Ντάριο Φο, η αγάπη για την όπερα...

 

"Να ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου η επιθυμία σου να γελάσεις, ξεσπάει από μέσα σου σα γιορτή,

η επιθυμία να παίξεις και να γιορτάσεις…"

(απόσπασμα από το θεατρικό του Ντάριο Φο: Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω)

Yπήρξε μοναδικός θεατράνθρωπος με μοναδική αντίληψη για την τέχνη, ως σμίλεμα ψυχής και νου κι ως γλώσσα αιχμηρότατη και καυστική, που μπορεί να διορθώσει, πλάσει, μεταμορφώσει, διυλίσει...
Ελεύθερη και ασυμβίβαστη η σκέψη του, η ματιά του καλλιτεχνική, μα κυρίως ανθρωπιστική, χειριζόταν το λόγο άλλοτε ειρωνικά, άλλοτε σαρκαστικά, πάντα όμως προς όφελος της ανθρώπινης ψυχής.

Ένας χρόνος χωρίς τον Ντάριο Φο...

Ο αγαπημένος, αντισυμβατικός και γνωστός για την εξαιρετική ευφυΐα του ιταλός καλλιτέχνης έφυγε πέρσι σαν σήμερα 13 Οκτώβρη πλήρης ημερών αφήνοντας φτωχότερο κατά πολύ τον κόσμο της Τέχνης!
Το θέατρό του λαϊκό, με κείμενα και παραστάσεις αποενοχοποιητικά...Μια αύρα σύγχρονου Διονυσιασμού, με τη χαρά της ζωής να κυριαρχεί.

Ακόμα θυμάμαι μια μαθητική παράσταση του "Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω", έργο, που σαν κείμενο, με συντάραξε! Τρομερά επίκαιρο, έργο που θίγει σημαντικά κοινωνικά προβλήματα με ένα ιδιόμορφο χιούμορ, σατιρίζει τα κακώς κείμενα και την ανάγκη του απλού ανθρώπου να απεγκλωβιστεί από τη θηλιά της κοινωνίας...
Είχα γελάσει πολύ, παρότι θίγονται τόσο σοβαρά θέματα, κι ας ήταν η παράσταση μαθητική...

Ναι, ο Φο, λάτρευε την κωμωδία και κυρίως την ιταλική, που τής έδωσε άλλη πνοή, έτσι δεν θα μπορούσε να τον αφήσει ασυγκίνητο ο συμπατριώτης του Τζοακίνο Ροσίνι, που έφερε την όπερα μπούφα στην πρώτη γραμμή.

Από τις ιδιαίτερες συνεργασίες του με την όπερα (και καθώς -θαρρεί κανείς- σύγχρονος κληρονόμος ενός μεσαιωνικού γελωτοποιού, τού άρεσε να χρησιμοποιεί τεχνικές της κομέντια ντελ' άρτε) ήταν με τις όπερα μπούφα του ιταλού συνθέτη.

Το 1992, στο 'Αμστερνταμ και για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Ροσίνι, σκηνοθετεί, σκηνογραφεί και κάνει τα κοστούμια στον "Κουρέα της Σεβίλλης".
Ο Φο έχει πει πως:

"O Ροσσίνι είναι ο μουσικός της διατροφής και της αγάπης. 

Συνθέτει μουσική πλούσια σε βότανα και αρώματα, όπου μπορεί κανείς να βρει ελιές, 

ντομάτες, ψάρια, δεντρολίβανο, ζουμερά σταφύλια κι ευωδιαστά τριαντάφυλλα, 

μα και γλυκό κρασί που σε μεθά μαζί με το γέλιο των κοριτσιών".

Αυτή η σύλληψη τον οδηγεί στην ιδέα να πλάσει στη σκηνή ένα χαρούμενο καρναβάλι.
Κι ενώ ακούγεται η ουβερτούρα, γεμίζει το θεατρικό σανίδι με γλεντζέδες καρναβαλιού, βγαλμένους λες απ'την παλιομοδίτικη, μα πάντα νοσταλγική Κομέντια ντελ άρτε...

Εκτός από το Ροσίνι είχε αναδιατάξει και την "Ιστορία του Στρατιώτη" του Στραβίνσκυ, που όπως είχε ομολογήσει όταν είχε πρωτοδεί το έργο, είχε συγκλονιστεί βαθιά, τόσο που να μένει άγρυπνος για μερόνυχτα.

(Σχέδια κοστουμιών του Ντάριο Φο για τους ρόλους της Rosina και του Basilio)

Aπό την συγκεκριμένη παραγωγή της όπερας, σε σκηνοθεσία-σκηνικά και κοστούμια του Ντάριο Φο, ακούμε την άρια του Basilio από την 1η πράξη: "η συκοφαντία είναι αγεράκι":

Ο αντισυμβατικός καλλιτέχνης καθόλη τη διάρκεια της ζωής του υπήρξε αναζητητής. Αναζητητής της προόδου και της καινοτομίας. Ως λάτρης της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης υπογράμμιζε τις αντιθέσεις και τις διαφορές μεταξύ των τάξεων.

Για το λόγο αυτό, απέφυγε τις επίσημες και κλασικές μορφές θεατρικής επικοινωνίας. Με προσωπικό, ιδιαίτερα νεωτεριστικό τρόπο, παρουσίασε ιστορικά γεγονότα με τη φωνή των αγράμματων και αδαών, χρησιμοποιώντας το "grammelot", μια γλώσ­σα που "ε­φηύ­ραν" οι η­θο­ποιοί της commedia dell’ arte, ένα αστείο μείγμα ιταλικών διαλέκτων και ξένων γλωσσών, ονοματοποιητικούς ήχους και φωνητικές προεκτάσεις, ως καθολική γλώσσα.

Ο λό­γος του Φο έρεε σαν ορμητικό ρυάκι, έτρεχε ακατάπαυστα χω­ρίς κο­μπιά­σμα­τα, που συνδυαστικά με την αρμονία των μιμητικών κινήσεων και μορφασμών του, ηχούσε σαν μουσικό κελάρυσμα και στ’ αυ­τιά του πιο α­νί­δε­ου θε­α­τή...

Dario Fo - Grammelot Blues:

Μέρος του κειμένου δημοσιεύτηκε και στο ηλεκτρονικό περιοδικό iporta.gr