Μεγάλη Πέμπτη: Η υπερφυής Προσευχή και ο Μπετόβεν...

Στο συναξάριο της Μεγάλης Πέμπτης, η Προσευχή στον Κήπο της Γεθσημανή ονομάζεται "υπερφυής Προσευχή", δηλαδή προσευχή άλλης, ανώτερης φύσης, ανώτερη των προσευχών των κοινών ανθρώπων.

"Αγωνία στον Κήπο της Γεθσημανή", Δ. Θεοτοκόπουλος

"Πατέρα μου, Ει δυνατόν εστί, παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο!"

 (Ματθ. 26, 39)

Στον Κήπο της Γεθσημανή, ως υιός Ανθρώπου τη δεδομένη στιγμή και όχι ως υιός Θεού, ο Ιησούς προσεύχεται στον πατέρα του...
Μια ικεσία για το πικρό ποτήρι του θανά­του οφειλόμενη στο φυσικό αποτροπιασμό της ψυχής ενώπιον της φρικαλεότητας του θανάτου.
Ο Χριστός ήξερε πως ήρθε πια η ώρα της θυσίας και της αγωνίας. Έπρεπε να πιει ως τον πάτο το ποτήρι της ταπείνωσης και της οδύνης. Εμπρός στο βαθύ αυτό μαρτύριο, ακόμα και η δική του γαλήνια ψυχή σκοτίστηκε...

Από τον ουράνιο Πατέρα του ζήτησε δύναμη ν' αντέξει.

Άγγελος κατέβηκε εξ ουρανού για να Τον παρηγορήσει και να Τον γαληνεύσει. Το πνεύμα του αποσπάστηκε από τ' ανθρώπινα, νικώντας τελειωτικά την αγωνία...

"Agony in the Garden, Adriaen van de Velde (1665) 

Δεν γνωρίζουμε μετά βεβαιότητος αν ο Λ.Β.Μπετόβεν εκκλησιαζόταν συχνά. Όμως σίγουρα είχε βαθιά πίστη, που ως ελεύθερο πνεύμα δεν χρειαζόταν την Εκκλησία για να την εκφράσει και να την επιβεβαιώσει.

Από τα θρησκευτικά του έργα που σχετίζονται με τη Μεγάλη Πέμπτη είναι το μοναδικό του ορατόριο  στο σύνολο του έργου του: "Ο Χριστός στο Όρος των Ελαιών", το οποίο το συνέθεσε στα 32 χρόνια του.
Το λιμπρέτο είναι απλοϊκό και βασισμένο σε εδάφια των τεσσάρων Ευαγγελίων.



H περίοδος σύνθεσης του ορατορίου είναι ταραγμένη ψυχικά για τον Μπετόβεν, καθώς μόλις έχει ολοκληρώσει και τη Διαθήκη του Χάλιγκενσταντ, το κείμενο της οποίας αποτελεί προσευχή! Μαρτυρά όλη την απόγνωσή του για την απώλεια της ακοής του, αλλά και τη δύναμη που αντλεί ώστε να εκπληρώσει το καλλιτεχνικό του πεπρωμένο.
Έτσι, ίσως επιδρά βοηθητικά και ευεργετικά, στον τρόπο που καλείται να αποτυπώσει μουσικά την ανθρώπινη φύση του Ιησού, τη συναισθηματική αναταραχή του και την άντληση δύναμης από τον Θεό Πατέρα του.

"Πατέρα μου, Ει δυνατόν εστί, παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο!"

"Agony in the Garden", Μποτιτσέλλι

Θα ακούσουμε το συγκεκριμένο απόσπασμα (ρετσιτατίβο και άρια), όπου ο τιτάνας ακολουθώντας οπερατικές τεχνικές  αναθέτει τον ρόλο του Χριστού σε ηρωικό τενόρο.

Εστιάστε στις "ταραγμένες" δοξαριές από τα τοξοτά, στη  χρωματική "σφοδρότητα" στις ανόδους της ορχήστρας, στα απότομα, ορμητικά περάσματα της φωνής του τενόρου..., μέχρι το σημείο του αναστοχασμού, όπου με πτωτικό σχηματισμό επανέρχεται η γαλήνη, μακριά από την αγωνιώδη ένταση των πρώτων μοτίβων.


Ο Μπετόβεν, που ολοκλήρωσε το μεγαλειώδες ορατόριο μέσα σε δυο εβδομάδες, στο συγκεκριμένο -έντονης δραματικότητας-  μέρος εστιάζει με τη δύναμη της μουσικής του στην αποτύπωση της ανθρώπινης πλευράς του Θεανθρώπου, γι' αυτό μην προσπαθήσουμε ν' αναζητήσουμε στοιχεία των "Παθών" του παμμέγιστου Μπαχ, του "μουσικού του Θεού", που πίστευε, ότι η μουσική υπάρχει ΜΟΝΟ για να υμνεί τον Θεό...
Όμως αναμφίβολα το Μπετοβενικό ορατόριο φέρει τη σφραγίδα της μεγάλης έμπνευσης και της υψηλής δημιουργίας, στην οποία κανείς αισθάνεται το θείο φυσικά και απέριττα!

Beethoven: "Christ on the Mount of Olives, Op. 85":

1. Recitativo: "Ιεχωβά, εσύ, πατέρα μου!"(0:00-3:58)

2. Aria: "Η ψυχή μου κλονίζεται!Ολάκερη η ψυχή εντός μου, τρέμει!" (4:00)

Eρμηνεύει ο Nicolai Gedda:

Στο προτελευταίο χορωδιακό του δραματικού ορατορίου, "Αλλελούϊα", η χορωδία των αγγέλων διακηρύττει το θρίαμβο του Ιησού με τη νίκη του πέρα από το θάνατο!
Ο Θεάνθρωπος με την Ανάστασή Του, θα υψωθεί υπέρλαμπρος θριαμβευτής!

Beethoven: "Christ on the Mount of Olives, Hallelujah":