Ο Μίκης και το έθιμο της "Γκαμήλας"

 

Από τα σκηνικά που έκανε για την παράσταση ο Σπύρος Βασιλείου

Στο πνεύμα των ημερών και αποκριάτικο έθιμο που χάνεται στα βάθη του χρόνου, φέρνει ο χαιρετισμός μου.

Το ΕΘΙΜΟ της "γκαμήλας"

Την περίοδο της Αποκριάς κυκλοφορούσε στις γειτονιές ομοίωμα της «γκαμήλας», που το σώμα της ήταν ένας ξύλινος σκελετός σκεπασμένος με κιλίμια, λινάτσες, πολύχρωμες κουρελούδες, ενώ για κεφάλι χρησιμοποιούσαν κρανίο αλόγου.
Δυο άντρες που έμπαιναν από κάτω αποτελούσαν τα πόδια της και την γκαμήλα οδηγούσε ο καμηλιέρης με συνοδεία μουσικής.
Πολλοί από τους χωριανούς "φίλευαν" την καμήλα και τότε εκείνη γονάτιζε και για να τους ευχαριστήσει τους φίλαγε το χέρι.

Έθιμο της "Γκαμήλας", agro24

Άλλες φορές, η καμήλα έβρισκε ευκαιρία που ο καμηλιέρης ήταν απορροφημένος στο Διονυσιακό χορό του, και ξέφευγε από την επίβλεψή του.
Τότε, άρπαζε με το στόμα της ό,τι κρατούσαν οι παρευρισκόμενοι, που έτρεχαν να την πιάσουν, ενώ της "τις έβρεχαν" κιόλας…,με το συμβολισμό της κακοπάθειας του ζώου να παραπέμπει στις περιπέτειες του ανθρώπου μέσα στη ζωή και το χρόνο.

Το έθιμο συναντάται μέχρι σήμερα στη Θράκη, τη Μακεδονία, τη Φθιώτιδα, όμως ήταν αγαπημένο και των παλαιών Αθηναίων, όπου η "Γκαμήλα" αποτελούσε τη βασίλισσα του λαϊκού καρναβαλιού στις περιοχές του Ψυρρή.

Εικόνες που μάγευαν μικρούς και μεγάλους, ανάμεσά τους και τον Μίκη Θεοδωράκη, που μετουσίωσε την ξέφρενη αύρα τους στη Σουίτα Μπαλέτου "Ελληνική Αποκριά", όπου λαϊκές μελωδίες φορούν "συμφωνικό ορχηστρικό ένδυμα".

Ένα από τα μέρη του έργου είναι οι "Τρεις Καρναβαλικοί χοροί" που περιλαμβάνουν τα: Γαϊτανάκι, Αλογάκι, και Γκαμήλα.

Η αρχική έμπνευση δόθηκε όταν ο συνθέτης βρισκόταν εξόριστος στην Ικαρία το 1947 και ολοκληρώθηκε αρκετά χρόνια αργότερα στην Αθήνα.

Από το μπαλέτο: "Ελληνική Αποκριά"
(synodhporoi)

Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1953 κατόπιν παραγγελίας από το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου, η οποία χόρεψε και τον κύριο ρόλο, ενώ τα σκηνικά έκανε ο Σπύρος Βασιλείου.


Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Μίκης:

"Εξόριστος στην Ικαρία ήρθα για πρώτη φορά σε ουσιαστική επαφή με τη λαϊκή μας μουσική. Το πρώτο τραγούδι που άκουσα ήταν ο συρτός του Γ. Παπαϊωάννου: "Καπετάν Ανδρέας Ζέππος(Ψαροπούλα) όταν μια μέρα μας μετέφεραν με το καΐκι από τον Άγιο Κήρυκο στον Αρμενιστή. Έτσι, άρχισα να μαζεύω μεθοδικά λαϊκά τραγούδια. Καθώς είχα κάνει και τις σπουδές μου στη συμφωνική μουσική προσπάθησα να συνδυάσω αυτά τα δύο μουσικά ρεύματα. Από την μια την τεχνική της συμφωνικής μουσικής, όπως την διδασκόμαστε στα ωδεία και από την άλλη την λαϊκή μουσική..."

Παρατηρείστε, φίλοι μου και το μοτίβο του σαξοφώνου(1:33) από τη "Γκαμήλα" ...
Εμπνέει αργότερα το Μάνο Χατζιδάκι να γράψει τη μουσική πάνω σε στίχους Νίκου Γκάτσου στο τραγούδι του "Το πέλαγο είναι βαθύ", που μπορείτε να ακούσετε παρακάτω για να συσχετίσετε.

Τρεις Καρναβαλικοί χοροί: ΓΚΑΜΗΛΑ

Το πέλαγο είναι βαθύ