μελωδική της γραμμή υπογραμμίζει τη μαγική ,κατανυκτική ατμόσφαιρα!

 "Το τραγούδι της ιτιάς - Willow Song - Assisa a pie d'un salice"

"Ω! Διατί χίλιαις ζωαίς ο σκύλος να μην έχη!

     Η μία μόνη δεν αρκεί εις την εκδίκησίν μου!

     Α! Τώρα την αλήθειαν την βλέπω, Ιάγο!…Ιάγο,

     ιδέ με· εις τον άνεμον πετώ τον ερωτά μου.

     Επέρασε. — Απ' τα βαθειά του άδου έλα τώρα

     μαύρη Εκδίκησις! Και συ Αγάπη, εις το Μίσος

     παράδοσε τα στέφανα και το θρονί που είχες

     εις την καρδιάν μου. Φούσκωσε και συ βαρύ μου στήθος,

     κ' είσαι γεμάτον έχιδναις!"

ΙΙΙ. Έμπνευση από τον Οθέλο του Σαίξπηρ αντλεί και ο Ντβόρζακ στο ομώνυμο τρίπτυχο εισαγωγών.
Τη Φιλαρμονική του Βερολίνου διευθύνει ο Claudio Abbado.

Τα λόγια του λιμπρέτου,δ ονούν!!!

-Έκανες την προσευχή σου; Είπες όλα σου τα αμαρτήματα;

-pieta,λυπήσου με!

Συγκλονιστική η στιγμή του τέλους...όταν αυτοκτονεί ο Οθέλος, απλώνει το χέρι για να αγγίξει το νεκρό της σώμα και ψιθυρίζει :

[-Να σε ιδώ πώς φαίνεσαι; Δυστυχισμένη νέα! Ωσάν το σάβανον χλωμή! 

Κόρη μου! Κρύα, κρύα! Ωσάν το μάρμαρον αγνή και κρύα!… 

Ω! διώξατέ με, Δαίμονες, με ξύλα, με μαχαίρια, κ' εβγάλετέ με απ' αυτήν την ουρανίαν θέαν! Ω! ρίξετέ με να χαθώ εις την ανεμοζάλην! ...

 Βουτήξατέ μ' εις πέλαγος από φωτιάν λυωμένην! 

Ω Δυσδαιμόνα μου! Νεκρά, νεκρά — ω Δυσδαιμόνα!]

Τα τελευταία του λόγια δείχνουν το μέγεθος της μεταμέλειάς του για την ακατονόμαστη πράξη του.

[-Να πείτε πρέπει για κάποιον που αγάπησε ,όχι συνετά,

αλλά μ'αγάπη περισσή!

Για κάποιον που εύκολα δε ζήλευε,αλλά όντας θυμα σκευωρίας 

μπερδεύτηκε ανεπανόρθωτα].

"Ο θάνατος της Δυσδαιμόνας" , Ε.Ντελακρoυά

"O Οθέλλος σε μπαλέτο"

IV. Το 1949 ο μεξικανός Χοσέ Λιμόν δημιούργησε μια χορογραφία 20 περίπου λεπτών εμπνευσμένη από το θεατρικό του Σαίξπηρ,δίνοντας τον τίτλο :  "The Moore's Pavane", όπου Moore σημαίνει "Άραβας της Μαυριτανίας", συνεπώς και Μουσουλμάνος.

Oι χορευτές υποδύονται τα δυο ζευγάρια...τον Οθέλλο και την αθώα Δεισδαιμόνα...τον ύπουλο Ιάγο και τη δίκαιη Αιμιλία,που κινούνται αέρινα πάνω στις μελωδίες από την "Pavane και  Chacone" του Purcell.
Παρακολουθούμε ένα μικρό απόσπασμα :

V. Aξίζει να αναφερθεί ότι ο πρώτος κινηματογραφικός Οθέλος έγινε το 1908.

Εν έτει 1952 Ο Ορσον Ουέλες υποδύεται τον πρωταγωνιστικό ρόλο και σκηνοθετεί την ομώνυμη ταινία.
Τολμηρή και πρωτοποριακή παραγωγή, ορόσημο για τον κινηματογράφο.
Η μουσική της ταινίας ειναι του ιταλού Francesco Lavagnino, διάσημου συνθέτη κινηματογραφικής μουσικής των αρχών του 20ού αι.

VI. Θα κλείσω αυτό το αφιέρωμα στον Σαιξπηρικό Οθέλο με ένα θεατράλε τραγούδι που ερμηνεύει η Γιώτα Νέγκα, σε ρυθμό τάνγκο και το ακορντεόν να συνοδεύει με σπαρακτικό ηχόχρωμα...
Το τραγούδι γράφτηκε κι αφιερώθηκε στο Μάνο Ελευθερίου, όταν οι συντελεστές τους έμαθαν πως ο Ελευθερίου θα ερμήνευε ένα Σαιξπηρικό μονόπρακτο στο πλαίσιο εκδήλωσης για να τιμηθεί.

[Οθέλλος", Shakespeare W.Εκδ. Πατάκη-Μετ. Κ.Καρθαίος, Η ιστορία της όπερας, Wiki, http://www.zoupas.eu/files/othello, http://www.gutenberg.org/cache/epub/32797/pg32797.html]