"James Joyce: όταν ο Οδυσσέας του συνάντησε τον Ντον Τζοβάννι"

 

O Tζόυς παίζει κιθάρα(1915)

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 2 Φλεβάρη 1882 στην Ιρλανδία κι έμελλε να γίνει ένας από τους κορυφαίους λογοτέχνες του 20ού αιώνα.

Ο Τζαίιμς Τζόυς προερχόταν  από μια οικογένεια, που αν μη τι άλλο αγαπούσε τη μουσική.


Ο  πατέρας του υπήρξε χορωδός, η μητέρα του πιανίστα, και η μουσική πάντα έπαιζε κυρίαρχο ρόλο στις οικογενειακές συγκεντρώσεις.


Ο ίδιος είχε ωραία φωνή τενόρου, έπαιζε πολλά μουσικά όργανα, μεταξύ των οποίων πιάνο και κιθάρα, ήταν προικισμένος με εξαίρετο αυτί...συνέθετε κιόλας...

Αν δεν είχε γίνει συγγραφέας, θα μπορούσε να ήταν ένας επαγγελματίας μουσικός.
Ήταν λάτρης  κυρίως της όπερας, εξάλλου είναι γνωστό πως ο Τζόυς προώθησε τον ιρλανδικής καταγωγής τενόρο Τζον Ο’ Σάλιβαν.

Η μουσική είναι παρούσα και στα έργα του φυσικά, με την τέχνη των ήχων να ενσωματώνεται μαεστρικά στις λογοτεχνικές αράδες του...

Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα απ΄το 4ο κεφ. του "Οδυσσέα" του, ένα μυθιστόρημα όπου αφηγείται τις περιπλανητικές συναντήσεις του ήρωά του στο Δουβλίνο κατά τη διάρκεια μιας συνηθισμένης ημέρας, με ευφυείς παραλληλισμούς με τα πρόσωπα της Ομηρικής Οδύσσειας.
Ο Τζόυς άρχισε να συγγράφει τον "Οδυσσέα" του το 1914. Το μυθιστόρημα ολοκληρώθηκε μετά από επτά χρόνια και εκδόθηκε την ημέρα των γενεθλίων του Τζόυς,  2 Φεβρουαρίου 1922.

Ο Τζόυς σε αυτό το αριστουργηματικό του πόνημα για να υπογραμμίσει την αφήγηση και να προσθέσει βάρος στους χαρακτήρες του παρεμβάλλει επεισόδια και θέματα από την τέχνη της μουσικής, που γνώριζε καλά.

Ο ήρωας Λέοπολντ Μπλουμ είναι παντρεμένος με την πριμαντόνα Μόλλυ:

"Έκανε τα ελατήρια να κουδουνίσουν καθώς σηκώθηκε απότομα με τον
ένα αγκώνα ακουμπισμένο στο μαξιλάρι...Η ζέστα του κορνιασμένου σώματός της διαχύθηκε στον αέρα σμίγοντας με την ευωδιά του τσαγιού που σερβίρισε.

Μια λωρίδα σκισμένου φακέλου ξεπρόβαλε από το ζαρωμένο μαξιλάρι.

[...]

-"Από ποιον ήταν το γράμμα;", ρώτησε.

(Έντονη γραφή, Μάριον)

-Ω!Από τον Μπόυλαν, είπε. Θα φέρει το πρόγραμμα.

-Τι θα τραγουδήσεις;

-"La ci Darem" με τον J.C Doyle, είπε, και της "Αγάπης το παλιό, γλυκό τραγούδι"

Τα σαρκώδη χείλη της χαμογελούσαν...

[...]

-Τι ώρα είναι η κηδεία;, ρώτησε

-Στις έντεκα, νομίζω.Δεν είδα την εφημερίδα.

[...]

Ο Λέοπολντ αισθανόταν να διχάζεται."Voglio e non vorrei"...

Aναρωτήθηκε αν εκείνη  θα το προφέρει σωστά.Voglio..."

***

James Joyce(Dublin)

Ο λογοτέχνης, φίλοι της μουσικοπαρέας, θα καταλάβατε πως αναφέρεται (σκόπιμα παραφράζοντας τη λέξη) , στη φράση: "vorrei e mi vorrei, Mi trema un poco il cor...Θέλω μα δεν τολμώ" από το διάσημο ντουετίνο του "Ντον Τζοβάννι" του Μότσαρτ.

Αρκετές σελίδες πιο κάτω ο Τζόυς εμφανίζει τον ήρωα με καρφωμένη τη Μοτσάρτια μελωδία στο μυαλό του:

"Πέρασε το μπαρ "το καταφύγιο του αμαξηλάτη".

-Παράξενη ζωή, σκέφτηκε, κάνουν όσοι οδηγούν άμαξες. 

Με κάθε καιρό και σε κάθε τόπο, πληρωμένοι πότε με την ώρα και πότε με την απόσταση, 

χωρίς η δική τους θέληση να παίζει κανένα ρόλο.Voglio e non....

Μου αρέσει να τους δίνω πότε πότε κανένα τσιγάρο, σκέφτηκε σιγομουρμουρίζοντας:

"La ci darem la mano.La la lala la..."...
[...]
Κοίταξε το ρολόι του.Έντεκα και είκοσι.Θα έχει σηκωθεί η Μόλλυ τώρα.
Θα χτενίζεται μουρμουρίζοντας  voglio e  non vorrei...
Θα ψάχνει τις άκρες των μαλλιών της να δει αν έχουν ψαλίδα. 
Mi trema un poco il...Η φωνή της είναι όμορφη στο tre.
Ένας τόνος κλάματος.Μια εκτίναξη...

***

Το ντουετίνο ακούγεται στην πρώτη πράξη της πολυαγαπημένης όπερας , όπου ο διάσημος καρδιοκατακτητής προσπαθεί να αποπλανήσει τη νεαρή και χαριτωμένη Zerlina…, με κείνη να διχάζεται ανάμεσα στην πίστη στον αρραβωνιαστικό της και τη φλόγα του έρωτα, που σιγοκαίει μπρος της!...Βρίσκεται "εδώ κι εκεί"..."θέλει, μα δεν τολμά-vorrei e mi vorrei".

Πάνω στο μουσικό μοτίβο του ντουέτου, που ενθουσιάζει κάθε ακροατή, γράφτηκαν  πλήθος παραλλαγών. Όμως γι'αυτές έχω αναφερθεί και παλαιότερα εδώ.

Προτείνω να  το ακούσουμε με τον ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΕΡΟ (κατά ομολογία μουσικοκριτικών) "Δον Ζουάν": Eberhard Wachter! 
Έναν από τα σπουδαιότερους βαρύτονους, που τραγούδησε το ρόλο σε 50 σχεδόν παραστάσεις περισσότερο από κάθε άλλο τραγουδιστή στη σύγχρονη εποχή!

La ci darem la mano:  Σάλτσμπουργκ 1960

Herbert von Karajan / Eberhard Wächter / Graziella Sciutti