"Παλόμα" μπρος στ’ ανοιχτό παράθυρο...

"Θα τα πεις όλα" φώναξε κάποιος κι άρχισα να τους διηγούμαι για τη μητέρα μου:
το καλοκαίρι τα βράδια τραγουδούσε την "Παλόμα" μπρος στ’ ανοιχτό παράθυρο, ο παππούς τη συνόδευε με την κιθάρα, το φεγγάρι τους φώτιζε σα νά 'ταν αιώνιοι"

(Tάσος Λειβαδίτης: "Ιστορική σύγχυση").

Πολλά είναι τα μέρη στις ποιητικές συλλογές του Τάσου Λειβαδίτη, που μαρτυρούν και αναδεικνύουν την ποιητική και προσωπική του σχέση με τη μουσική.

Το ύφος του αγαπημένου ποιητή μας απλό, λιτό, άλλοτε εξομολογητικό, υπαινικτικό, επιθετικό ή ήρεμο, πάντα όμως με λυρισμό και άφθαστη ζωντάνια, πλούσια εκφραστικό. Όπως στο παραπάνω μικρό απόσπασμα, όπου μεταφέρει τη θύμηση των αγαπημένων τα καλοκαιρινά βράδια όταν τριγύρω ανέμιζαν γνωστές μελωδίες, πλάθοντας έτσι εκτός από οπτική και συγκινητική ηχητική εικόνα από το παρελθόν, κέντρο της οποίας είναι ένα γνωστό μελωδικό μοτίβο της εποχής του...

Να θυμίσουμε πως το "La Paloma-Το Περιστέρι", που αναφέρει ο Λειβαδίτης είναι τραγούδι του Βάσκου συνθέτη, Σεμπαστιάν Υραντιέ και η έμπνευσή του έρχεται από τις Ιστορίες του Ηροδότου...

Sebastián Yradier

Το 1961 ο Υραντιέ ταξίδεψε στην Κούβα, κάτι που φανερώνει και η πρώτη πρόταση του τραγουδιού: "Cuando Sali de la Habana,valgame Dios=Όταν έφυγα από την Αβάνα, με τη βοήθεια του Θεού".
Εκεί διαβάζοντας Ηρόδοτο και συγκεκριμένα Ελληνοπερσικούς πολέμους εντυπωσιάζεται από την τρικυμία που είχε να αντιμετωπίσει ο Μαρδόνιος με τους ναύτες του στις ακτές του Άθω. Όλα τα πλοία βυθίζονται και το πλήρωμα χάνει τη ζωή του, ενώ τα λευκά περιστέρια που συνόδευαν τα καράβια εγκατέλειπαν τον χώρο της τραγωδίας...μεταφέροντας μηνύματα αγάπης κι ελπίδας από τους στρατιώτες, που έχασαν την ζωή τους στη θάλασσα.

Ειδικά η εικόνα αυτή συγκλονίζει το συνθέτη, νιώθοντας ότι η αγάπη ξεπερνά τον θάνατο.

Επηρεασμένη από το κουβανέζικο στυλ, η Paloma μελωδικά αποκτά ρυθμό χαμπανέρας..
Η μελωδία διασκευάστηκε σε πολλά είδη μουσικής και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. 

Στα ελληνικά, η "Παλόμα" έγινε "Μαριώ" και έκανε επιτυχία προπολεμικά η δασκάλα της Μαρίας Κάλλας, ισπανίδα Ελβίρα ντε Iντάλγκο...
Κι έλεγε το τραγουδάκι που ήταν και αγαπημένο των παππούδων και των γονιών μου...:

"Μακριά, σαν φύγω μάνα στην ξενιτιά

Για μένανε παρακάλα την Παναγιά

Κερί να της τάξεις, να 'ρθω με το καλό

Και σένα και τη Μαριώ μου να ξαναδώ...."

Με ένα απόσπασμα από τους ελληνικούς στίχους, ο Τάσος Λειβαδίτης ξαναναφέρει την "Παλόμα-Μαριώ" στη συλλογή του: "Καντάτα- αυτός με την Παλόμα".

Στη μουσική, με τον όρο Καντάτα αποδίδεται μια φωνητική σύνθεση, που ερμηνεύεται από έναν ή περισσότερους σολίστ ή και χορωδία, με ή χωρίς οργανική συνοδεία στη μορφή μικρού ορατορίου.

 Αυτό το μουσικό είδος αναπτύχθηκε τον 17ο αι. και  στη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα διαμορφώθηκε  τον 18ο αι., κυρίως με τις καντάτες του Γ.Σ.Μπαχ. Υπάρχουν εκκλησιαστικές, αλλά και κοσμικές καντάτες.

Η "Καντάτα" του Τάσου Λειβαδίτη είναι ένα συνθετικό ποίημα με θεατρική σύνθεση. Ο ίδιος ο ποιητής μας δίνει στην αρχή το σκηνικό και τα πρόσωπα: 

(Σκηνικό: Συνοικιακός δρόμος σύγχρονης πόλης. Αρχίζει να βραδιάζει.
Πρόσωπα: Ποιητής. Διάφοροι περαστικοί....Αυτός που σφύριζε την Παλόμα.... Χορός από γυναίκες και άνδρες...)

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Λειβαδίτης εγκωμιάζει την ανοιξιάτικη, ανθοφορεμένη φύση, που οι μύριες ευωδιές της, τα χρώματα και οι εικόνες της απογειώνουν τις αισθήσεις...

"Πες μου, α, πες μου, λοιπόν, πού πήγε όλη εκείνη η άνοιξη,

τα χωρατά των σπουργιτιών, σγουρά γέλια των θάμνων,

οι παπαρούνες σα γλυκά κόκκινα στόματα, ρυάκια μου ασυλλόγιστα, πού πάτε;

Σαν ένας γρύλλος που ξεχάστηκε στη μέρα το ξύλινο μαγγανοπήγαδο μακριά,

πλάι στο πηγάδι ο παππούς παίζοντας την κιθάρα του,

"μακριά, σα θα φύγω, μάνα, στην ξενιτιά",

ένα κλωνί βασιλικός μες στα χοντρά ρουθούνια του

να ευωδιάζουν τα πλεμόνια του απ’ τις στερνές ομορφιές της γης,

πουλιά πετούσαν στα κλαδιά, σα να πηγαίνανε χαρούμενα μηνύματα

από κόσμο σε κόσμο. Απρόοπτα, ξαφνιασμένα πρωινά και μεγάλα, μακρόσυρτα σούρουπα

με τ’ άστρα να τρέμουν μακριά σαν ανοιξιάτικα μουσκεμένα βλέφαρα,

έκθαμβες ώρες, βαριές απ’ όλο το γιγάντιο Αόριστο

που έφτανε ως τον πόνο. Αίσθηση αβέβαιη όλων των μυστικών της ζωής

που διαπερνούσαν σα ρίγη, πέρα, κει κάτου, κει κάτου, μακριά,

τους βραδινούς ορίζοντες"

"La Paloma":

Και με τους ελληνικούς στίχους:

Αφορμή για το κείμενο έδωσε ο αγαπημένος ποιητής Τάσος Λειβαδίτης που σαν σήμερα, 20 Απριλίου 1922, γεννήθηκε. Η σπουδαία, διαχρονική ποίησή του παραμένει ανέγγιχτη στο χρόνο και θα συγκινεί πάντα κάθε ευαίσθητο αναγνώστη...