"Μεταρρύθμιση: Λούθηρος και Μέντελσον"

 

«Λούθηρος-95 Θέσεις», Ferdinand Pauwels

Πεντακόσια χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ, το θρησκευτικό κίνημα του 16ου αιώνα, που ίδρυσε τον Προτεσταντισμό.
Ήταν 31 Οκτωβρίου του 1517 όταν ο  Μαρτίνος Λούθηρος συνέταξε τις 95 θέσεις του και τις θυροκόλλησε στην είσοδο του καθεδρικού της Βιτεμβέργης, στις οποίες καταδίκαζε την πώληση συγχωροχαρτιών και την απόλυτη εξουσία του Πάπα.

Χαρακτικό του 1617, που δείχνει τον Λούθηρο να γράφει τις "Θέσεις"
στην πόρτα της εκκλησίας της Βιτεμβέργης με μια γιγάντια πένα

Για τον εορτασμό της 300τής επετείου της Ημέρας, ο Φέλιξ Μέντελσον συνέθεσε την 5η Συμφωνία του, γνωστή ως «Συμφωνία της Μεταρρύθμισης», ένα έργο ακαδημαϊκό και συγχρόνως προγραμματικό, που δεν έτυχε καλής υποδοχής παρότι ο Μέντελσον δίνει μια ξεκάθαρη ιδέα του μουσικού ύφους του, που δεχόταν επιρροές από την Λουθηρανική, εκκλησιαστική μουσική. Είχε επηρεαστεί από το ύφος του Μπαχ μετά την εκτενή μελέτη των έργων του κάντορα και στη συμφωνία του αυτή συναντώνται στοιχεία του μπαρόκ συνθέτη, όπως  το χορικό του φινάλε.

Γραμμένη στο μείζονα και ελάσσονα τρόπο της ΡΕ, η συμφωνία αναπτύσσεται σε τέσσερις κινήσεις:

• Στο 1ο μέρος, ο συνθέτης χρησιμοποιεί ως μοτίβο το «Αμήν της Δρέσδης», μια ακολουθία από έξι νότες, που πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τη χορωδία στο Βασιλικό παρεκκλήσι της Δρέσδης, εξού και το όνομα.
• Διαφορετικού πνεύματος είναι το vivace του 2ου μέρους. Θυελλώδες, ίσως ο Μέντελσον είχε πρόθεση να αποτυπώσει τις μνήμες από τους πολέμους της Μεταρρύθμισης.
• το «Αμήν της Δρέσδης» με περισσότερο λυρισμό ξετυλίγεται στο andante του 3ου  μέρους σε μια απλή κυκλική φόρμα άριας για τα πρώτα βιολιά, ενώ τα συνοδευτικά έγχορδα θυμίζουν τα αργά μέρη των σουιτών του Μπαχ  και
• η συμφωνία ολοκληρώνεται με την 4η κίνηση σε μορφή σονάτας, που θεματικά βασίζεται σε ένα από τα πιο γνωστά χορικά: « Ein feste Burg ist unser Gott- Θεός το Φρούριον Ημών», σε μελωδία και κείμενο του ίδιου του Λούθηρου. 

Πρόκειται για έναν από τους πιο αγαπημένους ύμνους της λουθηρανικής παράδοσης και συχνά αναφέρεται ως «Ύμνος της μάχης για τη Μεταρρύθμιση» κι ο θρύλος τον θέλει να τραγουδήθηκε  από το Λούθηρο και τους οπαδούς του στις 31 Οκτώβρη του 1517, όταν θυροκολούνταν οι 95 Θέσεις των Πρωτεσταντών στον καθεδρικό της Βιτεμβέργης(πάνω σε αυτόν τον ύμνο στηρίζεται και το έξοχο Χορικό του Μπαχ).






Ακούμε το 4ο μέρος της 5ης Συμφωνίας υπό την μπαγκέτα του Xέρμπερτ φον Κάραγιαν: 

«Θεός το φρούριον ημών,

Ασπίς εν τοις κινδύνοις.

Και βοηθός παντός πιστού,

Εν ώρα της οδύνης…»

Felix Mendelssohn: «Συμφωνία No 5, της Μεταρρύθμισης», Mov.4

Η Συμφωνία ολόκληρη από την Φιλαρμονική της Νέα Υόρκης και στο πόντιουμ ο Δ. Μητρόπουλος: