"Arriaga, ο Μότσαρτ των Βάσκων"

 

Καλημερίζω με τον "Ισπανό Μότσαρτ"!!!

Σήμερα στο διαδίκτυο θα γίνουν εκτενείς αναφορές στον τιτάνα της μουσικής Βόλφγκαγκ Αμαντέους Μότσαρτ, λόγω της γενέθλιας επετείου του.

Σαν σήμερα, όμως, το 1806 γεννήθηκε κι ένας άλλος συνθέτης, ο Jacobo Antonio Juan Crisostomo de Arriaga y Balzola, (που από το μακροσκελές όνομά του θα καταλάβατε πως είναι εθνικότητος ισπανικής), που είχε το παρατσούκλι "Ισπανός Μότσαρτ"!!!.

Πρώτα απ'όλα γιατί και κείνος ήταν ένα παιδί-θαύμα (βιρτουόζος εκτελεστής και συνθέτης από μικρή ηλικία), δεύτερον γιατί πέθανε νέος όπως και ο Αμαντέους, μόλις δέκα μέρες πριν τη συμπλήρωση των 20 χρόνων του, τρίτον γιατί τα δυο από τα τέσσερα ονόματά του ήταν κοινά καθώς ο Μότσαρτ είχε βαφτιστεί Βολφγκαγκ- Ιωάννης-Χρυσόστομος και τέταρτον γιατί γεννήθηκε την ίδια μέρα με τον μεγάλο συνθέτη με 50 χρόνια διαφορά!

Γεννήθηκε σαν σήμερα, 27 Γενάρη του 1806 στο Μπιλμπάο της χώρας των Βάσκων.
Ο πατέρας και ο μεγαλύτερος αδερφός του έπαιζαν βιολί και κιθάρα. Ο πατέρας ήταν δάσκαλος στη Γκουέρνικα, μια πόλη, όπου είχε συνδεθεί άρρηκτα με το Royal Society of Friends της Χώρας  και που η κοινωνία της αγκάλιασε τα ιδανικά του Διαφωτισμού!
Έτσι, ο μικρός Ιωάννης Χρυσόστομος μεγάλωσε σε μια οικογένεια, απόλυτα ταυτισμένη με την πνευματική ζωή και τον πολιτισμό των Βάσκων.

Σπούδασε βιολί, αρμονία και αντίστιξη στο Κονσερβατουάρ του Παρισιού, που ήταν διευθυντής ο Κερουμπίνι, ο οποίος μάλιστα λέγεται πως όταν άκουσε το "Στάμπατ Μάτερ"  έκπληκτος  γύρισε και του είπε:

"Είσαι προσωποποιημένη η μουσική!!!"

Παιδί - θαύμα ο Αριάγκα άρχισε να συνθέτει από πολύ μικρή ηλικία.
Λέγεται πως το πρώτο του έργο ήταν ένα τρίο εγχόρδων με τίτλο "Όλα και τίποτα", που έγραψε στα έντεκα!!!

Στα δεκατέσσερα έγραψε ένα από τα γνωστότερα έργα του, την όπερα "Οι ευτυχισμένοι σκλάβοι", από την οποία σώζεται μόνο η εισαγωγή :

Arriaga - Obertura de "Los esclavos felices" 

Εμπνευσμένος καλλιτέχνης με ένα ιδιαίτερο χαρισματικό ταλέντο στη σύνθεση θεωρήθηκε ευλογημένος από τους δασκάλους του, οι οποίοι διέκριναν  στα έργα του μια επίδραση τόσο του Μπετόβεν, αλλά και του Σούμπερτ, αφού η μουσική του χαρακτηρίζεται από βαθύ ρομαντισμό.

Στην ηλικία των 16, o Arriaga έγραψε τρία κουαρτέτα εγχόρδων, που ήταν τα μόνα έργα του που δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Παρότι αποκαλείται "ισπανός Μότσαρτ" σε αυτά τα κουαρτέτα οι μουσικολόγοι εντοπίζουν επιρροή από τα κουαρτέτα op.18 του Μπετόβεν.

Όμως στο Andante από το κουαρτέτο Νο.2 παρατηρείται θέμα και παραλλαγές, που η μελωδία του σχετίζεται με το παιδικό τραγουδάκι

"Ah, vous dirais-je, Maman,", 

που αργότερα χρησιμοποιήθηκε περίφημα και από το Μότσαρτ στις "12 Variations".

Είναι το γνωστό σε μας "Φεγγαράκι μου λαμπρό!"

Arriaga - String Quartet No. 2 in A major, II. Andante

Οι παραλλαγές του Αrriaga είναι σύντομες, χαριτωμένες, κομψές...κάτι σαν ονειρική θεραπεία!

Ο συνθέτης επευφημήθηκε επίσης για τον τρόπο, που χειριζόταν τη μουσική φόρμα.

Ωστόσο, η αφοσίωση και η απόλυτη προσήλωσή του στις συνθέσεις του μπορεί να συνέβαλαν στον πρόωρο θάνατό του σε συνδυασμό και με την εξάντληση από μια  πνευμονική λοίμωξη, που είχε περάσει.

Τελευταίο του έργο και αγαπημένο μου, γραμμένο στα δεκαεννιά του, είναι μια καντάτα, εμπνευσμένη από ένα στιγμιότυπο, που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη:

"Και τη βρήκε άγγελος Κυρίου κοντά σε μια πηγή νερού, στην έρημο, 

κοντά στην πηγή προς τον δρόμο τής Σουρ·

και της είπε: Άγαρ, δούλη τής Σάρας, από πού έρχεσαι και πού πηγαίνεις; 

Κι εκείνη είπε: Φεύγω από το πρόσωπο της κυρίας μου της Σάρας.

Και ο άγγελος του Κυρίου τής είπε: Επίστρεψε στην κυρία σου, 

και ταπεινώσου κάτω από τα χέρια της...

 Δες, εσύ είσαι έγκυος, και θα γεννήσεις γιο, και θα αποκαλέσεις το όνομά του Ισμαήλ· 

επειδή, ο Κύριος άκουσε τη θλίψη σου·

κι αυτός θα είναι άγριος άνθρωπος· το χέρι του ενάντια σε όλους, 

και το χέρι όλων ενάντια σ’ αυτόν· 

και θα κατοικήσει κατά πρόσωπο όλων των αδελφών του..."

(Γένεσις, 16)

"Η Άγαρ στην ερημιά": Τiepolo - Palazzo Patriarcale, Udine 

Το πρόσωπο, που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη είναι η Άγαρ, Αιγύπτια δούλη της Σάρρας, συζύγου του Αβραάμ.
Το όνομά της σημαίνει "ψυχή".
Επειδή η Σάρα δεν μπορούσε να τεκνοποιήσει, πρόσφερε στον Αβραάμ την δούλη της Άγαρ με την οποία και απέκτησε γιο τον Ισμαήλ. Η περιφρονητική όμως στάση που επέδειξε στη συνέχεια προς στη Σάρα εξανάγκασε τη τελευταία να την διώξει μαζί με τον γιο της στην έρημο.

"Hagar and Ismael" : Eugene Aizelin,
Musée du Luxembourg

Η περιπλάνηση της Άγαρ και ο θρήνος της πριν αναγκασθεί να εγκαταλείψει το παιδί της και να πεθάνει από τη δίψα περιγράφονται στη Γένεση με τρόπο εξαιρετικά συγκινητικό. Την τελευταία όμως στιγμή άγγελος εξ ουρανού σώζει την  Άγαρ και το γιο της Ισμαήλ υποδεικνύοντάς τους πηγή να ξεδιψάσουν.

Arriaga: Καντάτα Agar dans le desierto

Το 1905 η γενέτειρα του Arriaga, Μπιλμπάο αποφάσισε να τιμήσει τον ταλαντούχο συνθέτη στα πλαίσια του εορτασμού των εκατό χρόνων από τη γέννησή του.
Ετσι ανατέθηκε στον Francisco Durrio να φιλοτεχνήσει ένα μνημείο.

Ο γλύπτης στο έργο του δεν παρουσιάζει τον Arriaga, αλλά δημιουργεί αλληγορικά την εικόνα μιας γυμνής γυναίκας, υπονοώντας τη Μουσική.
Ένα γλυπτό, που από το καθεστώς του Φράνκο το 1940 θεωρήθηκε άσεμνο και αντικαταστάθηκε από μια ντυμένη Μούσα, που σήμερα κοσμεί μια πλατεία της πόλης του Μπιλμπάο.

Το θέατρο του Μπιλμπάο έχει το όνομα του πρόωρα χαμένου συνθέτη : "Arriaga Theater"