"O Aγιος Ιωάννης, οι Νότες και ο Γκουίντο"

 

(Με αφορμή τη σημερινή γιορτή του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή)

"Για να µπορέσουν οι υπηρέτες σου να τιµήσουν µε δυνατές φωνές τις θαυµαστές σου πράξεις, εξάλειψε την αµαρτία από τα ακάθαρτα χείλη τους, AΓΙΕ ΙΩΑΝΝΗ!" 

"Ut queant laxis", Hymn to St. John the Baptist

Πρόκειται για λατινικό Ύμνο προς τον Άγιο, απ'την ακροστιχίδα του οποίου δόθηκαν και τα ονόματα στις ΝΟΤΕΣ.

Η ονοµατοδοσία  αποδίδεται στον Γκουίντο ντ' Αρέτσο, ο οποίος δίδαξε τον µουσικό συλλαβισµό. Ήταν Βενεδικτίνος μοναχός από το Αρέτσο της Ιταλίας και θεωρητικός της μουσικής κατά τον Μεσαίωνα, που επινόησε το σύγχρονο σύστημα μουσικής γραφής, το οποίο αντικατέστησε τη νευματική σημειογραφία.

Guido d' Arezzo όπως απεικονίζεται
σε μεσαιωνικό χειρόγραφο

Πολλοί πιστεύουν  πως τον ύμνο έγραψε ο ίδιος ο Γκουίντο (και όχι ο Pablo del Diacono, επίσης μοναχός), καθώς συνήθιζε να γράφει ψαλμούς για να εγκωμιάζει τον Θεό και τους Αγίους για τα πολύτιμα δώρα που τού χάρισαν, την ενάρετη  ζωή μακριά από αμαρτίες.

Παρατηρείστε την αρχική συλλαβή κάθε στίχου που αντιστοιχεί στην ακολουθία των νοτών µιας κλίµακας, όπως φαίνεται παρακάτω:

UT queant laxis

RE sonare fibris,

MI ra gestorum

FA muli tuorum,

SOL ve polluti

LA bii reatum,

Sancte Iohannes!

Επειδή όμως το "Ut" ήταν η μόνη συλλαβή από φωνήεν και χάριν ευηχίας, αντικαταστάθηκε αργότερα από την "Do", πρώτη συλλαβή της φράσης "DOmine Deus=Kύριε ο Θεός", φράση που συναντάται περισσότερο στη Βίβλο.

Σήμερα κάποιοι έχουν μετονομάσει και το "Σι" σε "Τι" προκειμένου να μη δημιουργείται σύγχυση επειδή υπάρχουν μαζί με το Σολ, 2 νότες με το ίδιο σύμφωνο...

Το Σι δεν προϋπήρχε στο τετράγραμμο του Γκουίντο ντ' Αρέτσο γιατί ο τόνος του θεωρείτο διαβολικός.

Σε ελεύθερη απόδοση ο ύμνος:

"Για να µπορέσουν οι υπηρέτες σου
να τιµήσουν µε δυνατές φωνές
τις θαυµαστές σου πράξεις,
 εξάλειψε την αµαρτία
από τα ακάθαρτα χείλη τους, 
AΓΙΕ ΙΩΑΝΝΗ!" 

Στους στίχους του ύμνου έγραψε μουσική και ο Κλαούντιο Μοντεβέρντι. "Ο ύμνος στον Ιωάννη
"Ut queant laxis" περιλαμβάνεται στη συλλογή ιερής μουσικής του Ιταλού συνθέτη που δημοσιεύτηκε στη Βενετία το 1641 και έχει τίτλο: "Selva morale e spirituale - Ηθικές και πνευματικές περιπλανήσεις". Θεωρείται η πιο σημαντική ανθολογία λειτουργικών έργων του Μοντεβέρντι με έργα που συντέθηκαν για τον Άγο Μάρκο της Βενετίας, όπου υπηρετούσε ο ιταλός καλλιτέχνης.

Claudio Monteverdi - Ut queant laxis - Hymnus in Ioannem
St. Albans Abbey Girls Choir

Στο μπλογκ υπάρχουν και άλλα κείμενα για τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Περιηγηθείτε!